23 februari 2007 door Nadia Eversteijn
Mijn man is Franstalig en begrijpt amper Nederlands. Ikzelf ben Nederlandstalig maar spreek zeer vlot Frans. We wonen in een Franstalige omgeving, de kinderen gaan naar een Franstalige school en de voertaal bij ons thuis is ook Frans. Als ik mij tot de kinderen richt, spreek ik wel systematisch Nederlands.
Mijn zoontjes van 4½ en 2½ begrijpen alles wat ik zeg, maar antwoorden altijd in het Frans. Ook als ze spelen met hun Nederlandstalige neefjes en nichtjes, of op bezoek zijn bij hun Nederlandstalige ooms, tantes, oma en opa, spreken ze Frans.
De (Nederlandstalige) volwassenen begrijpen mijn kinderen dan wel, en antwoorden in het Nederlands, maar de (Nederlandstalige) kinderen begrijpen hen niet. Vooral mijn oudste zoon wordt dan boos, maar gaat toch geen Nederlands spreken. Als ik hem vraag om in het Nederlands te antwoorden, vraagt hij mij hoe hij dat dan zou moeten doen. Ik heb soms echt de indruk dat hij alleen een passieve kennis heeft van het Nederlands en vraag me af wat er fout loopt.
Met mijn oudste zoon spreek ik – vanaf de geboorte – uitsluitend Nederlands. Ik lees hem elke dag boeken voor in het Nederlands, ik zing liedjes in het Nederlands, ik vertel verhaaltjes in het Nederlands, en ik ga zelfs eens per week in zijn klasje wat Nederlands praten met alle kindjes. Voor hem is het Nederlands dus zeker niets vreemds, ook omdat hij heel vaak met zijn Nederlandstalige familie in contact komt. Soms blijft hij zelfs enkele dagen in een volledig Nederlandstalige omgeving waar niemand Frans met hem spreekt (maar het wel min of meer begrijpt). Hij blijft echter Frans spreken.
Voor hij naar school ging, maakte mijn oudste zoon korte zinnetjes in het Nederlands. Sinds hij naar school gaat (2 jaar geleden), is hij eerst door een fase gegaan waarin hij de twee talen mengde. Nu spreekt hij heel goed Frans, maar in het Nederlands kent hij alleen wat losse woorden.
Ik heb al geprobeerd om te doen of ik hem niet begrijp, maar dan wordt hij heel onzeker... en blijft uiteindelijk toch Frans spreken.
Denkt u dat hij later spontaan Nederlands zal gaan spreken, eventueel niet met mij maar wel met mijn ouders en zijn neven en nichten? Of is er iets wat ik kan doen om dat te verkrijgen?
In feite kunt u niet méér doen om uw kinderen het Nederlands te laten verwerven dan u op dit moment al doet. Het ziet er naar uit dat onzekerheid hen parten speelt bij het Nederlands, omdat dit niet hun dominante taal is.
Hieronder zal ik nader toelichten wat ik denk dat er aan de hand is.
Vanaf hun geboorte spreekt u al Nederlands met uw zoontjes. U leest ze dagelijks voor, u vertelt ze verhaaltjes, u zingt liedjes, en u gaat zelfs wekelijks met de kinderen op school Nederlands spreken. En natuurlijk brengt u hen regelmatig in contact met Nederlandstalige familie.
Het enige wat ik nog miste in dit rijtje, was het gezamenlijk bekijken (én bespreken!) van leuke educatieve tv-programma's of kinderfilms in het Nederlands. Mogelijk doet u dit ook al, en ik wil ook niet beweren dat kinderen heel veel taal kunnen opsteken van de tv - integendeel: ze leren het meest van interactief taalaanbod dat exact op hun persoonlijke niveau aansluit. Maar als tv-kijken iets is waaraan uw kinderen plezier beleven, dan is het goed om daar ook gebruik van te maken.
Bij kinderen die zich – bijvoorbeeld door onzekerheid – niet gemotiveerd voelen om een taal te spreken, is het bevorderen van het
plezier in die taal van groot belang.
