Ouders en schoolzwemmen: wie is verantwoordelijk?
http://nos.nl/artikel/2179455-taakstraf-voor-badmeesters-om-verdrinking-syrisch-meisje-rhenen.html
Nu zijn de leerkrachten niet veroordeeld. Toch is mij niet duidelijk waarom niet, en had dat ook wel kunnen gebeuren. En wat is dan de aansprakelijkheid van zwemouders? Moet je dan een protocol krijgen van de school of zo?
Kun je dat dan nog wel blijven doen?
Het is mij wel duidelijk dat kinderen die uit het buitenland komen, of een andere migratieachtergrond hebben, persoonlijk duidelijk instructie behoren te krijgen dat zwemmen niet zomaar is, maar veel instructie en training vereist voor je het zelf kunt doen. Het is niet de eerste keer dat een kind het kunnen zwemmen te makkelijk opvat omdat ze het andere kinderen zien doen. Met fatale gevolgen.
Ik had net zelf de directeur van de basisschool warm gemaakt voor een samenwerking met de plaatselijke kanovereniging die ook activiteiten voor scholen ontplooide. Na een dergelijk verdrinkingsgeval in de vakantie, was dat direct van de baan. Ik had ook niet het idee dat de school er met de pet naar gooide. Maar het leven is nooit zonder risico, hoe goed je het ook probeert uit te sluiten. Dus ik vind deze veroordeling wel heel slecht.
Dan krijg je minder scholen, leerkrachten en ouders, die de verantwoordelijkheid willen nemen, minder kinderen juist ook uit kwetsbare groepen, krijgen dan nog schoolzwemmen, en dan neemt het risico op verdrinking juist weer toe. Lijkt mij.
"Drie zwembadmedewerkers zijn veroordeeld tot 60 uur werkstraf, omdat ze schuld hebben aan de verdrinking van een Syrisch meisje tijdens het schoolzwemmen twee jaar geleden. Dat heeft de rechtbank in Utrecht bepaald.
Volgens de rechter hebben de drie badmeesters te routinematig gehandeld en communiceerden ze te weinig, waardoor de 9-jarige Salam ongezien naar het diepe bad kon gaan en daar verdronk.
De twee leerkrachten van de school die erbij waren, zijn door de rechter vrijgesproken. De leraren hebben weliswaar een fout gemaakt door niet te zien dat het meisje naar het diepe was gegaan, maar de rechter concludeert dat hun verder niets te verwijten valt.
De verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de kinderen lag primair bij de medewerkers van het zwembad, zegt de rechter. Ook waren de leraren door hun school niet goed ingelicht over de protocollen. Daarin staat onder meer dat de ze medeverantwoordelijk zijn voor het toezicht op de kinderen, maar de leerkrachten wisten niet beter dan dat ze een ondersteunende rol hadden, zegt de rechter.
Het Openbaar Ministerie had 120 uur werkstraf geëist, omdat het vijftal niet goed op het meisje zou hebben gelet. Volgens het OM hadden ze niet afgesproken wie waar toezicht hield en gaven ze te weinig aan elkaar door."
Verantwoordelijkheid
De leraren waren niet verantwoordelijk voor de zwemlessen en de veiligheid. De badmeesters hebben nadat het zwemmen erop zat de kurken van het meisje eraf gehaald en vervolgens niet meer op haar gelet. Dat hadden ze wel moeten doen. Totaal gebrek aan communicatie en oplettendheid. Badmeesters waren al bezig met het opruimen van de spullen keken alleen wat rond. Niemand lette meer op salam.
De verantwoordelijkheid van de leerkrachten begon pas weer na afloop van de zwemles. Dus het douchen en de kleedkamer.
Ik heb de zaak gevolgd. Ik was verbijsterd over het totale gebrek aan oplettendheid. Hier had elk kind kunnen verdrinken. Niet alleen een Syrisch meisje. De badmeesters hielden zich aan geen enkel protocol meer.
verschrikkelijk
Wat een gevolgen kan dit hebben!
Het heeft sowieso al gevolgen voor schoolreisjes hier: ondanks dat het badje maar 50cm diep was, mochten er geen kinderen zwemmen. Ook voor een schoolreisje van de bovenbouw staat er nadrukkelijk in de brief dat er niet gezwommen mag worden. En dat vanwege hooguit 1 kind per klas.
