Verlatingsangst bij peuters: dit kun je doen om afscheid nemen makkelijker te maken
Afscheid nemen van je peuter kan een uitdaging zijn. Je probeert rustig en liefdevol weg te gaan, maar je kind raakt overstuur en klampt zich aan je vast. Huilen, protesteren, niet los willen laten – verlatingsangst kan intens zijn. Maar hoe ga je hiermee om zonder dat het afscheid elke dag een strijd wordt? Hier zijn concrete tips, gesprekstechnieken en do’s & don’ts om afscheid nemen soepeler te laten verlopen.
Waarom hebben peuters last van verlatingsangst?
Verlatingsangst is een normaal en gezond onderdeel van de ontwikkeling. Het kan in verschillende fases optreden, vaak rond de 8 tot 18 maanden, maar ook peuters kunnen er ineens weer last van krijgen. Dit kan komen door:
- Cognitieve sprongen: Peuters beginnen beter te begrijpen dat jij weg kunt gaan, maar het besef van tijd is nog niet volledig ontwikkeld. Dit kan zorgen voor angst dat ‘weg’ betekent dat je misschien niet terugkomt.
- Veranderingen in de hersenen: Je peuter beseft opeens dat jij en hij twee verschillende personen zijn en dat jij kunt verdwijnen. Als jij uit zicht bent, denkt hij in eerste instantie dat je écht weg bent.
- Nieuwe situaties: Een verandering, zoals een nieuwe opvang, verhuizing of een andere verzorger, kan verlatingsangst tijdelijk versterken.
- Meer bewustzijn van de wereld: Naarmate peuters groeien, worden ze zich meer bewust van gevaren en onzekerheden, waardoor ze extra houvast zoeken bij hun ouders.
- Groeiende autonomie: Hoewel peuters steeds onafhankelijker worden, hebben ze nog steeds een sterke behoefte aan veiligheid en nabijheid. Dit kan zorgen voor een innerlijke strijd tussen ‘zelf doen’ en ‘dichtbij mama of papa willen blijven’.
Daarnaast kan verlatingsangst ook plotseling invloed hebben op het slapen. Waar je kind eerst zonder problemen insliep, wil hij nu opeens niet meer alleen naar bed. Dit komt doordat het gevoel van ‘verlaten worden’ ook kan opspelen bij het inslapen.
Hoe maak je afscheid nemen makkelijker?
Verlatingsangst verdwijnt niet van de ene op de andere dag, maar je kunt het afscheid wel een stuk makkelijker maken met deze strategieën:
1. Maak een uitgebreid afscheidsritueel
Peuters houden van voorspelbaarheid. Een afscheidsritueel helpt je kind aan een rustige overgang en zich veiliger te voelen. Een goed ritueel kan bestaan uit een vaste volgorde van stappen, bijvoorbeeld:
- Samen een klein boekje lezen of een kort liedje zingen.
- Een bijzondere afscheidsknuffel die jullie op een eigen manier doen, of een andere herkenbare herhaling van bewegingen, zoals 3x een high-five of even 'neuzen'.
- Een korte en duidelijke afscheidszin, die je elke keer herhaalt, zoals "Mama gaat even weg en komt altijd weer terug!"
- Een moment van zwaaien, gekke bekken trekken of een kusje op de hand dat je kind ‘bewaart’ totdat je terug bent. Door dit ritueel consequent te herhalen, leert je kind wat er gaat gebeuren en wordt afscheid nemen voorspelbaarder en minder beladen.
2. Houd het afscheid kort en krachtig
Hoe langer je het echte moment van afscheid nemen rekt, hoe moeilijker het wordt. Zeg gedag, geef een knuffel en ga. Hoe sneller je peuter leert dat afscheid nemen kort maar krachtig is, hoe minder dramatisch het moment wordt.
3. Blijf zoveel mogelijk zelf kalm en vrolijk
Zelfs als je peuter overstuur raakt, is het belangrijk dat jij kalm blijft. Als jij aarzelt of zelf verdrietig kijkt, voelt je kind dat en wordt de angst alleen maar groter. Straal vertrouwen uit: "Het is helemaal oké, ik zie je straks weer!"
4. Oefen met korte momenten van afscheid
Oefen vaker thuis met korte periodes waarin je even de kamer verlaat en weer terugkomt. Dit helpt je peuter om vertrouwen te krijgen dat jij altijd weer terugkomt. Bouw dit langzaam op naar langere momenten, zoals een speelafspraakje zonder jou erbij.
5. Geef je peuter een ‘afscheidshulpje’
Een knuffel, een kus op een handje ("bewaar deze tot ik terug ben!"), of een klein voorwerp van jou (zoals een armbandje of sleutelhanger) kan helpen als tastbare troost.
6. Bespreek het vertrek, maar niet te lang van tevoren
Zeg je een dag van tevoren al dat je weggaat? Dan kan je peuter zich daar onnodig lang druk om maken. Kondig het vertrek kort van tevoren aan: "Na het ontbijt brengt papa je naar de opvang."
Do’s & don’ts bij verlatingsangst
Dingen die je peuter kunnen helpen bij verlatingsangst:
- Geef een duidelijke en liefdevolle afscheidsboodschap
- Houd je aan je afscheidsritueel
- Zorg voor een warme overdracht (bijvoorbeeld aan een leerkracht of oppas)
- Kom je belofte na (zeg je ‘ik ben na je slaapje terug’? Zorg dat je er bent!)
- Heb geduld: verlatingsangst is een fase, geen blijvende angst
- Laat je kind wennen aan nieuwe gezichten in een veilige omgeving voordat je weggaat
- Toon begrip voor de angst zonder deze te versterken
Dit werkt averechts en zijn echte don'ts:
- Stiekem wegsluipen om huilen te vermijden (dit maakt de angst op lange termijn erger)
- Teruggaan na het afscheid als je kind huilt (dit verlengt de paniek)
- Je eigen onzekerheid laten zien ("Oh lieverd, ik voel me zo schuldig!")
- Te veel uitleg geven (houd het simpel en duidelijk)
- Gedwongen afscheid nemen als je kind in totale paniek is – probeer dan rustig het ritueel te herhalen zonder extra spanning
Ook dit is een fase
Verlatingsangst is vervelend, maar een liefdevolle, consistente aanpak maakt een wereld van verschil. Door een vast en uitgebreid ritueel te creëren, kalm en zelfverzekerd te blijven en je peuter stap voor stap te helpen wennen aan afscheid, maak je de overgang soepeler. Het belangrijkste? Je peuter leert dat afscheid niet voor altijd is – en dat jij altijd weer terugkomt.