Omdat het zo belangrijk is om uw kinderen
plezier in taal te laten hebben, is het af te raden om er expliciet op aan te dringen dat ze Nederlands spreken. Ik begrijp uit uw beschrijving dat zeker uw oudste zoontje dat frustrerend vindt. (Zie ook:
Moet ik doen of ik hem niet versta?).
Het expliciet stimuleren van kinderen om een bepaalde taal te spreken, werkt eigenlijk alleen goed bij kinderen die zich al vrij zeker van hun zaak voelen, en alleen nog maar een klein duwtje nodig hebben.
Ik heb echter de indruk dat uw oudste zoon toen hij naar school ging – en het Frans in ras tempo zijn dominante taal werd – onzeker is geworden over zijn Nederlands, dat achterbleef.
Dat zou een reden kunnen zijn waarom het niet werkt om hem Nederlands te laten spreken.
Ook zou het kunnen zijn dat uw zoon het Frans een stoerdere taal vindt dan het Nederlands, omdat hij het Frans misschien associeert met de enerverende wereld van school, waar zijn vriendjes en zijn leerkrachten die taal spreken. Jongetjes van 4 à 5 kunnen heel gevoelig zijn voor dat soort dingen.
Jammer genoeg vertelde u niet hoe uw zoontje reageert, wanneer u in zijn klasje Nederlands komt spreken. Reageert hij dan enthousiast, of houdt hij zich een beetje afzijdig? Zijn houding tegenover deze conversatielesjes kan u informatie verschaffen over zijn houding tegenover het Nederlands in het algemeen.
Wat mij ook niet helemaal duidelijk werd, is de feitelijke omvang van uw zoontjes' (passieve) kennis van het Nederlands. Oftewel: in hoeverre beheersen ze die taal nu eigenlijk?
U vertelde dat uw zonen alles begrijpen wat u in het Nederlands tegen ze zegt. U vertelde echter ook dat ze
niet begrijpen wat andere volwassen familieleden zeggen. Dat lijkt een beetje met elkaar in tegenspraak, maar desondanks zijn er wel verklaringen voor.
Een mogelijke verklaring is dat u intuïtief weet wat uw zonen wel en niet begrijpen, waardoor u daar met uw eigen woordgebruik en zinsbouw perfect op aan kunt sluiten. Andere familieleden kunnen daarentegen woorden en zinnen gebruiken die net een beetje te moeilijk zijn. In dat geval zou u uw familieleden kunnen vragen om wat eenvoudiger taal te gebruiken als ze praten met uw kinderen.
Het is een bekend verschijnsel dat ouders hun taalgebruik het beste op hun eigen kinderen weten aan te passen (zij kennen de kinderen immers het beste), terwijl de taal van anderen vaker over hun hoofdjes heen gaat. Je ziet dat trouwens niet alleen bij de taal-
productie maar ook bij de taal-
perceptie. Kinderen die wat onduidelijk praten, worden eerder begrepen door hun eigen ouders dan door de buitenwereld.
Maar hoe dan ook: naarmate het kind zijn taal verder ontwikkelt, krijgt het steeds minder moeite met het begrijpen van het taalgebruik van anderen.
Het is dus niet verwonderlijk dat uw zoontje geen Nederlands tegen zijn familieleden wil of durft te praten, als hij hen niet goed begrijpt. Passief taalgebruik gaat nu eenmaal altijd vóór actief taalgebruik. Het enige wat u kunt doen, is hem tijd gunnen.
Helaas heb ik geen formule waarmee voorspeld zou kunnen worden hoe goed uw kinderen het Nederlands zullen beheersen. Het niveau waarop iemand zijn talen leert, hangt namelijk niet alleen af van de kwaliteit en de kwantiteitá van de input, maar ook van aspecten als: het karakter (extravert of terughoudend), de motivatie, en het aangeboren taalgevoel.
Een rechtstreeks antwoord op uw vraag kan ik dan ook helaas niet geven; de tijd zal het leren. Aan u zal het in ieder geval niet liggen. U creëert een prima, rijk taalaanbod. Hopelijk voelt u zich door die wetenschap gesterkt! Ik wens u veel succes.