Maar ik denk ook gevolgen voor schoolzwemmen. Scholen zijn niet meer zo happig en zwembaden zullen meer begeleiders vanuit school gaan eisen. Meer badmeesters zullen er vast niet komen, dat kost geld. Maar als je persoonlijk gestraft wordt omdat een kind zich niet aan de regels houdt dan wil je daar niet in je eentje staan.
Verder begrijp ik niet echt hoe het kon gebeuren. Een meisje van 9 met een legging aan valt gewoon op en daarbij is de kans nog eens erg groot dat het niet kan zwemmen, ook al ken je het kind niet. Maar ze concluderen toch dat het gebeurd is voordat de kinderen naar de douche gingen.
Overdrachtsituatie
Een overdrachtssituatie kan onveilig zijn. Hier is wel eens een peuter verdronken op de (hele goede) kinderopvang. Het was dit weer en de peuter was al aan de ouders overgedragen maar leidster en ouders stonden nog even buiten te praten. Niet meer duidelijk wie er aan het opletten zou zijn. Het iets verder weg gelegen slootje werd de peuter fataal.
Kinderen
Kinderen hebben haar wel zien zwemmen bij de duikplank. Erop klimmen en eraf springen. Precies daar waar ze gevonden is. De badmeesters hadden op moeten letten maar keken niet specifiek naar haar. Ze wisten ook niet dat salam niet kon zwemmen. Of nee. Ze wisten wel dat twee kinderen niet konden zwemmen maar niet precies wie. De badmeester die het wel wist heeft die informatie niet gedeeld maar ook zelf niet meer opgelet. De twee badmeesters die bij het diepe bad stonden keken scannend maar waren ook aan het opruimen. En zo kwam salam op de bodem terecht.
Afschuwelijke zaak.
Wel verantwoordelijk
Dat de leerkrachten vooralsnog niet strafbaar zijn bevonden, betekent niet dat ze niet verantwoordelijk zijn tijdens de zwemlessen.
Dat zijn ze wel.
Daarover is al uitspraak gedaan nav de verdrinking in Naarden in 1998
Trouwens
Ik heb het vonnis niet gelezen maar op basis hiervan "Ook waren de leraren door hun school niet goed ingelicht over de protocollen. Daarin staat onder meer dat de ze medeverantwoordelijk zijn voor het toezicht op de kinderen, maar de leerkrachten wisten niet beter dan dat ze een ondersteunende rol hadden, zegt de rechter." zou ik zeggen: school vervolgen. En de Pabo waar deze leerkrachten zijn opgeleid misschien. Alle pabo's?
Die zaak in Naarden is al bijna 20 jaar geleden.
Een beetje gek dat er nu nog steeds leerkrachten zijn die denken dat ze er niet toe doen.
Vind ik trouwens voor dat vak ook zo'n naar verschijnsel.
Alsof ze er maar voor spek en bonen bij hangen.
En dan wel een hoger salaris willen.
Tja....
Nou Miriam
Die laatste zin/opmerking vind ik niet helemaal redelijk....... Je doet nu net of dé leraar het allemaal maar best vindt. Zo zit het natuurlijk niet. Wat belangrijk is in deze kwestie: wéét iedereen wie voor wat verantwoordelijk is? En kán je overal verantwoordelijk voor zijn. Zitten ongelukken ook niet in kleine hoekjes, hoe erg dan ook.
Denk ook eens aan bijv. het fietsexamen (groep 7). Allereerst is het al zo dat leren fietsen, en leren (in de praktijk) deelnemen in het verkeer, bijv. per fiets, niet een primaire taak is van een bs. Op een bs wordt theoretisch les gegeven in verkeersregels en vaak ook een enkele keer wat behendigheden op de fiets op het schoolplein. Het praktisch fietsen met alles wat er bij komt leer je thuis. Vervolgens wordt er verwacht van een bs dat er in groep 7 een praktijkexamen fietsen door de straten wordt afgenomen. Op zich niks mis mee. Maar ja, waar ligt dán de verantwoording? Die kinderen fietsen, onder schooltijd en in opdracht van school door de straten. Wat ouders en leerkrachten op strategische punten om aantekeningen te maken (wel of niet geslaagd). Maar wat als er nu iets gebeurt? Even los van het feit dat een automobilist natuurlijk iets heel fout kan doen. Maar wat als een betreffende leerling roekeloos een kruising oversteekt, niet goed oplet, onhandig is met fietsen of wat dan ook en er ontstaat daardoor een ongeluk. Hoe is dat dan ingedekt? Wie is schuldig? Is zo'n schoolfietsexamen dan eigenlijk wel iets wat je zou moeten doen? Moeten alle leraren dan maar afgestraft worden dat ze geen hoger salaris mogen verdienen?
