14 oktober 2005 door Aleid Grijpma

Wat kun je doen bij hardnekkige slaapproblemen? (6 jr)

Mijn dochter is 6 jaar en heeft haar hele leven al slaapproblemen. Ze durft niet alleen te gaan slapen (ik moet erbij blijven totdat ze slaapt) en ze wordt ook elke nacht waker (tussen 01.00 en 03.00 uur). Ze komt dan bij ons liggen.

Ik heb al van alles geprobeerd: belonen, straffen, geruststellen, in de buurt blijven, enzovoorts. Ze zegt dat ze bang is in het donker. Ik hoorde iemand zeggen dat het faalangst is. Wat moeten we doen?

Slapen

Zomertijd: dit kun je doen voor een soepele overgang

Antwoord

Om te beginnen wil ik benadrukken dat een slaapprobleem dat er vanaf de geboorte al is, niet zomaar overgaat. Het oplossen daarvan vergt veel discipline en geduld, en vooral ook: zéér consequent zijn! Dat laatste kan heel moeilijk zijn, zeker als je het een lange tijd moet gaan volhouden. Vooral het 's nachts 'komen' (wakker worden) is altijd heel lastig, omdat je zelf natuurlijk ook aan je nachtrust wilt komen.

Het is bekend dat inslaap- en doorslaap-problemen bij jonge kinderen veel voorkomen en vaak een chronisch beloop kennen. Er worden percentages van 60% genoemd, wat aangeeft dat u absoluut niet de enige bent. Waarschijnlijk wist u dat al, maar misschien is het toch een troost.

Andere problemen?

U vertelde helaas weinig over uw dochter. Ik weet bijvoorbeeld niet in welke groep zij zit op school, en hoe ze functioneert in verschillende omstandigheden (thuis, op school, met vriendinnen, etc.). Ook vroeg ik mij af of er misschien sprake is van andere problemen náást het slaapprobleem, zoals eetproblemen, koppigheid of angstproblemen. Kan uw dochter bijvoorbeeld goed functioneren als u er niet bij bent? Heeft ze er moeite mee om alleen gelaten te worden op school, etc? U had het wel even over faalangst, maar u ging daar verder niet op in.

Al dit soort informatie is belangrijk, omdat je bij het behandelen van slaapproblemen eerst moet weten of er geen psychiatrisch probleem (zoals een depressie) ten grondslag ligt aan het slaapprobleem. In dat geval moet je immers de psychiatrische stoornis zélf behandelen, en niet de slaapstoornis.

Hetzelfde geldt voor eventuele medische problemen. Van een oorontsteking of een urineweg-infectie kun je bijvoorbeeld ook slaapproblemen krijgen. En ook dan moet je natuurlijk de onderliggende – in dit geval medische – oorzaak behandelen, en niet het gevolg ervan.

Andere oorzaken

Voor het gemak ga ik er maar even vanuit dat uw dochter verder wel goed functioneert en dat er geen medische problemen zijn. Wat kan dán de oorzaak van slaapproblemen zijn? Ik noem een aantal veel voorkomende oorzaken.

• Verkeerd patroon - Vaak is het zo dat slaapproblemen bij kinderen ontstaan zijn (en voortduren) vanwege een verkeerd patroon waar je met elkaar in terecht gekomen bent. Bijvoorbeeld als je kind een huilbaby is geweest, of als er bepaalde ziekten zijn geweest waarover je je als ouders veel zorgen hebt gemaakt (waardoor je bewust besloten hebt je kind niet zelf in slaap te laten komen, etc.).

• Ontwikkelingsproblematiek - Rond de 9 maanden (en daarna nog eens rond 14 maanden) krijgt bijna ieder kind last van scheidingsangst. Een logisch gevolg daarvan is dat het kind opeens niet meer zelf wil slapen. Het vergt dan veel kordaatheid van de ouders om daartegen op te kunnen, en er kunnen veel redenen zijn waarom dat niet lukt. Bijvoorbeeld wanneer je als ouder vroeger zélf bang in bed bent geweest.

