4 maart 2011 door Lizet van Ewijk
Mijn dochter (van 2 jaar en 2 maanden) maakt van konijn "kjonijn" en van vis "visj". Hoe komt dat?
Over de uitspraak van uw dochter hoeft u zich geen zorgen te maken. Die komt waarschijnlijk vanzelf goed. Hieronder zal ik daar wat meer over vertellen.
De eerste woorden die jonge peuters produceren, lijken vaak nog niet op de 'volwassen' versie daarvan. Soms is er wat creativiteit van de toehoorders (ouders en omgeving) voor nodig om te begrijpen wat ze precies bedoelen. Dat komt onder andere doordat kleine kinderen nog moeten leren dat woorden uit klanken opgebouwd zijn, en hoe ze al die verschillende klanken moeten uitspreken.
Dat is een heel proces, en meestal duurt het wel een paar jaar voordat een kind de fonologie (het klanksysteem) van het Nederlands helemaal doorgrond heeft, en goed gebruikt.
De volgorde waarin kinderen klanken verwerven (leren herkennen, gevolgd door leren gebruiken), is bij veel kinderen ongeveer hetzelfde. Ik zei "ongeveer", want vooral bij de klankverwerving is er een grote variatie tussen kinderen.
Over het algemeen doorlopen kinderen de volgende fases (waarbij we vooral kijken naar de medeklinkers):
Uit uw voorbeelden (kjonijn en visj) maak ik op dat uw kind al heel goed op weg is om alle klanken te verwerven! Voor meer informatie, zie: Hoe bouwen kleine kinderen woorden op?.
Kinderen moeten niet alleen leren dat woorden uit verschillende klanken bestaan; ze moeten die klanken ook nog op de juiste manier leren uitspreken. Dat lijkt eenvoudig, maar is het niet!
Er zijn meer dan 70 spieren betrokken bij het spreken, en die moeten allemaal, en voor iedere klank, precies met de juiste snelheid en timing samentrekken.
De S wordt bijvoorbeeld gemaakt door het puntje van de tong zachtjes tegen het gehemelte te zetten, en lucht tussen de tong en het gehemelte door te persen. Druk je de tong harder tegen het gehemelte, dan ontstaat er een T. En zet je de tong net iets verder naar achter tegen het gehemelte, dan ontstaat er een SJ.
Praten is dus een behoorlijk ingewikkeld proces, waar veel coördinatie en timing bij komt kijken. Zeker als de verschillende klanken in hoog tempo afgewisseld moeten worden om een woord te vormen.
Ik vermoed dat de 'tongpunt-plaatsing' bij uw dochter nog niet helemaal perfect is. Zo kunnen er klanken ontstaan die voor ons een beetje vreemd klinken.
Maar: omdat uw dochter al veel klanken geleerd heeft, en die al in de goede volgorde kan produceren, ga ik ervan uit dat haar uitspraakprobleem in de loop van de tijd vanzelf goed zal komen. Door goed te luisteren (naar anderen en zichzelf) zal ze snel genoeg het Nederlandse klanksysteem helemaal onder de knie hebben!