Hoe haal je het in je hoofd
Kennelijk is deze kwestie geen onderwerp in het lesprogramma op de Pabo, noch in de lerarenkamer. En dat terwijl leerkrachten een zo ontzettend verantwoordelijk beroep hebben.
In het bedrijfsleven krijg je bij meer verantwoordelijkheid ook meer salaris.
Alles wat kinderen in opdracht van de juf of meester doen, gebeurt onder de verantwoordelijkheid van de juf of meester. De juf of meester is verantwoordelijk voor de leerlingen zoals een afdelingshoofd of meerdere dat is in een werkomgeving voor het personeel. Verantwoordelijk en vervolgbaar, zie de arbowet.
Hulpouders (ook overblijfouders) vallen onder de verantwoordelijkheid van de school.
Het is aan de school om de lessen zo te organiseren dat dat op een verantwoorde en verantwoordelijke manier kan worden uitgevoerd. Hiervoor moet een risico-inventarisatie gemaakt worden én overlegt worden wie welke zorg draagt.
Als dat goed geregeld is, dan is een ongeluk vervelend en dramatisch, maar gewoon domme pech.
Dat bestaat namelijk.
De juf in dit geval 'wist het niet'.
Kennelijk vindt de rechter dat er geen sprake is van strafbaarheid.
Maar ik zou mijn kinderen niet meer aan die juf toevertrouwen.
Hoe haal je het in je hoofd zeg, de hele kudde meenemen en niet eens weten welke verantwoordelijkheid daarmee gepaard gaat.
Verantwoordelijkheid juf meester
http://nos.nl/artikel/2179490-ouders-verdronken-meisje-salam-zwaar-teleurgesteld-in-uitspraak.html
Ouders vinden ook dat vooral de leerkracht tekort is geschoten en teleurstellend dat die juist niet veroordeelt zijn.
"Hij wijst erop dat de school altijd het aanspreekpunt van de ouders is geweest. "Zij hebben op school tegen de leerkrachten gezegd dat Salam niet kon zwemmen, dat ze de taal niet spreekt, dat ze voorzichtig met haar moeten zijn en dat ze haar heel goed moeten bewaken. Daarin zijn ze vooral teleurgesteld."
Mogelijk dat dat een toch wat politiek gemotiveerde uitspraak is.
Advocaat van de leerkrachten Christien Wildeman.
"Deze uitspraak is een geruststelling voor het onderwijs. Een leraar is geen superhero die de zwemles er nog even bij doet. De rechtbank heeft meer realiteitszin dan het OM als het gaat om wat je van een leerkracht mag verwachten", vervolgt de advocaat."
PO-raad
"De organisatie hoopt dat met de vrijspraak van de leerkrachten de rust in de sector terugkeert. "Als het wel tot een veroordeling was gekomen, dan zouden de scholen terughoudender worden met schoolzwemmen. En dat is zeer onwenselijk", stelt voorzitter Rinda den Besten. Ze benadrukt dat in grote steden het schoolzwemmen vaak essentieel is voor het behalen van het zwemdiploma."
Rechtspraak
Hier is de uitspraak van de rechtbank. Misschien dat dat duidelijk maakt waarom de docenten niet en de zwemleraren wel veroordeeld zijn.
Afschaffen dus
Geen zwemles meer voor mij als ik gevangenisstraf kan krijgen in zo'n situatie als deze.
Leerkracht
Of je spreekt wie de niet-zwemmende kinderen in het ondiepe bad houdt en je blijft erbij.
Als dat hier gebeurd was, was salam niet verdronken. Daar zijn nou juist die protocolen voor. Moet iedereen zich er wel aan houden.
Schoolreisje?
Leerkracht, die verantwoordelijkheid geldt ook bij het schoolreisje, de excursie, de verkeersles of gewoon tijdens de les of de pauze.