• Warrig beleid - Juist bij slapen, wat tot zulke hardnekkige problemen kan leiden, is het belangrijk voor een kind om te weten waar het aan toe is. Warrig beleid, waarbij de ene keer wel iets mag en de andere keer weer niet, is dan een risicofactor. Voor stellen (twee ouders) betekent het dat ze één lijn moeten trekken en elkaar daarin absoluut moeten steunen. Voor alleenstaande ouders betekent het dat ze niet moeten afwijken van de door henzelf bedachte regels. Vooral dat laatste kan erg moeilijk zijn, omdat je er helemaal alleen voor staat. Er is niemand die je kan steunen bij het handhaven van de regels, waardoor je sneller geneigd bent om te zwichten voor de druk van het kind.

Ik zou u adviseren op aan de hand van bovenstaande zaken te bekijken wat u denkt dat bij u van toepassing kan zijn.

Eigen bed en zelf in slaap komen

Als uw dochter verder goed functioneert, ben ik van mening dat het voor haar goed is dat zij leert om in haar eigen bed te gaan slapen en zelf leert in slaap te komen. U gaf dat zelf ook aan.

Hoe pak je dat aan? Een goede methode is die van de slaapspecialist Ruttien Schregardus, die daar een handig boekje over heeft geschreven. (Een volledige titelbeschrijving vindt u onderaan dit artikel.)

Schregardus geeft duidelijke en zeer bruikbare tips hoe je uit de vicieuze cirkel kunt komen. Waar het om gaat, is dat het kind gaat merken dat u consequent kan zijn. Vaak helpt het om ook overdag heel consequent te zijn. Het basisprincipe is dat een kind dat overdag ritme en regelmaat krijgt, en weet waar het aan toe is, ook beter slaapt.

Consequent zijn

Een belangrijk punt om bij stil te staan, is de vraag waaróm het u niet lukt om consequent te zijn bij het slapen van uw kind. Waarom geeft u het op? Vindt u het moeilijk dat uw kind huilt? Of vindt u het zielig omdat u denkt dat uw kind angstig is?

Maar wat de reden ook mag zijn: door uiteindelijk toe te geven, geeft u de boodschap dat u toch wel overstag gaat, als uw dochter maar flink uit de kast komt. Ook dat wordt in het boekje van Schregardus helder toegelicht.

Uiteindelijk gaat het erom dat ú de grenzen aangeeft, en dat u dat zo neutraal mogelijk doet, zonder boos te worden. Immers: iedere vorm van aandacht, ook 's avonds, is aandacht en dus een beloning. Dat geldt ook voor boos worden.

Even kijken en dan weer weg

U kunt uw dochter aangeven dat zij nu zo groot is, dat zij moet leren om zelf in slaap te komen en dat zij niet meer bij u in bed mag komen. U gaat dus niet meer bij haar liggen. Wel kunt u beloven dat u iedere 15 minuten even komt kijken hoe het ermee is. Aan die belofte moet u zich dan ook houden. Dat wil zeggen: u gaat alleen kijken en dan weer weg. Niet praten en niet blijven!

Als uw dochter uit bed komt, is het – zoals gezegd – belangrijk om niet boos te worden maar neutraal te blijven, en haar iedere keer weer direct terug te brengen, zónder met haar te gaan praten! Houd er rekening dat dit de eerste avonden wel een keer of 20 zal moeten gebeuren.

Beloningssysteem

Een beloningssysteem kan zeker helpen, maar ook daar moet u zeer consequent mee zijn. Wees rechtlijnig in wát u beloont. (Dus geen beloninkjes om de moed erin te houden, zonder dat er iets is waarvan jullie afgesproken hebben dat het een beloning waard is. Doe je dat wel, dan werkt het beloningssysteem niet meer.)

Straffen zou ik overigens niet doen. Daar schiet je weinig mee op.

Samengevat:

• wat u beschreef zijn zeer hardnekkige problemen, die daarom een zeer consequente aanpak behoeven;
• houd er rekening mee dat écht consequent zijn veel van u zal vergen. U moet dat niet onderschatten;
• kijk niet alleen naar uw dochter maar ook naar uw eigen gedrag en uw eigen aandeel in het probleem. Ook dat zal niet altijd even makkelijk zijn...

Succes ermee!