Waarom kinderen liegen – en hoe je daar het beste op reageert

Liegen is normaal

Het goede nieuws? Liegen is eigenlijk een teken dat je kind zich normaal ontwikkelt. Het laat zien dat het begrijpt hoe anderen denken en dat het zich kan inleven in hoe iemand anders zal reageren. Maar waarom doen ze het precies? En hoe ga je er als ouder op de juiste manier mee om?

Waarom liegen kinderen?

Er zijn verschillende redenen waarom kinderen niet altijd de waarheid spreken. Dit zijn de meest voorkomende:

• Ze willen straf vermijden → Een klassieke reden: ze weten dat ze iets verkeerd hebben gedaan en proberen de gevolgen te ontwijken. "Nee, ik was het niet!" terwijl er chocoladevlekken rond hun mond zitten.
• Ze willen iets krijgen → "Ik heb mijn huiswerk al af!" terwijl het werkboek nog onaangeroerd in de tas zit. Sommige leugens worden verteld om iets voor elkaar te krijgen, bijvoorbeeld toestemming om te gamen.
• Ze willen iemand niet teleurstellen → Dit gebeurt vooral bij kinderen die gevoelig zijn voor de verwachtingen van hun ouders. "Ik heb echt mijn best gedaan op de toets!" terwijl ze er eigenlijk nauwelijks naar hebben gekeken.
• Ze verzinnen een verhaal uit fantasie → Jongere kinderen kunnen soms liegen zonder dat ze het doorhebben. Ze vertellen een verhaal alsof het echt gebeurd is, omdat hun fantasie en werkelijkheid nog door elkaar lopen.
• Ze willen zich beter voordoen → "Iedereen uit mijn klas mag tot 10 uur opblijven!" Kinderen gebruiken leugens soms om indruk te maken op leeftijdsgenoten (of hun ouders te overtuigen).

Moet je je zorgen maken als je kind vaak liegt?

Niet elke leugen is problematisch. Fantasie en sociale leugens (‘Wauw, wat een mooi cadeautje!’) horen gewoon bij de ontwikkeling. Maar als je kind structureel en bewust liegt om anderen te manipuleren, kan dat een signaal zijn dat er iets anders speelt, zoals onzekerheid of sociale druk.

Hoe reageer je het beste als je kind liegt?

Liegen is voor veel ouders een gevoelig punt. Je wilt niet dat je kind onbetrouwbaar wordt, maar een harde aanpak werkt meestal averechts. Wat dan wel?

Basisschoolkind

Hoe vertel je je kind dat opa of oma dood is?

1. Blijf rustig
   Ontploffen helpt niet. Hoe groter de straf, hoe groter de motivatie om de volgende keer beter te liegen.
2. Focus op eerlijkheid in plaats van straffen
   Zeg iets als: "Het is belangrijk dat ik je kan vertrouwen. Ik ben niet boos, maar ik wil graag dat je de waarheid vertelt."
3. Maak van eerlijkheid iets positiefs
   Bedank je kind als het de waarheid zegt, vooral in een situatie waarin het moeilijk was. "Ik vind het knap dat je eerlijk bent over je toets."
4. Vraag naar de reden achter de leugen
   Soms is de leugen zelf minder belangrijk dan de reden erachter. "Waarom wilde je niet dat ik wist dat je huiswerk nog niet af was?" Zo kom je erachter wat er speelt.
5. Geef het goede voorbeeld
   Als jij zelf kleine leugentjes vertelt, ziet je kind dat ook. Probeer zelf zo eerlijk mogelijk te zijn (en geef toe als je betrapt wordt).
6. Creëer een veilige omgeving om fouten toe te geven
   Als kinderen weten dat ze niet direct gestraft of uitgescholden worden, zullen ze sneller toegeven als ze iets verkeerd hebben gedaan.

Wat als liegen een serieus probleem wordt?

Soms gaat liegen verder dan kleine leugens en wordt het een patroon. Als je kind structureel blijft liegen over belangrijke of ernstige zaken – zoals schoolprestaties, gevaarlijk gedrag of situaties die anderen kunnen schaden – dan kan er meer aan de hand zijn. Liegen kan dan een manier zijn om controle te houden, angst te verbergen of aandacht te vragen. In zulke gevallen is het belangrijk om met je kind te praten zonder oordeel en te achterhalen waarom het liegt. Voelt het zich onveilig? Wil het ergens onderuit komen? Is het bang voor jouw reactie? Als het liegen blijft escaleren, kan het verstandig zijn om hulp in te schakelen van een kinderpsycholoog of opvoedcoach. Vroegtijdige begeleiding kan voorkomen dat liegen een vast patroon wordt en de vertrouwensband tussen jou en je kind beschadigt.

Hoe jij reageert maakt het verschil

Liegen is een normaal onderdeel van de ontwikkeling van een kind. Het betekent niet dat je kind slecht is of onbetrouwbaar wordt. Door rustig te blijven, eerlijkheid te belonen en de reden achter de leugen te achterhalen, kun je je kind helpen om eerlijkheid te waarderen.

En laten we eerlijk zijn: zelfs volwassenen vertellen soms een leugentje om bestwil. Maar als we willen dat onze kinderen eerlijk zijn, begint het bij onszelf.