23 juni 2006 door Nadia Eversteijn
Ik ben een alleenstaande Turkse vader van 29 jaar. Tijdens mijn 5-jarige relatie met een Hindoestaanse dame heb ik Nederlands gesproken met mijn kinderen. Turks praten deed ik met mijn zoontje van 4 bijna nooit en met mijn dochtertje van 2 heb ik in het begin Turks getracht te praten maar ik heb dat helaas niet volgehouden.
Nu ik een tijdje gescheiden ben, merk ik dat ik vaak de neiging heb om mijn kinderen Turks te leren. Ze zullen dan een taal rijker zijn en hun Turkse cultuur leren kennen, zodat ze ook met mijn familie kunnen communiceren. Zo zullen ze niet het gevoel hebben dat ze anders zijn dan mijn nichtjes en neefjes. Ze zijn immers allemaal Turks.
Onlangs heb ik hier een
vraag uit 2002 gelezen over het aanleren van een 'vadertaal'. Daar verwees u naar het 'Opstap Opnieuw'-programma van de Averroès stichting. Helaas is die site opgeheven. Ik zou graag willen weten of er een vergelijkbaar programma of vergelijkbaar leesmateriaal is, zodat ik mijn kindjes alsnog Turks kan leren. Dan heb ik ook mijn plicht gedaan als vader, door ze hun vadertaal te leren.
O ja, zij vinden het niet erg of vervelend als ik ze Turks leer, want ik heb ze uitgelegd dat ze ook half Turks zijn en dat papa het leuk zou vinden als zij het ook konden spreken. Ze waren reuze enthousiast. Er is dus geen tegenzin. Alleen: als ik nu probeer om Turks te spreken, kijken ze me een beetje raar aan, omdat ze het niet begrijpen. Dan zeggen ze: "Praat dan Nederlands papa, want ik begrijp geen Turks".
Wat kunt u mij adviseren?
Eigenlijk verkeren uw kinderen in heel gunstige omstandigheden om het Turks alsnog te verwerven. Het enige probleem is dat ze niet gewend zijn om in het Turks aangesproken te worden.
Zoals u al constateerde, is het programma 'Opstap Opnieuw' helaas opgeheven. Maar gelukkig zijn er nog genoeg andere manieren te bedenken om uw kinderen op een speelse manier aan het Turks te laten wennen. Hieronder zal ik wat meer vertellen over 'Opstap Opnieuw', en natuurlijk ga ik ook in op andere mogelijkheden.
U bent een native speaker van het Turks, en uw kinderen zijn enthousiast om uw taal te leren. Ze zijn pas 2 en 4 jaar oud, en dus nog in hun taal-gevoelige periode. Bovendien hebben ze contact met andere familieleden die Turks spreken. In hun babytijd hebben ze dus niet alleen van u, maar ook van anderen in hun omgeving al wat Turks gehoord. Dat zijn allemaal heel gunstige voorwaarden om het Turks te leren verstaan en te leren spreken.
Maar tot nu toe hebben uw zoon en dochter natuurlijk veel meer Nederlands dan Turks taalaanbod gekregen (net als de kinderen in de vraag aan mijn collega Jeroen Aarssen waar u naar verwees). Ze zijn dus dominant in het Nederlands, en verstaan dat (veel) beter dan het Turks.
U vertelde dat ze tegen u zeggen: "Praat dan Nederlands papa, want ik begrijp geen Turks". Maar dat heeft waarschijnlijk niet alleen met hun luistervaardigheid te maken. Vermoedelijk speelt ook gewenning hier een grote rol. Ze vinden het niet prettig dat hun vader zich opeens anders gedraagt dan ze tot nog toe van u gewend waren.
Alhoewel taalverwerving bij kinderen meestal automatisch en onbewust verloopt, lijkt het me in dit geval dan ook beter dat u voorlopig expliciet aan uw kinderen duidelijk maakt wanneer u gaat overschakelen op het Turks. Dat kunt u het gemakkelijkst doen door het Turks te verbinden aan bepaalde activiteiten.
