13 januari 2000 door Paula Fikkert
Waarom spreekt onze dochter Rachelle (22 maanden oud) de woorden uit beginnend met de laatste letter? Bijvoorbeeld: soes (=poes), pap (=slab), sis (=vis), etc.
De woorden van jonge kinderen zien er vaak anders uit dan de corresponderende woorden van volwassenen. Kinderen moeten immers nog leren dat woorden zijn opgebouwd uit verschillende klanken. Ze gaan bij dat leerproces vaak heel gestructureerd te werk. Hieronder zal ik uitleggen hoe dat ongeveer werkt.
De eerste kinderwoordjes tellen meestal maar één lettergreep en bestaan vaak uit een combinatie van een medeklinker (vaak
p of
m) en een klinker (vaak
a). Soms wordt deze lettergreep verdubbeld, zoals in
papa en
mama. Woordjes zoals
poes worden in eerste instantie dus vaak uitgesproken als
poe.
Wanneer kinderen woorden uitspreken die eindigen op een medeklinker, doen ze dat doorgaans als volgt:
• aan het begin van het woord meestal een plofklank (
p,
b,
t,
d of
k) of een neusklank (
n of
ng);
• en aan het eind van het woord meestal de wrijfklank
s omdat die zo duidelijk hoorbaar is (andere wrijfklanken zijn
v,
f,
g en
z).
Dus eigenlijk zou
poes ideaal zijn, terwijl
slap eerder als
pap wordt uitgesproken, zoals ook bij Rachelle het geval is.
Behalve dat kinderen een voorkeur hebben voor klanken met een bepaalde articulatiewijze (plofklanken of nasalen aan het begin van een woord en wrijfklanken aan het eind), passen ze nog andere strategieën toe om woorden te vereenvoudigen.
Zo hebben medeklinkers in een woord vaak dezelfde articulatieplaats oftewel dezelfde plek in de mond waar de klank gevormd wordt. In
pap is de medeklinker gemaakt met de lippen (labiaal), in
sis en
soes is de medeklinker gemaakt door de tong tegen de tandkas te zetten (coronaal).
Een woord als
poes wordt door veel kinderen bijvoorbeeld als
tus of als
puf uitgesproken. De klanken t en s liggen bij elkaar in de buurt, evenals de klanken p en f.
Het kan zelfs nog sterker, namelijk dat kinderen de medeklinkers helemaal aan elkaar gelijk maken, zoals bij Rachelle het geval is.
U geeft helaas niet aan of de drie door u genoemde woorden eerst anders werden uitgesproken. Daarom is het moeilijk om iets te zeggen over de ontwikkeling. Misschien tonen de woorden
soes en
sis aan dat Rachelle aan het leren is dat woorden ook met een wrijfklank (
s) kunnen beginnen; ze kopieert als het ware de laatste klank naar het woordbegin. In het geval van
sis voor 'vis' hoeft Rachelle alleen nog maar te leren dat de twee medeklinkers verschillen in articulatieplaats.