Of denk je dat het in al die gevallen niet zo'n vaart zal lopen, met dat sterven bedoel ik?
in ons zwembad...
Bij de zwemles hier in het zwembad is het vrij zwemmen aan het eind van de les in het ondiepe bad. De kinderen die in het diepe les hebben gehad, gaan dus nog even een paar minuten vrij zwemmen in het ondiepe, samen met de kinderen die in het ondiepe les hadden. Het ondiepe bad is warmer dan het diepe, dus dat vinden de kinderen fijn.
Deze situatie (alle kinderen vrij zwemmen in het ondiepe) is een stuk overzichtelijker dan wanneer er zowel in het diepe als het ondiepe wordt vrijgezwommen.
In dit zwembad zijn drie baden: er is ook nog een ondiep bad op een andere verdieping, geheel afgescheiden van de andere baden. Hier zwemmen de echte beginners (badje 1 en 2) en in het diepere gedeelte een deel van de iets gevorderden. Het is mij onduidelijk hoe één leerkracht toezicht zou kunnen houden op ca. 7 lesgroepjes (badje 1, 2, 3, 4, 5 voor A, en dan nog groepen voor B en C) verdeeld over twee etages. Dat is toch waanzin. Dat lijkt me toch echt de taak van de betreffende badmeesters (één per lesgroepje).
Nou
Ik vond het al vreemd dat de leerkrachten vervolgd werden en zou als ouder denken dat de verantwoordelijkheid voor de kinderen verschuift op het moment dat de kinderen het zwembad in komen. Zo ben ik dat namelijk ook gewend en ik heb dat altijd als vanzelfsprekend aangenomen. Veiligheid in het zwembad hoort de verantwoordelijkheid te zijn van professionals.
Donna
maar als de leerkracht de badmeester niet informeert over de bijzonderheden in de klas kunnen die ook niet daar op anticiperen.
En dat is dan een nalatigheid, om dat uit te kunnen sluiten zul je ook de leerkracht moeten vervolgen.
Geen vrijzwemmen
Hier aan het einde van de (school)zwemles geen vrijzwemmen. En terecht! Tijdens de les zijn er overigens wel "leuke" dingen voor de kinderen maar dan in lesverband met regeltjes.
Persoonlijk vindt ik dat het terecht is dat de onderwijzers niet aansprakelijk zijn, de zwemonderwijzers zijn verantwoordelijk. De onderwijzer was verteld dat Salam niet kon zwemmen, de zwemonderwijzer heeft haar zwemles gegeven en wist dondersgoed dat ze niet kon zwemmen.
vrij spelen
Vrij spelen en vrij verkeer van kinderen tussen de baden was hier fout.
Ik begreep dat de instructeurs in het diepe wel wisten dat er kinderen niet konden zwemmen (lijkt me ook logisch, omdat er dan een instructeur in het ondiepe wordt ingedeeld terwijl het bij de school daarna misschien alleen kinderen zijn die in het diepe zwemmen, en dan alle instructeurs in het diepe werken), maar niet wie. Als die kinderen in het ondiepe zouden blijven hoeven ze dat ook niet te weten. Maar bij vrij heen en weer lopen gaat dat mis. Zeker als er een kind is dat niet zo braaf is.
Ook een professional
Donna"Veiligheid in het zwembad hoort de verantwoordelijkheid te zijn van professionals."
Maar leerkrachten zijn ook professionals.
Die badmeester is sinds jaar en dag gewend dat leerlingen in het kleine badje donderspoed weten dat ze niet naar het grote bad mogen. Nog even spelen met kurkjes af gaat al zijn hele werkzame leven goed.
Dat dat nu niet goed ging zit precies in dat deel waar de professionaliteit en de expertise van de leerkracht geldt. Een niet Nederlands sprekend kind van niet Nederlandse, zelfs niet westerse origine.
Die begrijpt de code van het bad niet en zal dus fouten maken.
Als het goed is, dan heeft de school ervaring met dat soort leerlingen en is daar overleg over.
Dat zou professioneel zijn.
