23 april 2010 door Joanna Sandberg
Wij zijn twee vrouwen die een zoon via IVF hebben gekregen. Hij is nu 3½ jaar oud en sinds kort fantaseert hij over een vader, die ver weg woont en hem allerlei verhaaltjes vertelt. Wanneer wij hem zeggen dat hij geen vader heeft maar twee moeders, zegt hij dat dit niet waar is.
Ik probeer hem met boeken en zo zijn situatie uit te leggen en te laten zien dat er meer jongetjes en meisjes zijn die geen vader hebben maar twee moeders.
Vooral mijn vriendin heeft er moeite mee, al denken we allebei dat het een fase is waarin hij probeert om het een plaats te geven.
Hoe kunnen we hier nu het beste mee omgaan?
Om te beginnen: uit onderzoek van de psychologe en seksuologe Anne Breways, werkzaam aan de VU in Amsterdam, is gebleken dat lesbische moeders uitstekende opvoeders zijn en dat hun kinderen het net zo goed doen als kinderen die opgroeien bij een moeder en een vader. (Bron: Breways 1993, 1995 en 1997).
Maar daar maakte u zich ook niet zo'n zorgen over. Wel over het feit dat uw zoontje van 3½ fantaseert over een vader. Dat hij dat doet is heel begrijpelijk! Hij bedoelt er ook niets kwaads of negatiefs mee ten opzichte van zijn sociale moeder (ook wel 'meemoeder' genoemd).
Waarschijnlijk zit uw zoontje in een omgeving waar de meeste kinderen zowel een vader als een moeder hebben, en wil hij dat ook. Net zoals zijn vriendjes en vriendinnetjes.
Maar nog belangrijker: wat is er mis met fantaseren over een vader? Zeker op die leeftijd... Het is jullie eigen interpretatie van zijn fantaseren, waardoor er een 'probleem' is. En hij voelt dat. (Ik zette 'probleem' tussen aanhalingstekens, omdat ik zelf niet vind dat er sprake is van een probleem.)
Misschien is het goed als ik nog even aangeef hoe kinderen van deze leeftijd omgaan met sekseverschillen. Ze begrijpen al wel dat een mama een vrouw is en een papa een man. Maar dat het daarbij om een verschil in geslacht gaat, ontgaat ze nog.
Kinderen rond het 3e jaar zijn nog maar net in staat om onderscheid te maken tussen jongens en meisjes, en zichzelf te benoemen als een jongen of een meisje. En áls ze het al doen, gebeurt dat niet op grond van genitale verschillen, maar op grond van kleding en haardracht. Een vrouw wordt een man als ze een baard opplakt, en als kinderen een man met een pruik zien en een jurk aan, dan moet dat wel een vrouw zijn. (Bron: Fagot, Leinbach 1993.)
Door te ontkennen dat er een biologische vader is, versterken jullie zijn fantasie daarover. Ieder kind heeft toch een biologische vader? Er is tenslotte een man aan te pas gekomen om dit kind te krijgen.
En waarom heeft uw vriendin er eigenlijk zo'n moeite mee? Voelt zij zich misschien in een kwetsbare positie ten opzichte van jullie kind? Heeft jullie relatie hier ook invloed op? Heeft uw vriendin ouderlijke rechten ten aanzien van jullie zoon, etc.?
Dit zijn wel belangrijke zaken om samen te bespreken. Mogelijk voelt jullie zoontje haar gevoeligheid aan. (Heeft hij trouwens genoeg mannen in de omgeving als rolmodel, zoals opa's, ooms, vrienden, buurmannen. etc. waar jullie mee omgaan?)
Jullie zoon is nog te jong om uit te leggen hoe zijn conceptie tot stand is gekomen, maar die tijd zal zeker komen. Wat u wel kunt doen, op dit moment, is vertellen dat zijn papa niet bij jullie woont omdat hij ergens anders is. En dat hij niet voor hem zorgt, omdat er twee moeders zijn.
Sommige moeders willen het trouwens niet eens over een papa hebben, maar alleen over een donor. 'Papa' is echter wel een begrip dat voor kinderen het duidelijkst is. Zodra hij iets gaat begrijpen van voortplanting, kunt u het hebben over de biologische papa, die geen zorgpapa is.
Het is trouwens goed om te bedenken dat er meerdere momenten in het leven van uw zoon gaan komen waarop jullie uitleg zullen moeten geven over de gezinssituatie. Door zijn vragen eerlijk te beantwoorden, op een manier die voor hem begrijpelijk is, wordt het een vanzelfsprekend onderwerp waar geen onduidelijkheden over hoeven te ontstaan.
In de kleutertijd, de basisschooltijd en de puberteit zal dat steeds op heel verschillende manieren gaan, en zullen er steeds andere dingen aan de orde komen. Wat dat betreft is er geen verschil met andere onderwerpen die u hem wilt uitleggen, zoals seksualiteit, of 'het nieuws'.
Het leuke van uw situatie is overigens dat uw zoon al heel vroeg ziet dat er andere gezinsvormen bestaan dan de traditionele. Mogelijk helpt hem dat om zelf ook wat vrijer te denken en te doen over stereotiep rolgedrag.
Dus: altijd blijven uitleggen en openheid betrachten, aangepast aan de leeftijd en de ontwikkeling van uw zoon.
En: láát hem fantaseren, gun hem die vrijheid, en wees niet te gevoelig of te onzeker daarover.
Tenslotte: uit het onderzoek van Anne Brewaeys, die ik aan het begin noemde, blijkt dat het allerbelangrijkste voor kinderen is dat ze zorg en liefde ontvangen. In welke gezinssamenstelling dan ook.
