Wat willen ouders van of met de jeugdgezondheidszorg?

Passend onderwijs en hulp, lang antwoord

Beste AnneJ,

Ook voordat Passend Onderwijs in zicht was, waren je vragen relevant. Niet iedereen ging naar het Speciaal Onderwijs, niet voor ieder kind was dát de beste oplossing, de beste kans op een goede ontwikkeling. Ook toen was het doel om het best passende onderwijs bij het kind te zoeken.
Je vraagt naar mijn kennis en ervaring door opleiding en in eigen familie of vriendenkring. Ik heb zelf beide. Vanuit de reguliere opleiding geneeskunde en de vervolgopleiding tot jeugdarts heb ik theoretische kennis aangereikt gekregen over leerstoornissen en gedragsproblematiek, en kinderpsychiatrie. Daarnaast had ik voor deze baan een baan waarbij ik nauw samenwerkte met een psychologe, en we veel kinderen met vermoedens van leerproblematiek als casuïstiek hadden. In mijn persoonlijke omgeving heb ik ook relatief veel meegemaakt de zorgen rond het kind waarbij het net niet loopt, en de vragen zoals "wat zou het zijn" tot en met "moeten we ons dat wel afvragen of juist niet".
Zowel in de opleiding als in de directe persoonlijke omgeving pik je dergelijke zaken eerder op en maak je ze intenser door als je er interesse in hebt en het enigszins kunt plaatsen (over en weer).
Je vraagt direct naar verwijsmogelijkheden. Die heb ik op verschillende manieren. Inderdaad soms vergelijkbaar met Triple P, soms een psycholoog, soms een grotere GGZ instelling. Vaak met verwijzing voor informatie naar Balans Digitaal, Ouders Online, soms MEE, soms ouderkringen over autisme. Het is net dat wat de ouder in kwestie wil, en wat we samen denken dat het kind nodig heeft. Ik moedig aan dat ouders aan de buren, de school, hun familie, vragen waar zij vertrouwen in hebben, welke ervaringen zij hebben met welke instanties, voordat ze kiezen waar ze hulp willen krijgen.
Het is zo verschillend, niet alleen kinderen, ook ouders. De ene ouder heeft al vanaf 2 jaar geroepen 'er is iets met mn kind', en voelt zich eindelijk gehoord. De ander vecht al sinds het schoolgaan tegen het etiketje. In alle gevallen probeer ik mijn medische (ook wel eens 'kindkenmerken' genoemd), mijn sociaalmedische (samenspel tussen medisch/biologische en omgevingsfactoren) en mijn menselijke (emoties) kennis en vaardigheden zo toe te passen dat ik met ouders tot een goed vervolg kom. Het hele plaatje in beeld, het kind in zijn omgevingen, bekijken welke informatie we missen, om te kunnen bedenken wat het kind nodig heeft om zich zo goed mogelijk te ontwikkelen.
Ik heb niet de wijsheid in pacht over dít kind. Wel over kindontwikkeling (lichamelijk en psychologisch/cognitief), de ontzettend brede marge van 'normaal', ook de ogenschijnlijk ongelinkte/losse kenmerken die samen toch tot zorgen kunnen leiden, en ik leer steeds meer wat tijd kan doen. De ouder daarentegen heeft wél de wijsheid in pacht over dít kind, en over het gezin waarin dit kind opgroeit, en de mogelijkheden die de mensen om het kind heen hebben, en de behoeften van het gezin.
