28 november 2008 door Nadia Eversteijn
Ik woon in Griekenland en heb een zoontje van 5 jaar. Tot zijn 3e jaar sprak ik alleen Nederlands met hem en zijn vader (en anderen) Grieks. Doordat hij niet ging praten, zijn wij naar logopedie gegaan. Zij raadde mij aan om even geen Nederlands meer te spreken. Dit heb ik gedaan en inderdaad ging hij na een poosje praten. In het Grieks.
Doordat hij Grieks tegen mij praat, is het voor mij heel moeilijk om Nederlands terug te praten. Nu verstaat hij goed Nederlands, maar hij spreekt het niet. Wat nu te doen?
Helaas was het advies van de logopediste niet zo handig, want als een spreektaal eenmaal is opgegeven, is het heel lastig om hem daarna weer op te pakken. Wilt u dat toch graag, dan is daar heel veel geduld en doorzettingsvermogen voor nodig.
Hieronder zal ik eerst toelichten waarom het advies van de logopediste niet handig was. Daarna zal ik ingaan op de vraag hoe u vanaf hier verder kunt gaan.
Het is nog nooit gebleken dat het opgeven van één van de talen van een kind dat opgroeit in een meertalige omgeving, taal- of spraakproblemen kan oplossen of verminderen. Jammer genoeg is het misverstand dat dit wél zou helpen wijd verbreid, ook onder veel logopedisten.
De (foute) redenering is dat het wel erg verwarrend voor een taallerend kind moet zijn om input in verschillende talen te verwerken, en dat je de situatie voor het kind zou kunnen vereenvoudigen door nog maar in één taal te spreken.
Onderzoek naar meertalige ontwikkeling leert echter dat kinderen uitstekend toegerust zijn om meerdere talen tegelijk te verwerven, zelfs kinderen met aangeboren taal- en spraakproblemen. De enige uitzondering zijn ernstig slechthorende kinderen. Voor hen kan het in individuele gevallen (met name wanneer de slechthorendheid pas laat ontdekt wordt), wél te ingewikkeld zijn om aanbod in meerdere talen tegelijk te verwerken.
Is uw zoontje nu een tegenvoorbeeld tegen de regel dat het laten vallen van een taal niet helpt bij taal- en spraakproblemen? Hij begon immers pas te praten toen u stopte met Nederlands. Nee, dat is géén tegenvoorbeeld. Ook zonder te stoppen met het Nederlands was hij op een gegeven moment wel gaan praten (of niet, als er daadwerkelijk sprake was van een taalstoornis). Het een heeft gewoon niets met het ander te maken. Op je derde jaar beginnen met praten is weliswaar behoorlijk laat, maar de individuele variatie onder kinderen is nu eenmaal groot.
Je kunt het vergelijken met het slikken van antibiotica bij een virusinfectie. Antibiotica helpen aantoonbaar niet bij virusinfecties (alleen bij bacteriële infecties). Maar als je kind tóch beter wordt van bijvoorbeeld een griepje na het slikken van antibiotica, dan mag je natuurlijk niet zeggen dat dat een tegenvoorbeeld is tegen de regel dat antibiotica niet helpen tegen virusinfecties. Ook zonder het slikken van antibiotica was je kind beter geworden van die griep.
Helaas vertelde u niet of uw zoon, toen hij eenmaal begon met praten, een inhaalslag heeft gemaakt, en of zijn spreekvaardigheid in het Grieks inmiddels ongeveer gelijk is aan die van leeftijdsgenootjes. Is die vaardigheid inderdaad vergelijkbaar, dan is er geen enkele reden tot zorg. Maar blijft hij achter, dan is het wel raadzaam om wat extra alert te blijven op eventuele aangeboren taal- en spraakproblemen.
Dergelijke problemen kunnen
niet veroorzaakt of verergerd worden door meertaligheid, maar ze komen, zoals u zult begrijpen, wel evenveel voor onder meertalige als onder eentalige kinderen. En nogmaals: het kan ook zo zijn dat uw zoontje gewoon per toeval een late prater was.