Miriam
Dat ben ik niet met je eens. Juist als je leerkrachten of ouders (want dat komt in een zwemlessituatie voor mij op hetzelfde neer) medeverantwoordelijk maakt, zorg je voor onveilige situaties. Een leerkracht is niet opgeleid om veiligheid in een zwembad te garanderen, een badmeester / badjuf wel. Zwembaden hebben (natuurlijk!) de nodig ervaring met kinderen die slecht Nederlands spreken. Bij mijn zoon zaten jaren geleden in ons provinciaals zwemschooltje twee kinderen van vluchtelingen die extra geinstrueerd moesten worden. Dat zal het afgelopen decennium niet veranderd zijn, integendeel. De kinderen zullen toch ingedeeld zijn op basis van zwemvaardigheid, net als bij reguliere zwemles? En het lijkt mij aan de badinstructeur en niet aan de leerkracht om te bepalen welk niveau dat is. Volgens mij is deel van het probleem dat het zwembadpersoneel dacht dat de leerkrachten ook wel een oogje in het zeil zouden houden en daarom hun werk niet meer goed hebben uitgevoerd. Toen mijn kinderen jong waren, ontstonden de gevaarlijke situaties als man en ik beiden aanwezig waren en we er allebei van uitgingen dat de ander wel op zou letten. Dus hebben we snel geleerd af te spreken wie verantwoordelijk was voor welk kind. Hier doet dit voorval me aan denken...
Donna
in die overdracht zit nu de gezamelijke verantwoordelijkheid. De juf had ook moeten tellen /checken of alle leerlingen in de kleedkamer waren / onder de douche stonden.
Je doet behoorlijk wat aannames en om met Tinus te spreken: assumptions are the mother of all fuck-ups.
Vesta
Voor wat betreft het kunnen geven van constructieve zwemlessen is het van belang dat de zweminstructeurs op de hoogte zijn van gebrekkige taalvaardigheid van leerlingen en zouden ze op de hoogte gebracht moeten zijn. Maar ook zonder die kennis moet de veiligheid in het zwembad gegarandeerd zijn. Met vrijzwemmen lopen er ook kinderen rond die de regels niet goed begrijpen en nog wel meer die er maling aan hebben... Ik heb een kind die aan een lichte vorm van grootheidswaanzin lijdt en die er, hoevaak die zonder bandjes ook zonk, van overtuigd was te kunnen zwemmen. Ook dat soort kinderen loopt in zwembaden rond en daar zijn zweminstructeurs echt wel van op de hoogte: de badmeester van mijn zoon zei in elk groepje wel een vergelijkbaar figuur aan te treffen.
Over op de hoogte zijn verhaal
Zoon is tijdens schoolzwemmen flink in de knel gekomen. Badmeester vond conditie v d kinderen slecht en ze moesten baantjes blijven zwemmen. Zoon ging aan de kant hangen en moest door zwemmen. Hij gaf aan dat ie zo moe was.... door zwemmen was t antwoord, wat hij dan...zo braaf als hij was deed en na een paar meter toch weer moest hangen, hup zwemmen was t weer. Zoon bleek een aantal half kopje onder te zijn gegaan en met heel veel moeite de overkant te hebben gehaald.Hij was op. Hij had thuis niks tegen oma gezegd ( die paste op) maar zijn beste vriendje was helemaal in paniek geraakt. Die heeft na de les thuis helemaal overstuur t tegen zijn moeder gezegd en die lichtte mij in. Zoon is hartpatient en de afspraak was dat hij zwemt tot hij moe is en dan stopt. Dat wist de badmeester niet zei hij, terwijl t wel was aangegeven. Ze hadden allemaal een slechte conditie dus hij kon t niet aan m zien.....Ik ben echt woest geworden op juf ( die normaal echt goed oplette )en op de badmeester.
Er is een stevig gesprek geweest.
oplettendheid
De uitspraak is duidelijk.
Kijk ik hier in het zwembad als ik vrij zwem met mijn kind dan zie ik oplettende badmeesters/badjuffen die heel streng zijn. Ik ben constant bij mijn kind maar als mijn kind bijvoorbeeld kurken gaat pakken die tussen het vrijzwembad en het diepere lesbad staan dan kijk ik hem na, de badmeester/juf zie ik op dat moment ondertussen ook zijn/haar hoofd draaien.
Schoonmaken doet dan weer een andere badmeester/badjuf.