Het ene kind verwijs je voor onderzoek en daarna zien we weer verder, het andere kind komt na een paar maanden eerst eens bij mij terug om te horen of het een toevallige verheviging van de zorgen van ouders was, of toch een langer bestaande vraag of probleem dat analyse behoeft. In een volgende situatie ga ik met ouders op school in gesprek wat daar als probleem wordt gezien, of adviseer ik om Preventieve Ambulante Begeleiding aan te vragen om een observatie van het gedrag in de klas (van zowel kind als groep als leerkracht) in kaart te brengen en daarna verder te zien.
Weer een ander kind is al onder behandeling bij de kinderarts voor één van de symptomen/opvallendheden, en ouders nemen zelf de stap om de kinderarts ook van de andere zorgen op de hoogte te brengen. Of ik neem met toestemming van ouders contact op met de arts om te overleggen hoe hij of zij dit kan zien in een breder perspectief.
En soms is het niet het kind maar de omstandigheden die onrust veroorzaken. Omstandigheden die soms niet te beïnvloeden zijn, maar door ze in beeld te brengen wel de zorg over dít kind kunnen wegnemen. Zodat niet een kind onderzocht wordt ivm vermoedens van ADHD, terwijl het zich gewoon niet kan concentreren door ruzie thuis, zorgen over zieke familieleden, slecht slapen door herrie in de wijk, etc.
In alle gevallen besteed ik ook aandacht aan wat het uitgezette traject betekent voor ouders zelf. Hebben zij mensen waarbij zij terecht kunnen met hun zorgen, hun emoties, en mensen die simpelweg de kinderen kunnen opvangen. Als de zorgen of vermoedens ernstig zijn, besteed ik aandacht aan 'als het straks allemaal geregeld is', want dan kan voor ouders een groot zwart gat opdoemen. Die aandacht is soms klaar na een bevestiging van ouders dat zij zich voldoende beschermd weten door hun familie en vrienden. En soms kost het meer tijd dan het diagnostische traject, omdat ouders zich realiseren dat ze erg alleen zijn maar ook de tijd niet hebben midden in een dergelijk traject om lid te worden van de sportclub en de oudervereniging van school.
Dit zijn allemaal zaken die niet puur medisch zijn. Een co-assistent is soms verbaasd dat je er (zoveel) tijd aan besteed als arts. Het zou ook prettig zijn in een beter georganiseerd team als een verpleegkundige het kan overnemen, of een opvoedondersteuner, of een maatschappelijk werker. Maar dat is voor de ouder wéér een ander die het hele verhaal moet horen. Dat is niet erg als diegene de uiteindelijke hulpverlener is, maar als het gewoon weer een meedenker is, zit je daar als ouder niet op te wachten.
En waar het om gaat, is dat het allemaal te maken heeft met de ontwikkeling van dat kind, in dat gezin. De gezonde ontwikkeling bevorderen en beschermen. En dat is jeugdgezondheidszorg.
Een heel verhaal. Ben benieuwd wat je er van vindt.
Groet,
jeugdarts GGD

