25 juni 2010 door Channah Zwiep
Zo'n 3 maanden geleden vertelde de juf dat mijn zoontje samen met twee meisjes spelletjes aan het spelen was op het toilet. Het ging vooral om elkaar bloot bekijken, het woord "likken" is gevallen (al weet ik niet wat zich dan precies heeft afgespeeld), ze hebben tegen elkaar aangewreven, en ze hebben kus-tikkertje gedaan op het schoolplein. Vervolgens ben ik begonnen met seksuele voorlichting.
Dat was dus 3 maanden geleden. Maar 2 weken geleden kwam de juf overstuur naar mij toe met de mededeling dat mijn zoontje iets heel ergs had gedaan. Samen met een vriendje heeft hij aan een meisje van zijn klas (4 jaar) gevraagd zijn piemel te kussen met de mededeling: "Als je het niet doet, mag je niet meer met ons meedoen". Het is gebeurd op het schoolplein, zonder dat de kinderen ontkleed waren. Het meisje is heel bang geworden, wilde niet meer naar school en had buikpijn. Na aandringen van haar moeder kwam dit verhaal eruit bij het meisje. Het meisje komt nu overigens wel weer naar school.
Tijdens het gesprek begon de juf vrij snel over mogelijk seksueel misbruik bij mijn zoon, wat bij ons natuurlijk insloeg als een bom. Navraag bij onze zoon leverde niet zoveel op, hij zegt dat het 't idee was van het andere jongetje. Volgens de juf was het 't idee van onze zoon.
Op aanraden van de juf zijn we gaan praten met de schoolarts (zonder onze zoon erbij). Die gaf aan dat seksueel misbruik aan de orde zou kunnen zijn maar dat het niet per se zo hoeft te zijn. Ze verwees ons naar Bureau Jeugdzorg maar daar ben ik niet zo happig op.
Onze vragen zijn nu vooral:
- hoe groot is de kans dat onze zoon zoiets heeft meegemaakt? Wij zien geen verdacht of veranderd gedrag, zoals angstig gedrag, teruggetrokken gedrag, agressief gedrag, slecht slapen, of slecht eten. Het is verder een heel vrolijk kind;
- kan school ons verplichten hier onderzoek naar te laten doen?
- als wij onderzoek willen laten doen, wie is er nog meer expert op dit gebied, behalve Bureau Jeugdzorg? Bij wie zouden we terecht kunnen?
Uw zoon heeft seksuele spelletjes gedaan die in principe passen bij zijn leeftijd. Op zich is dat dus niet meteen alarmerend. Er waren echter ook kinderen tegen hun zin bij betrokken. Dat is niet de bedoeling. Als ouder moet u het gedrag van uw zoon dus corrigeren, liefst in goed overleg met de leerkracht. Dit kan op dezelfde manier waarop u ander grensoverschrijdend gedrag (zoals pesten, etc.) zou bijsturen.
Hieronder zal ik daar iets meer over vertellen, en zal ik ook antwoord geven op de concrete vragen die u stelde.
Seksueel getint onderzoekend gedrag, zoals uitkleed- en aanraakspelletjes, zijn een onderdeel van de seksuele ontwikkeling van kinderen. Dit soort spelletjes komt in allerlei varianten voor bij kinderen in de leeftijd van 3 tot 12 jaar.
Uw 6-jarige zoon voelt zich in dit spel extra aangetrokken tot meisjes uit zijn groep. U kunt dit zien als zijn eerste verkenning van de andere sekse. Vaak neemt dit soort spel in het openbaar af bij oudere kinderen, doordat zij inmiddels geleerd hebben dat het niet 'hoort'. Zij vinden hier vaak andere, meer sociaal aanvaarde vormen voor.
Uit onderzoek (onder andere van mijzelf, uit 2008) weten we dat kinderen in hun experimenten soms best ver kunnen gaan. Kinderen zijn namelijk heel fantasierijk. Zo kunnen ze elkaars geslachtsdelen betasten, vingers of voorwerpen in allerlei 'gaatjes' stoppen, of elkaar zoenen en likken op intieme plekken. Vaak begint dit spel tamelijk onschuldig, maar kan er door de spanning een glijdende schaal ontstaan waarbij het gedrag steeds verder gaat.