Vrij zwemmen
hoort volgens mij nooit te gebeuren na zwemles en al helemaal niet zonder bandjes. Een juf heeft geen autoriteit over de badmeesters en kan dat dus niet verbieden.
nou nou Miriam
Zo werkt dat m.i. toch niet helemaal. En áls dat zo zou werken, dan zou daar van hogerhand een protocol, instructie en duidelijkheid over moeten zijn.
In het zwembad zijn de professionals. De leerkracht(en) gaat mee naar het zwembad ter begeleiding onderweg en evt. in de kleedkamers. Zodra ze in en bij het bad zijn, is de verantwoordelijkheid voor de badmeesters. Die zijn daar voor opgeleid. Daarbij natuurlijk ook absoluut bekend met niet kunnende zwemmende iets oudere kinderen en/of niet/slecht NL sprekenden. Zodra er kinderen in en bij het bad zijn, dan hebben de badmeesters het toezicht én de verantwoording enz. En áls dat anders zou liggen, dan zou daar toch echt een héél duidelijk protocol en instructie over moeten zijn.
kleedkamers
Het meisje bleek nooit in de kleedkamers om te kleden maar in een hokje. (nooit = alle 2 of 3 voorgaande keren).
Dat heeft natuurlijk ook niet bijgedragen aan het snel opmerken dat ze er niet was. Als er kleren in de kleedkamer blijven liggen zie je dat meteen.
Er is een protocol
Donna:"Dat ben ik niet met je eens. Juist als je leerkrachten of ouders (want dat komt in een zwemlessituatie voor mij op hetzelfde neer) medeverantwoordelijk maakt,"
Voor jou misschien, maar niet voor de wet. En daar gaat het toch om.
Hulpouders zijn op school ondergeschikt aan leerkrachten en moeten de instructies van leerkrachten opvolgen. Dat heeft vooral met veiligheid te maken. Leerkrachten zijn dus ook nog eens verantwoordelijk voor de ouders.
Donna:"Dus hebben we snel geleerd af te spreken wie verantwoordelijk was voor welk kind."
Precies. Dat had hier ook moeten gebeuren (het protocol schrijft dat ook voor). Overigens: jullie zijn toch ook geen badmeesters? Waarom zouden ouders wel geschikt en verantwoordelijk zijn en leerkrachten niet? Die redenatie kan ik niet volgen.
In mijn beleving komt de school met een nieuw en in de situatie nog onbekend kind aan. De leerkracht moet dat melden en overleggen en wel weten wie er wanneer wat doet.
Donna "Ik heb een kind die aan een lichte vorm van grootheidswaanzin lijdt en die er, hoevaak die zonder bandjes ook zonk, van overtuigd was te kunnen zwemmen. "
Misschien gold dat voor dat meisje ook. Hoe dan ook: ze deed wat haar klasgenoten deden.
Bieb "En áls dat zo zou werken, dan zou daar van hogerhand een protocol, instructie en duidelijkheid over moeten zijn."
Die zijn er. Google op "protocol schoolzwemmen"
Wat Donna met haar man uitvond, is in het onderwijs na schade en schande uitgevonden.
En nog zijn er mensen die het niet weten.
Bedroevend
Gelezen Miriam
Maar daar blijkt dus uit dat het zwembadpersoneel verantwoordelijk is voor alles wat zich In en om het bad afspeelt. Ja de leerkracht voor begeleiding en controle naar en in de kleedkamers. Dat is duidelijk. Maar een kind moet ook wel eens plassen oid. Zodra kind zich bij het bad bevindt is daar de badlmeester voor.
Overdracht
Ik vind dat de leerkracht wel degelijk een eigen verantwoordelijkheid heeft bij het overdragen van een kind dat bijzondere aandacht nodig heeft. Wat mij betreft gaat hij/zij daarna lekker koffiedrinken buiten het zicht zodat er geen onduidelijkheid bestaat over wie er tijdens de zwemles verantwoordelijk is.
Dat neemt niet weg dat een rechter kan beslissen dat een zweminstructeur in dit geval *meer* verantwoordelijkheid droeg. Maar de eigen leerkracht van dit kind valt wat mij betreft niet vrij te pleiten als ze niet heel duidelijk heeft aangegeven dat *dit* kind geen woord Nederlands verstond en net uit het buitenland is overgekomen. Dat is natuurlijk zeer belangrijke informatie.
Als er geen protocol voor is zou er een protocol voor moeten komen, en ik heb eigenlijk een hekel aan protocollen.
