4 februari 2011 door Nadia Eversteijn
Ik probeer mijn dochtertje van 2 jaar tweetalig op te voeden (Russisch-Nederlands). Het probleem is dat ik dat in mijn eentje moet doen. De overige familieleden, de vader incluis, wonen in Rusland, Oekraïne en Duitsland, en spreken die talen, maar geen Nederlands.
Naar verwachting zal mijn dochtertje hier in Nederland opgroeien, dus is Nederlands absoluut een must om verder te kunnen komen, vind ik.
De OPOL-methode kan ik dus niet toepassen. Ik probeer nu thuis voornamelijk Russisch en buitenshuis doorgaans Nederlands te spreken, althans in de nabijheid van andere mensen, maar ik merk dat ik daar niet altijd consistent in ben – soms bewust, soms onbewust. Bewust als het gaat om situaties die ik in beide talen wil beschrijven. Maar meestal onbewust, omdat ik op dat moment in een andere taal denk.
Mijn uitspraak in het Nederlands is niet bepaald zuiver, maar mijn dochtertje krijgt mijns inziens wel voldoende input van native speakers op het kinderdagverblijf (waar ze zit vanaf 9 maanden), bij peuterzwemmen, en bij de muziek-op-schoot-lessen.
Ik zie dat ze beide talen goed begrijpt, maar ze spreekt nogal onduidelijk. Ze slist veel, praat alsof zij een volle mond heeft, draait klanken om ('sok' wordt 'oks') en gebruikt woorden uit twee talen door elkaar.
Heeft mijn eigen gebruik van twee talen een nadelig effect op haar taalontwikkeling? En: hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn dochtertje geen taalachterstand ontwikkelt en beide talen zuiver spreekt?
In principe is het wel mogelijk om een kind in je eentje tweetalig op te voeden, mits je 'in je eentje' maar niet al te letterlijk neemt. It takes a village to raise a child. Voor meertalig opvoeden geldt dat nog sterker dan voor eentalig opvoeden... Maar er kunnen inderdaad complicaties optreden. Ik zal daar straks uitvoerig op ingaan.
Dat ze wat uitspraakproblemen heeft, kan niet verklaard worden uit haar tweetalige opvoeding, maar het verdient wel speciale aandacht.
Mijn collega Jeroen Aarssen heeft eerder al eens beschreven hoe je een kind tweetalig kunt opvoeden in je eentje. Zie: Tweetalig opvoeden in je eentje - kan dat? U heeft in grote lijnen gekozen voor 'de tweede optie' die in dat artikel beschreven wordt.
Zelf biedt u uw dochter zo veel mogelijk Russisch aan (als jullie thuis zijn), terwijl u het Nederlands grotendeels overlaat aan Nederlandse moedertaalsprekers. Zoals de mensen die betrokken zijn bij het kinderdagverblijf, bij het peuterzwemmen, en bij de muziek-op-schoot-lessen. Dat is prima! Zo komt uw dochtertje al lang vóór dat zij naar school gaat, veel in contact met vloeiend Nederlands. En dat gebeurt door personen die óók belangrijk voor haar zijn.
Uw keuze is des te beter omdat u zelf niet helemaal vloeiend (of in ieder geval niet accentloos) Nederlands spreekt. Een kind is echt het meest gebaat bij een vloeiend taalaanbod door native speakers. In welke taal dat gebeurt, is minder belangrijk. Maar dat had u – zo te zien – zelf al begrepen.
Maar hopelijk is het ook mogelijk voor uw dochtertje om regelmatig haar vader en andere Russisch-sprekende familieleden te ontmoeten. Op die manier zal ook haar motivatie om Russisch te blijven spreken op peil blijven.
U vertelde dat u consequent Nederlands probeert te spreken als u in het gezelschap bent van mensen die geen Russisch verstaan, maar dat lukt niet altijd...
Uw streven is prima. Maar altijd consequent zijn gaat gewoon niet. Zoals u ongetwijfeld weet, zijn omstanders soms bang om buitengesloten te worden (ook al is die vrees meestal niet terecht). Sommige woorden komen nu eenmaal sneller in je op in taal A dan in taal B; dat is hoe een tweetalig brein werkt. Daardoor is het domweg onmogelijk om altijd consequent te zijn.
Wie dat niet gelooft, moet maar eens met het hele gezin op vakantie gaan naar een Engels-sprekend land, en met zijn reisgenoten constant Engels proberen te spreken. Hoera voor degene die dat 5 minuten volhoudt.
Mochten er mensen in uw omgeving zijn die willen weten wat u eigenlijk tegen uw dochtertje zei, dan kunt u altijd nog even "Sorry hoor!" roepen, en alsnog een Nederlandse vertaling geven.
Maar los daarvan: uw dochtertje zal er echt niet onder lijden dat u af en toe Russisch tegen haar spreekt in een niet-Russisch gezelschap.
Kortom: met de meertalige opvoeding bent u, voor zover ik vanaf deze afstand kan zien, helemaal op de goede weg.
Toch maakt u zich zorgen over een paar typische verschijnselen in de uitspraak van uw dochter. U vertelde dat ze praat alsof ze een volle mond heeft, en dat ze slist. Deze verschijnselen zijn in ieder geval niet te verklaren vanuit haar meertaligheid. (Het zou een ander geval zijn als uw dochters sterkste taal het Spaans was, omdat in die taal geslist wordt, maar zo'n soort verklaring is hier dus niet aan de orde.)
Jammer genoeg vertelde u niet of deze manier van praten zich voordoet in beide talen, maar ik denk van wel. Vraagt u – als u dat nog niet gedaan heeft – vooral even na bij de leidsters van het kinderdagverblijf of hen ook iets opvalt aan uw dochters uitspraak. Met 2 jaar is ze nog erg jong, maar mocht u zich zorgen blijven maken over het slissen, en praten alsof ze een volle mond heeft, dan is het een logische stap om eens langs te gaan bij een logopedist.
Uw voorbeeld van het omdraaien van klanken, waarbij sok wordt uitgesproken als "oks", is nogal opmerkelijk. Kinderen draaien wel vaker klanken om, maar dat doen ze meestal zo dat een woord gemakkelijker wordt om uit te spreken. Een klassiek voorbeeld is wesp, door veel kinderen uitgesproken als "weps".
Maar sok is juist gemakkelijker uit te spreken dan oks, omdat in 'oks' twee medeklinkers op elkaar volgen. Heel misschien zou dit omdraaien van klanken een vroeg signaal van dyslexie kunnen zijn.
Het is niet mijn bedoeling om u ongerust te maken, want zoals ik al zei: uw dochter is nog erg jong. Maar ook voor het omdraaien van klanken geldt: als u zich zorgen blijft maken, vraag dan eens een logopedist om advies.
Veel succes gewenst!
