2 april 2004 door Saskia Nihom-Nijstad
Mijn zoontje is net 3 jaar en van de een op de andere dag "vertelt" hij niets meer. Het is natuurlijk lastig voor een 3-jarige om kenbaar te maken wat hij voelt en denkt, maar het lijkt wel of hij zich aan het terugtrekken is in zichzelf.
De afgelopen maanden zijn er niet echt schokkende dingen gebeurd, buiten het trekken van een verstandskies bij mij (zijn moeder). Daar maakt hij zich echt druk over.
Maar sinds een aantal dagen heeft hij nachtmerries en hij huilt dan heel erg. Hij wil dan alleen nog maar bij mij in bed liggen, waardoor hij niet goed rust.
Vandaag op de peuterspeelzaal was hij dan ook erg moe en hij gedraagt zich dan als een draak: slaan, schoppen, bijten, schreeuwen. Dit deed hij tot een paar weken terug ook wel, maar dan sporadisch. Ook de leidsters is het verschil opgevallen en die vroegen mij dan ook wat er aan de hand is.
Is dit een fase? Ik ben helemaal niet iemand die zich snel zorgen maakt, maar die nachtmerries moeten toch ergens vandaan komen.
Hopelijk hebben jullie voor mij een idee hoe ik met hem kan praten hierover.
Ik kan u snel geruststellen: het schoppen, bijten, slaan en schreeuwen en de nachtmerries zijn inderdaad fase-gebonden problemen, die horen bij zijn leeftijd.
U schrijft dat u begrijpt dat het voor een 3-jarige lastig is om kenbaar te maken wat hij voelt of denkt, maar dat het bij u overkomt alsof hij zich aan het terugtrekken is in zichzelf. Wat betekent dat?
Uw zoontje is net 3 jaar! Wat verwacht u dat een 3-jarige peuter allemaal al moet kunnen? U laten weten wat hij voelt en denkt...? Hij weet het zelf nog niet eens. Hij moet nog heel veel leren om in de toekomst zijn gevoelens en gedachten te kunnen scheiden, te benoemen en in een later stadium aan anderen te kunnen uitleggen.
Misschien kan hij wel al een aardig woordje spreken, maar een 3-jarige is echt nog niet in staat om met taal te 'vertellen' wat hij zoals beleeft, meemaakt en voelt.
Vanaf ongeveer 2 jaar, soms iets eerder, soms iets later, ontdekken kinderen dat ze zelf iemand zijn: een individu dat – los van de ouders – zelf van alles kan ondernemen.
Daarom gaan peuters op ontdekkingsreis om te ervaren wat zelfstandigheid en onafhankelijkheid is. Hoe voelt dat, wat kan ik ermee? Ik kan op alles nee zeggen. Dát is leuk, ik zeg gewoon nee als mijn ouders iets van me willen. Ik wil alles zelluf doen en alles draait om mij: ikke!
Peuters zoeken de grenzen op en zijn nieuwsgierig naar iedere volgende reactie van hun opvoeders. Dit gaat gepaard met veel heftige gevoelens. Het is immers een uitdaging om steeds weer iets nieuws te ontdekken, maar tegelijkertijd is het spannend en soms ook heel eng om van alles te ondernemen.
Bovendien lukt het niet altijd, want peuters willen veel meer dan ze kunnen. Dus voelen ze zich gefrustreerd, worden ze boos en driftig, zijn ze soms ineens heel verlegen en kruipen ze weer terug naar hun ouders.
Van de ene minuut op de andere kunnen kinderen op die leeftijd heel blij en heel verdrietig zijn. Deze heftige gevoelens wisselen elkaar met korte tussenpozen steeds af en dat kan reuze verwarrend zijn.
Omgaan met allerlei gevoelens hebben kinderen op die leeftijd nog niet onder de knie. Dat moeten ze nog leren. Daarom schoppen, schreeuwen, bijten en slaan ze. Ze uiten zich fysiek, bij gebrek aan taal. Ze proberen de volwassenen in hun omgeving, thuis en op de peuterspeelzaal, iets duidelijk te maken. Wát precies, dat weten ze zelf ook niet.
Het is aan de volwassenen om kinderen daarbij te helpen, door het gevoel van het kind in een situatie die uit de hand dreigt te lopen, te benoemen. Niet door boos te worden, dan wordt het alleen maar erger. Kinderen tonen dit ongewenste gedrag namelijk niet met opzet. Ze moeten leren dat schoppen, bijten, schreeuwen en slaan nou eenmaal niet de manier is waarop wij elkaar iets duidelijk maken.
Maar: in een moeilijke situatie een bepaald gevoel hebben, is altijd voor iedereen toegestaan. Boos, teleurgesteld, verdrietig zijn mag! Door het gevoel van je kind te benoemen, krijgt je kind het gevoel dat je hem begrijpt, voelt hij zich door jou gesteund en leert je kind stapje voor stapje dat er woorden zijn voor allerlei gevoelens. Om later zelf met woorden aan jou en nog later aan anderen uit te kunnen leggen wat hij voelt.
Als je je kind hier niet bij helpt, kan hij last krijgen van allerlei angsten uit het dagelijks leven. Het wordt overdag – simpel gezegd – 'te veel' voor hem. Hij kan nog niet alles in zijn eentje verwerken. Voor hem wordt zijn leventje onduidelijk en nog een stapje verder onveilig.
Ik denk dan ook dat de nachtmerries waar hij last van heeft, voortkomen uit zijn angsten in het dagelijks leven.
Nachtmerries zijn of het gevolg van angsten uit het dagelijks leven, of conflicten in de ontwikkeling, of soms ook onopgeloste problemen uit een vorige fase.
Het is – net als schoppen, bijten en slaan – fase-gebonden problematiek. En het komt ook veel voor. Een akelige, angstaanjagende droom (meestal in de tweede helft van de nacht) zorgt ervoor dat het kind huilend of gillend wakker wordt.
Voor een kind op deze leeftijd is een nachtmerrie werkelijkheid en is het onmogelijk om een nachtmerrie als een nachtmerrie te zien.
Het is belangrijk dat ouders het kind troosten en geruststellen, net zo lang tot het kind weer veilig durft te gaan slapen.
Nachtmerries komen regelmatig voor tussen 3 en 6 jaar. Maar als je kind iedere nacht wakker wordt door een nachtmerrie en dat gedurende meer dan een maand, dan is het verstandig hulp te zoeken.
U troost uw kind door hem bij u in bed te nemen. Daar is wat mij betreft niets op tegen. Het is wel verstandig om hem steeds weer uit te leggen dat hij bij u mag komen omdat hij zo bang is. En dat hij, als hij niet meer bang is, terug gaat naar zijn eigen bedje om daar lekker door te slapen.
Misschien kunt u hem ook troosten en geruststellen in zijn kamer in zijn eigen bed. Dat is op zo'n moment niet makkelijk, maar het is straks ook niet makkelijk om ervoor te zorgen dat uw zoon weer in zijn eigen bed gaat slapen.
Kortom: echt zorgen hoeft u zich (nog) niet te maken. Het hoort allemaal bij de leeftijd van uw kind. Het is een fase waar hij en u doorheen moeten. En dat kan soms knap lastig zijn!