Allemaal goed en wel, zult u denken, maar wat moet ik hier achteraf mee? Want destijds heeft u met de allerbeste bedoelingen het advies van de logopediste opgevolgd, wat een heel logische stap was. En nu zit u met het probleem dat u en uw zoontje het communiceren in het Nederlands ontwend zijn. Er is een flinke taalverschuiving opgetreden, wat in dit geval inhoudt dat het Nederlands in het thuisdomein veel terrein heeft verloren aan het Grieks.
U heeft een poos zelfs alleen nog maar Grieks gesproken met uw zoontje, en als ik het goed begrijp, spreekt u die taal nog steeds veel tegen hem. Daardoor is het Nederlands in de beleving van uw zoontje waarschijnlijk een nogal overbodig iets geworden. Zijn moeder begrijpt het Grieks namelijk prima, en dat komt mooi uit, want het is ook de taal die hij zelf het beste beheerst (doordat hij in zijn omgeving veel meer Grieks dan Nederlands hoort.)
Een bekende strategie is doen alsof je je kind niet verstaat wanneer het je aanspreekt in de 'verkeerde' taal. Maar daar zal uw zoontje echt niet instinken. Dus als u hem alsnog wilt motiveren om Nederlands te gaan spreken, dan kunt dat beter direct dan indirect doen. Vertel hem gewoon eerlijk waarom u graag wilt dat hij Nederlands spreekt en waarom dat belangrijk is. Hieronder zal ik aangeven hoe u dat zou kunnen aanpakken.
Er zijn verschillende mogelijkheden om duidelijk te maken dat Nederlands de moeite waard is voor uw zoontje. Bijvoorbeeld:
Bel ze desnoods speciaal op, samen met uw zoontje (of zet de webcam aan), om ze te vragen of ze het leuk vinden als hij goed Nederlands kan praten. Dan kan hij namelijk vertellen over... (zijn hobby, zijn nieuwe speelgoed, zijn vriendje, of wat hem dan ook op dat moment bezighoudt).
Natuurlijk heeft u uw verwanten en bekenden van tevoren even ingeseind, en vertellen ze dat ze dat vréselijk leuk zouden vinden.
Zelfs als uw Grieks buitengewoon vloeiend is, zijn er nog dingen die u alleen in het Nederlands kunt overdragen. Zoals slaapliedjes, versjes en uw lievelingsboeken uit uw eigen kindertijd. En verhalen over vroeger gaan u ook vást beter af in het Nederlands.
Dit waren maar een paar voorbeelden; misschien heeft u zelf nog andere motieven.
Zodra het gelukt is om uw zoontje een beetje warm te krijgen voor het Nederlands, zou ik veel gelegenheden aangrijpen om "dat leuke Nederlands" even te oefenen.
Doe dat op ontspannen momenten, wanneer er gelegenheid voor is. Dus niet als uw zoontje komt vertellen dat hij ruzie met een vriendje heeft, of als hij op zijn knie gevallen is. Reageer in dat soort (emotionele) gevallen gerust in het Grieks als dat u het eerst voor de mond komt. Maar doe het wél als hij lekker met Lego aan het bouwen is. "Zal ik je eens vertellen hoe we dat in Nederland noemen? Een spoorboom, zeg eens? Wat ga je er nog meer bij maken?" Of als hij een boekje kijkt. "Wat doet dat rare mannetje nou, vertel eens?"
Het zal beslist niet eenvoudig zijn om het tij te keren. En hoeveel terrein het Nederlands uiteindelijk terug kan winnen op het Grieks, valt moeilijk te voorspellen. Maar mijn hoop is dat het Nederlands van een 'taal voor leuke dingen' weer langzaam zal kunnen transformeren naar een 'taal voor alledag'. Want alleen op die manier kunt u uw zoontje zo veel taalaanbod bieden dat hij het Nederlands ook actief leert spreken.
Veel succes gewenst!
