15 oktober 2010 door Elise de Bree
Mijn dochtertje van 4 jaar en 4 maanden spreekt de R uit als een L. Bijvoorbeeld: "loos" (in plaats van 'roos'), "lood" (in plaats van 'rood'), of "Maulits" (in plaats van 'Maurits').
Ook spreekt ze de naam van haar zus Quinty uit als "Qlinty".
Daarnaast is het een temperamentvol dametje en wanneer ze ergens enthousiast over is, struikelt ze over haar woorden bij het vertellen.
Vanuit school heb ik onlangs het advies gekregen om met haar naar logopedie te gaan. Ik heb er mijn twijfels over en verwacht dat het vanzelf over gaat. Graag verneem ik uw deskundige mening.
U sneed verschillende kwesties aan:
Hieronder zal ik deze punten afzonderlijk behandelen.
Dat uw dochtertje moeite heeft met de R, is niet zo verwonderlijk. De R is namelijk een van de moeilijkste klanken. Het verwerven daarvan verloopt daarom vaak langzamer dan de andere klanken. We hebben daar in het verleden al veel aandacht aan besteed, zie onder andere:
Los van het feit dat de R sowieso moeilijk is om uit te spreken, maakt het ook nog verschil waar hij optreedt: aan het begin van een woord (of beter gezegd: aan het begin van een lettergreep), als onderdeel van een medeklinker-cluster (zoals BR of STR), of aan het eind van een woord of lettergreep. Het ene geval is nog weer wat moeilijker dan het andere.
De voorbeelden die u gaf, suggereren dat uw dochter de R voornamelijk vervangt aan het begin van een lettergreep (zoals in rood of Mau-rits). Als u zelf een woord fout zegt, bijvoorbeeld "lood" in plaats van 'rood', hoort ze het dan wel? Ik denk het wel. Dat betekent dat ze het wel hoort, maar dat ze de R nog in haar klanksysteem moet krijgen (en dat ze al die 100 spiertjes die erbij betrokken zijn nog moet leren beheersen).
Komt de vervanging ook voor bij een medeklinkerreeks, zoals in brood, prikken en kroket? Ik vermoed ook hier van wel, omdat ook hier zichtbaar wordt dat het fonologische systeem nog uitgebreid moet worden met de R.
En wat gebeurt er met een R aan het einde van een lettergreep, zoals in ver-geten of lekker? Het kan zijn dat ze de klank dan wel goed maakt, omdat dat vaak een R is met een andere plaats van articulatie (bijvoorbeeld de Gooise R, ook wel 'Sascha de Boer'-R genoemd).
U vertelde dat uw dochtertje ook moeite heeft met de W-klank. Die spreekt ze uit als een L in Quinty (de spelling met QU doet er niet toe; het gaat hem natuurlijk om de klank KW, die ze uitspreekt als KL). Is deze vervanging systematisch in alle KW-woorden, kwartet, kwijt, en kwajongen? En maakt ze van de W ook een L als die aan het begin van een word staat, zodat water wordt uitgesproken als "later"?
De W, in uitspraak meer een soort v in het Nederlands, is – net als de R – ook een lastige klank, die relatief laat verworven wordt, net als de L zelf, overigens. Het is niet vreemd als die klanken door elkaar worden gehaald. Zie bijvoorbeeld:
Tot slot vertelde u dat uw dochter struikelt over haar woorden als ze enthousiast iets vertelt. Ook dit is een bekend verschijnsel in de kindertaal, zie onder andere:
De langere zinnen die kinderen willen maken komen voort uit een groei in taalverwerving en 'cognitieve groei' (steeds beter leren denken). Zowel de boodschap als de taalvorm waarin die boodschap wordt uitgedrukt, worden dus steeds ingewikkelder en moeten op elkaar afgestemd worden. Dat leidt vaak tot gehakkel. Is uw dochter over het algemeen goed verstaanbaar in haar uitspraak, los van het te enthousiast vertellen?
Op zich zijn het dus drie heel normale processen in de kindertaalverwerving, die u beschreef. Maar wel twee verschillende (de klanken en het hakkelen). Misschien dat school daarom een logopedie-advies gaf.
Het kan natuurlijk nooit kwaad om een en ander nog eens wat grondiger te laten analyseren, maar als u zelf denkt dat dat niet nodig is, dan kunt u het best nog even aanzien. De voorbeelden die u gaf, geven in ieder geval geen grote reden tot zorg (al moet ik mij natuurlijk beperken tot datgene wat u vertelde. Ik heb uw dochter niet zelf gezien).
Als er binnen een half jaar geen verandering optreedt, zou u eens langs een logopedist kunnen gaan.
