27 mei 2005 door Annelou de Vries
Onze zoon van 5 jaar is extreem angstig voor alles wat hij niet kent. Hij durft bijvoorbeeld niet in kinder-attracties op de kermis die heen en weer of omhoog en omlaag gaan. Hij durft niet alleen naar het buurjongetje te gaan om te spelen. En hij wordt panisch wanneer hij iets moet eten wat hij niet kent.
Eigenlijk alles wat we voorstellen of vragen, beantwoordt hij standaard met 'nee', uit angst voor het onbekende. Wat kunnen we daaraan doen?
De vraag die meteen bij mij opkomt, is of de angsten van uw zoontje niet ook heel gewoon kunnen zijn voor een jongetje van nog maar vijf jaar oud. De dingen waarvan u vertelt dat hij bang is, zouden best kunnen passen bij zijn leeftijd.
Kleuters hebben nog niet het overzicht over de wereld om zich heen en hun gedachten kunnen allerlei kanten opgaan die ver van de realiteit verwijderd zijn. Het kunnen grote en overmoedige fantasieën zijn, maar ook bedreigende en angstige ideeën. Daarbij passen ook 'grote' gevoelens: in het eerste geval gevoelens van overmoed, en in het tweede geval gevoelens van kleinheid en nietigheid.
Het lijkt erop dat uw zoon tot de laatste groep behoort: een kind met bedreigende en angstige ideeën, met gevoelens van kleinheid en nietigheid. Iedere keer als er iets gebeurt wat hij niet kent, ervaart hij dat als de grootste ramp die hem kon overkomen. Terwijl dit in uw ogen best meevalt.
Bij opgroeien en opvoeden hoort dat kinderen langzaam leren om hun emoties meer de baas te kunnen. Dat begint al direct in de babytijd en ze zijn er tot ver in hun puberteit mee bezig. Ook volwassenen hebben nog momenten dat ze overmand worden door verdriet, boosheid of angst en dit niet kunnen controleren. Af en toe is dit natuurlijk niet zo erg, maar als het heel vaak voorkomt, wordt het wel lastig.
Dit leren 'reguleren van emoties' ontwikkelt zich door de ervaringen die een kind meemaakt. Ook leert het heel sterk van de reacties van ouders op wat er gebeurt; kleine kinderen zie je vaak kijken naar het gezicht van hun moeder of vader, om af te tasten hoe ze iets wat ze nog niet kennen, moeten interpreteren. En doordat kinderen als ze ouder worden steeds meer gaan begrijpen, kunnen ze met hun gedachten hun emoties steeds beter de baas.
U zou dus kunnen besluiten om gewoon af te wachten tot uw zoontje een beetje ouder is, en geen aandacht te besteden aan zijn huidige gedrag.
Maar kennelijk wilt u niet afwachten, u wilt nu vast iets doen. Anders had u ons niet geschreven. Wat is dan handig?
Als ouder kunt u uw zoon vooral helpen door zijn angst wel te erkennen, maar de grootheid ervan tot reële proporties terug te brengen. U bent de vertaler van enge kindergedachten naar de reële echte wereld. U kunt hem rustig vertellen wat er aan de hand is en wat u van de situatie vindt.
Om uw woorden echt aan te laten komen, moet u zich een beetje inleven in wat hij meemaakt en u daarbij aansluiten. Als u bijvoorbeeld denkt dat de dingen die hij niet doet, toch goed voor hem zijn om te ondernemen, dan is het niet handig om hem daartoe met harde hand te dwingen. Beter kun je hem geleidelijk aan, in kleine stapjes, nieuwe dingen laten proberen en hem een complimentje geven als het gelukt is.
U zou kunnen bedenken wat u het belangrijkst vindt dat hij gaat doen, en daarmee beginnen om hem dat te laten doen. Want het is ook niet goed om helemaal mee te gaan met zijn angsten. Hij leert dan immers niet zijn angsten tot reële proporties terug te brengen.
Misschien bent u zelf wel een heel ander type dan uw zoon en kunt u niet goed begrijpen dat hij zo bang is. [In de Nederlandse literatuur is daarvan een prachtig voorbeeld: in de autobiografische Anton Wachter-cyclus van Simon Vestdijk lees je hoe de bangelijk aangelegde Anton Wachter panisch wordt van zijn vader, die gymleraar is, en hem allerlei dingen wil laten doen die Anton helemaal niet durft. - red.]
Het kan dus zijn dat u dingen van uw zoon verwacht die gewoonweg niet bij zijn karakter passen. Er zijn nu eenmaal angsthazen en branieschoppers, en allebei kunnen volledig binnen de normale menselijke variatie passen!
Machtsstrijd
Wat er – tenslotte – ook nog aan de hand kan zijn, is dat uw zoon zich panisch en bang uit als hij iets eigenlijk niet wil. U zegt namelijk dat hij heel vaak 'nee' zegt.
Dan is er mogelijk eerder een soort machtsstrijd tussen u en hem aan de gang, waarbij hij misschien geleerd heeft dat het meer indruk maakt als hij bang is dan wanneer hij boos is.
Als dat zo is, dan moet u misschien wat steviger zijn en onacceptabel gedrag resoluut laten stoppen.
Succes ermee,