Dit gedrag ontstaat meestal vanzelf, op basis van wat kinderen zelf bedenken. Het hoeft dus beslist niet zo te zijn – zoals vaak verondersteld wordt – dat kinderen seksueel gedrag van volwassenen imiteren. Bij 'imiteren' zou het dan kunnen gaan om iets wat ze gezien hebben bij volwassenen, ofwel om iets wat volwassenen (of pubers die met hun gevoelens geen raad weten) bij hen gedaan zouden hebben.
Van seksueel misbruik is dus – gelukkig – meestal geen sprake. Het kan, maar de kans is klein.
Uw zoon doet zijn seksueel getinte spelletjes waarschijnlijk gewoon om zijn gevoelens rondom seksualiteit te verkennen. Dat kan op zich weinig kwaad.
Veel volwassenen reageren echter afkeurend op seksuele spelletjes. Voor een deel heeft dat te maken met 'normen en waarden' die voor iedereen verschillend kunnen zijn, maar er zijn ook objectieve (althans, door iedereen gedeelde) gronden waarop je bepaald gedrag kunt afkeuren. Bijvoorbeeld als het spel gevaarlijk is (denk aan dingen in elkaars lichaamsopeningen steken), of als een kind tegen zijn zin mee moet doen of zelfs gedwongen wordt.
Uw zoon moet dus leren dat seksueel gedrag niet overal mag en dat er grenzen zijn die niet overschreden mogen worden. Daarbij gelden de volgende spelregels:
U kunt het gedrag van uw zoon corrigeren door het met hem te bespreken, net zoals u dat bij ander lastig of ongewenst gedrag zou doen. Maak seksueel getinte spelletjes voor uw zoon in ieder geval niet 'te groot'. In principe doet hij namelijk niets verkeerds, maar is hij nieuwsgierig naar het lichaam van andere kinderen en verkent hij zijn grenzen. Straf is dan ook uit den boze. (De koppeling van seksueel gedrag aan straf kan problemen op latere leeftijd geven.)
Praat met uw zoon op een positieve manier over datgene wat er is gebeurd. U kunt hem uitleggen dat u zijn belangstelling begrijpt, maar dat zijn seksuele spelletjes niet altijd kunnen.
Wie er is begonnen, doet er eigenlijk niet zoveel toe. Wél belangrijk is dat uw zoon leert dat de spelletjes veilig, respectvol en vooral vrijwillig moeten plaatsvinden. U kunt met hem afspreken wat wel en niet mag op dit gebied en onder welke voorwaarden. (Zie ook de eerder genoemde spelregels.)
Daarnaast is het belangrijk dat ook de leerkracht openlijk met uw zoon (en de andere betrokken kinderen) over het voorval praat. Stem voor zover mogelijk de spelregels ook af met de leerkracht, zodat thuis en op school zo veel mogelijk dezelfde regels gelden.
Ook afspraken over hoe u en de leerkracht het gedrag kunnen corrigeren, zijn essentieel. De kans bestaat immers dat het voorval zich herhaalt, omdat kinderen nu eenmaal niet altijd meteen doen wat je zegt. Het is prettig als u dan beiden één lijn kunt trekken in de begeleiding.
Tot slot de concrete vragen die u stelde. Ten eerste de vraag hoe groot de kans is dat uw zoon daadwerkelijk seksueel misbruikt is. Helemaal uit te sluiten is het niet, maar de kans is wel klein. Om te beginnen is het zo dat alleen seksueel gedrag dat niet past bij de ontwikkelingsfase van een kind, een aanwijzing kan zijn voor seksueel misbruik. De spelletjes van uw zoon passen echter bij zijn leeftijd. Bovendien constateerde u zelf al dat uw zoon geen andere signalen vertoont die kunnen wijzen op seksueel misbruik.
Ten tweede de vraag of de school u kan verplichten om nader onderzoek te laten doen. Dat is een lastige. Formeel kan het niet, maar in de praktijk wel degelijk. Om te voorkomen dat deze belangrijke kwestie verstopt raakt in de Vraagbaak-rubriek, heeft Ouders Online er een apart – redactioneel – artikel van gemaakt. Zie: Kan de school een onderzoek eisen?
Tenslotte uw vraag waar u nog meer terecht kunt dan bij Bureau Jeugdzorg, als u toch onderzoek wilt laten doen. Ik zou u dan aanraden om naar een vrijgevestigde kinderseksuoloog in uw regio te gaan. Namen en adressen vindt u bij Zoek een seksuoloog op de site van de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie (Nvvs).