Het is echter niet nodig om uw kinderen expliciet 'les' te gaan geven in het Turks hoor. Dat was overigens ook niet de bedoeling van Opstap Opnieuw.
'Opstap Opnieuw' was destijds een thuistaal-programma voor kinderen van 4 tot 6 jaar, vooral bedoeld om de zogenaamde 'ontluikende geletterdheid' te stimuleren. Oftewel: om kinderen een betere start te geven in groep 3, als ze begonnen met lees- en schrijfonderwijs.
Kinderen die van huis uit Nederlands, Arabisch of Turks spraken, konden in die thuistaal activiteiten doen met hun ouders, zoals voorlezen, versjes opzeggen en spelen met taal. Al doende konden ze hun mondelinge vaardigheden én hun eerste schriftelijke vaardigheden oefenen.
Hoe effectief het programma was voor later schoolsucces, is nooit helemaal duidelijk geworden, omdat verschillende wetenschappelijke onderzoeken elkaar tegenspreken. Er is dus nooit onomstotelijk bewezen dat het werkte, maar ook niet dat het níet werkte.
Het lastige aan die onderzoeken was dat er alleen 'kansarme' kinderen deelnamen aan Opstap Opnieuw. Dat wil zeggen: de kinderen met de laagst opgeleide ouders. De kinderen met wie zij vergeleken werden (namelijk: de kinderen die géén Opstap hadden gedaan), hadden dus hoger opgeleide ouders, en dat maakt een vergelijking van hun schoolsucces wel erg lastig.
Toen de overheid in 2004 het Onderwijs in Allochtone Levende Talen (OALT) stopzette, hield ook de subsidie aan 'Opstap Opnieuw' op.
Voor uw situatie zou het heel leuk zijn als u toch gebruik kon maken van – bijvoorbeeld – de Turkstalige voorleesboekjes die bij het programma hoorden. Leerlingen die aan 'Opstap Opnieuw' deelnamen, mochten die boekjes houden. Dus wie weet heeft iemand in uw familie- of vriendenkring ze nog op zolder liggen?
Maar gelukkig zijn er nog veel meer manieren om uw kinderen op een speelse manier vertrouwd te maken met het Turks. Uw kinderen zijn op dit moment enthousiast om het Turks te leren, en het is heel belangrijk om dat zo te houden. Zorgt u dus vooral voor activiteiten die ze leuk vinden.
Zo kunt u in de bibliotheek gratis Turkstalige prentenboeken lenen. Het is helemaal mooi als u dezelfde boeken óók in het Nederlands kunt lenen. Als uw kinderen al vertrouwd zijn met het verhaal en de bijbehorende illustraties, hebben ze daar steun aan bij het begrijpen van het Turkstalige verhaal. Zegt u er maar gerust bij: "En nou gaan we lezen in papa's taal."
Als u een satelliet heeft, kunt u vrij veel Turkstalige televisie-programma's voor peuters en kleuters ontvangen. Zet ze dan niet in hun eentje voor de buis, maar blijf erbij, kijk mee, en praat erover (in het Turks). Daar leren ze het meeste van.
Ook een leuke mogelijkheid zijn Turkse kinderverhaaltjes en spelletjes op internet. Een goede site is bijvoorbeeld
www.cocukca.com.
De allerbeste mogelijkheid om Turks te leren is waarschijnlijk het communiceren met mensen die alleen maar Turks spreken. In Nederland zijn het voornamelijk de Turkse senioren die weinig tot geen Nederlands spreken. Dit in tegenstelling tot de leeftijdsgenootjes van uw kinderen, die meestal tweetalig opgroeien.
En mocht u ertoe in de gelegenheid zijn, dan doet een vakantie naar Turkije wellicht wonderen. Heel veel succes gewenst!