Reactie

Bedankt voor het uitgebreide antwoord.
Er kan denk ik niets tegen eigen ervaring gecombineerd met deskundigheid. Dat is mijn ervaring met de mensen waar we wel goed door geholpen zijn.
Een paar kanttekeningen. Triple-P lijkt me niet dus. Mij verbaasd het hogelijk dat opvoedingsondersteuning voor kinderen met een vastgestelde diagnose uit Triple-P zou kunnen bestaan. Ik ben absoluut voor positief opvoeden, er wordt nog te vaak uitgegaan van zwarte pedagogiek zeker de spierballentaal in de media maar ook soms hier. Toch denk ik dat het ontoereikend is om ouders te helpen een 'autibril' op te zetten of hun kind met ADHD goed te begeleiden. Van dat laatste weet ik zelf te weinig af. Hoewel ik zeker handvaten heb om mijn kinderen met autisme te benaderen in geval drukte in hun hoofd en overprikkeling.
Mijn advies zou zijn om ouders Geef me de Vijf aan te bieden. Het boek en mogelijk als training als dat gegeven wordt. Het is een praktisch en concreet boek met veel tips. Ook zijn er meer bronnen waar je echte kennis kunt halen over de omgang met kinderen met autisme, boeken of sites op internet. Tony Attwood bijvoorbeeld schrijft nogal algemene maar unieke adviezen in zijn standaardwerk.
Zelf ben ik gemeld na volstrekt ontoereikende opvoedingsondersteuning waar ik niet in mee kon gaan.
Ook heb ik, in de GGZ later aangereikt, trainingen bij Autisme Centraal gedaan. Vooral de wandelgangen, maar ook de trainingen hebben mij veel aha-erlebnissen bezorgd die ik toch niet verwacht bij een Triple-P cursus. Volg er zelf een in werktijd kan ik je aanraden. Ik heb het in eigen tijd en zelfgefinancierd gedaan.
Zoon is in de klas geobserveerd door een collega van de leerkracht. Dat kan natuurlijk ook het Preventieve Ambulante Begeleidingsteam zijn.
En verder zou ik ouders direct in contact willen brengen met contactpersonen van de ouderorganisaties. Contactpersonen kunnen de ouder steunen en raadgeven vanuit het eigen belang en dat van kind en gezin. En veranderen over het algemeen niet per half jaar van functie zoals in de hulpverlening.
Verder hoop ik dat je beter bent in het contact met school dan de GGZ-medewerkers die daar onervaren in bleken in ons geval zodat de school kon doorgaan met de gangbare spraakverwarring en communicatieproblemen.
En verder denk ik dat je ongeacht of er sprake is van mishandeling dan wel een stoornis, soms loopt het een uit op het ander, een kind op school een handvat kunt geven. Te vaak heb ik gezien dat een kind dat onhandelbaar was dat in een pleeggezin nog steeds bleek te zijn zonder dat dat pleeggezin daarvan op de hoogte was. Dus helpen en adviseren en aanreiken in welke situatie dan ook, ter plaatse, als je dat kunt, lijkt me altijd raadzaam. Dan kun je altijd later nog op zoek gaan naar etiketjes of pleeggezinnen.

Ruimte

Jeugdarts GGD, het zal de kunst zijn om de ruimte te bewaken waarin je dat zou kunnen doen. Die ruimte wordt bedreigd door allerlei protocollen, waarin mogelijke ontwikkelingsproblemen gesignaleerd moeten worden en overgedragen aan 'deskundigen'. Vergelijk het probleem dat het schoolverzuimprotocol oplevert voor de positie van de jeugdarts. Als het je lukt om buiten die protocollen te blijven, een eigenstandige grond van bestaan vast te houden (volksgezondheid) en wellicht een laagdrempelige toeging bij de CJG's, dan denk ik dat je van grote waarde kunt zijn.
Blijft staan dat er soms situaties zijn die wel degelijk om ingrijpen vragen. Ik denk dat je daar scherp je eigen lijn in moet ontwikkelen en je niet door anderen moet laten meenemen.
Waar ouders ook op zitten te wachten is dat hun individuele problematiek (bijvoorbeeld van voortijdige schoolverlaters of te dikke kinderen) een vertaling krijgt naar maatschappelijke problemen (bijvoorbeeld de kwaliteit van het onderwijs of de aanwezigheid van snackbarkantine's op school). Het ligt vaak boven de macht van ouders om het probleem zo op de kaart te zetten dat sociaal-maatschappelijke oorzaken aangepakt worden.

