9 december 2001 door Ward van Alphen
Ik ben vader van 3 kinderen: Marieke (7 jaar), David (4 jaar) en Valerie (2 jaar). Bij onze oudste dochter van 7 jaar zien we sinds een week of vier gedrag waar we niet goed mee uit de voeten kunnen. Het begon met neerslachtige buien, waarbij ze uitspraken deed als: "ik vind het leven niet meer leuk", "mijn lichaam plaagt mij steeds", "ik heb altijd alleen maar pechdagen". Ze kon dan gerust een hele ochtend huilen en er was bijna niet met haar te praten. Kon ook niet van haar omgeving hebben dat deze wel vrolijk waren.
Later is dit overgegaan in naar mijn idee een soort smetvrees. Als haar broertje maar naar een boterham van haar wijst moet ze hem niet meer. Als ze iets ongewoons op haar eten ziet moet ze het niet meer.
Ze wast continue haar handen, zo erg dat deze op gegeven moment er heel erg schraal van werden. Vraagt ook constant "is dit vies?" en is dan moeilijk van het tegendeel te overtuigen. Is ook bang dat ze dan "net zo" wordt als een ander.
Welke weg moet ik bewandelen? Riagg? Psycholoog? Wordt niet door onze verzekering vergoed! Zelf komen we er niet echt goed uit...
Op basis van uw informatie is het nog niet goed te zeggen wat je met de verschijnselen van uw dochter het beste kunt doen. U vertelt nog te weinig over het "overige" functioneren van Marieke. Als er bijvoorbeeld problemen zijn op school, kan dit een aanwijzing zijn voor waar spanningen vandaan komen.
Op zich kunnen dwangverschijnselen zoals smetvrees vaker voorkomen bij kinderen. Of je van een stoornis moet spreken, hangt af van de aard en duur van de klachten, en van de hinder die het kind ervan ondervindt.
Ik zou kunnen gaan filosoferen over de vraag waar deze klachten bij Marieke mee te maken kunnen hebben. Maar dat is speculatie. Er zijn echter wel een aantal opvallende zaken op het gebied van de interactie met de omgeving.
Ze lijkt met haar gedrag de omgeving naar zich toe te trekken. Ze is ook boos op de omgeving (omdat ze vrolijk zijn, omdat er naar haar boterham wordt gewezen). Ze voelt zich niet prettig, zoekt troost maar stoot dan weer mensen van zich af. Ze stelt vragen over of iets vies is, waarbij de omgeving haar van het tegendeel probeert te overtuigen, hetgeen niet lukt.
De laatste zin is ook interessant: "net zo worden als een ander", ik weet niet precies wat u (en uw dochter natuurlijk) daarmee bedoelt, maar gaat het erom dat ze dan niet meer speciaal is maar een van de velen?
Wat u als ouders kunt doen, is een strategie hanteren die de kans op verdwijnen van deze verschijnselen zo groot mogelijk maakt. Onder andere is het van belang dat u niet eindeloos probeert uw dochter te overtuigen van dat iets niet vies is. In feite is alles vies (als je er goed over nadenkt), dat maakt alleen niets uit want we gaan er niet dood van. Integendeel: misschien gaan we in een zogenaamde schone wereld wel eerder dood, omdat ons afweersysteem dan niet meer goed werkt.
Wellicht helpt het om uit te leggen dat ze door haar wassen de schoonmakertjes van haar lichaam beschadigt. De bacteriën op haar huid, maar dat snapt ze misschien nog niet. En kunt u uitleggen dat je die schoonmakertjes het beste helpt door niet te vaak, maar wel genoeg en op bepaalde momenten je handen te wassen.
Bepaald gedrag van uw dochter lijkt trouwens meer een soort boosheid op het broertje (en anderen?) in zich te hebben, verpakt als smetvrees. Hier zou ik dan zeker niet zielig over gaan doen en niet te veel aandacht aan besteden.
Het is altijd verstandig om vooral aandacht te besteden aan positief gedrag, en zo min mogelijk aan ongewenst gedrag. Schadelijk gedrag als handen wassen zou ik wel limiteren, je kan haar dan belonen voor het handen wassen op geëigende momenten.
Het kan zijn dat uw dochter moeite heeft met het delen van aandacht, of met een bepaalde ontwikkelingsstap passend bij haar leeftijd. Het kan goed werken om met haar bepaalde dingen samen te doen die je niet met haar broertje doet, en die haar het gevoel geven dat ze "groot" wordt en mag zijn.
Je mag ook eisen aan haar stellen passend bij haar leeftijd, je kan proberen om haar een beetje uit te dagen om zich als een "groot" meisje te gedragen. In dit soort dingen zouden ook eventuele problemen kunnen zitten die een ontwikkelingsstap moeilijk maken. Bijvoorbeeld: misschien heeft ze op school ook problemen in de omgang met andere kinderen?
U kunt best nog een poging wagen er zelf uit te komen en het een tijdje aanzien, zeker als het op school en met vriendinnetjes goed gaat.
Komt u er niet uit, dan kunt u bijvoorbeeld contact opnemen met Bureau Jeugdzorg [tegenwoordig: het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) in uw gemeente - red.] Daar kunnen ze u verder helpen. Succes ermee!