Tsjor

Dikke kinderen

Niet alleen is een neiging tot obesitas een maatschappelijk fenomeen, te makkelijk wordt het als een probleem gedefinieerd waar je wat mee zou moeten. Mischien moet je er wel helemaal niets mee omdat het alternatief erger of onbereikbaarder is dan de kwaal.
Ik denk dat je moet oppassen om je eigen of beroepsgedefinieerde moraal in de opvoeding op te dringen aan ouders.
Zo rechtlijnig is het namelijk vaak niet. Vandaag een stuk in de Trouw van oa. Micha de Winter. Rechtlijnig gedacht zou het ook goed? zijn om eens naar de ouders te kijken, wat zij door hun opvoeding zouden hebben bijgedragen aan de gewelduitbarsting van Tristan V.
Het eerste punt is de christelijke opvoeding. Nou berg je dan maar, mijn kinderen zijn oosters orthodox opgevoed wat een geweld daar mogelijk nog uit voort kan komen? Helaas heb je met sprookjes hetzelfde, de moeder van Bambi is al dood in het eerste bedrijf. De wolf wordt met stenen verzwaard in de put gegooid in Roodkapje. De geweldsscenario's liggen voor het oprapen voor wie kwaad wil of ideetjes om een waan mee te vullen.
Het is in feite dezelfde discussie als over gewelddadige games. Worden kinderen gewelddadig van gewelddadige games. Daar ligt helaas geen een-op-een relatie zodat je verdeelde meningen houdt. Het kan natuurlijk niet waar zijn dat als een kind uiteindelijk gewelddadig wordt dat er dan rechtlijnig teruggeredeneerd wordt naar het opdoen van gewelddadige verhalen of beelden. De meeste kinderen doen dat namelijk niet en je weet niet wie de uitzondering gaat zijn. Dat is een veiligheid zoeken die er in werkelijkheid niet is.
Ook het deelnemen aan de schietsport is makkelijk scoren. Bij mijn zoon ligt altijd de nadruk op het verschil tussen fantasie en realiteit. Wat in fantasie wel kan kan in de realiteit afschuwelijk zijn. Je kunt je kinderen nou eenmaal niet in het paradijs en de babykamer houden, daar lopen mensen geheid een depressie van op. Te weinig uitdaging. De meeste mensen die vanuit een ideaal terug naar de natuur gaan en op een boerderijtje kaas gaan maken, krijgen er snel weer genoeg van omdat het te weinig uitdaging biedt en te weinig overeenkomt met hun behoeften. En de wereld is nou eenmaal groter dan kaasmakerijen en boerderijen. Ik zou het een nachtmerrie vinden als we de wereld om vredeswil terug zouden definieren naar de kaasmakerijen en de boerderijen. Wat niet wil zeggen dat ik aanleg heb voor een killing spree.
En om dat op die manier achter deze jongen en zijn ouders te zoeken gaat mij veel te ver. En dan eisen dat voortaan psychiatrische patienten geen schietsport meer mogen beoefenen of een wapen mogen bezitten is veel te algemeen. Je pakt wel mensen hun burgerrechten af. Want het gaat natuurlijk niet alleen om Tristan die uiteindelijk een gewelddaad heeft gepleegd maar het gaat ook om jou en mij die in een depressie of een psychose terecht kunnen komen.
Mij boeit zo'n wapen niet, maar ik ken genoeg mensen die er wel iets mee hebben en dat volgens de regels als hobby hebben. Het kan niet waar zijn dat contact met de psychiatrie betekent dat je je burgerrechten kwijtraakt. Daar zal ik me tot het uiterste tegen verzetten.
Voor hetzelfde geld had het wapen en de schietsport juist voorkomen dat Tristan zich zo te buiten ging, met name omdat hij concreet leerde wat de waarde was en de regels eromheen en de discussies. En had hij een passie met zijn vader kunnen delen en een uitdaging die hem aansprak.
Maar zo werkt het blijkbaar. Terugschrijdend inzicht noem ik het maar.

Bedoel ik

Wat ik maar wil zeggen is dat je eigenlijk uit die hele opvoeddiscussie moet zien te blijven als arts. Houdt het een beetje praktisch en relatief. Hecht er niet al teveel consequenties aan. Probeer dat liever bij de mensen zelf te laten door er es een vraag over te stellen. Te snel wordt opvoeden opgevat als het verbieden van computertijd of het onthouden van een mobieltje of het afdwingen van ouderlijke regels.
Het gaat om de ontplooiing van een kind en een ouder als ouder. Daar zit groei. Kijk hoe je dat kunt faciliteren als het vastloopt.

Vakantie

Hallo allemaal,

De komende weken ben ik op vakantie. Heel soms zal ik kunnen internetten, en ik blijf benieuwd/nieuwsgierig naar deze discussie. Maar of ik ook kan reageren in die tijd, zal moeten blijken.

Met vriendelijke groeten,

jeugdarts GGD