3 november 2006 door Joanna Sandberg
Onze zoon van 8 jaar heeft sinds een maand of twee dat hij in de nacht wakker wordt en dan niet meer durft te slapen. Soms is dat om 1 uur, soms 4 uur, dan weer half 2, het varieert.
We hebben alles geprobeerd: liefdevol reageren, boos reageren, omkopen met cadeaus, dreigen met straf... maar niets helpt. Nu zijn we inmiddels zover dat we hem bij ons in bed nemen, want het kost ons allemaal onze nachtrust.
Als je vraagt waar hij bang voor is, dan zijn er diverse dingen. Zoals: spoken, inbrekers, en mannen die op het raam kloppen. Het is dus niet één angst.
Als hij wakker wordt, en niet direct bij ons in bed mag (of zijn matras niet op de grond naast ons bed mag leggen), dan wordt hij boos en brutaal. Nu gaat het dus een andere kant op.
Ik weet niet meer of het echt angst is, of een manier van aandacht trekken (en dat hij het wel gezellig vindt om bij ons te liggen). Maar wat het ook is: het kan zo niet doorgaan. Wat raadt u ons aan?
Het is inderdaad doodvermoeiend, als je 's nachts gestoord wordt in je slaap. Om dan als ouder te moeten optreden, is veel zwaarder dan overdag. Zeker als het slaapprobleem elke nacht optreedt, raak je op een gegeven moment zó murw, dat je toegeeft.
Vaak gaat het zo, en dat is heel begrijpelijk. Maar daarmee is het probleem natuurlijk nog niet opgelost. Het kind vráágt niet meer, maar éist om bij je in bed of in de kamer te slapen. Zo niet, dan maakt hij zoveel stampij dat iedereen er wakker van wordt.
Wat kun je daaraan doen? Eerst zal ik aangeven wat er aan de hand is, en daarna geef ik een stappenplan om het probleem op te lossen.
Uw zoon is ongeveer twee maanden geleden 's nachts angstig geworden. Mogelijk had hij een enge droom, of werd hij wakker, en werd hij bang door te denken aan enge dingen.
Gelukkig is dit toch één angst, en niet een warboel van verschillende angsten, zoals u vermoedde. Hij is bang voor wezens die zijn kamer in komen. Zo'n soort nachtelijke angst is heel normaal op zijn leeftijd. Veel kinderen worden wel eens 's nachts wakker en voelen zich dan angstig en alleen. Ze roepen dan hun ouders, of ze gaan naar hen toe.
In zo'n geval is het heel belangrijk dat je het kind weer terug in zijn bed legt, en hem geruststelt ín zijn bed.
Dat doe je als volgt:
Vraag dus niet of hij bang is ("Heb je eng gedroomd?" of "Waar ben je bang voor?") want dan breng je je kind juist op ideeën. Stel liever een neutrale vraag, zoals "Wat is er aan de hand?" en ga daar niet te veel op in, maar zeg iets in de trant van "Ik ben bij je, ga lekker slapen, en morgen is het weer een fijne dag". Hou het dus rustig en neutraal, en beloon het kind niet met te veel aandacht.
Zo gaat het normaal. Bij u is dit station echter al lang gepasseerd. Helaas heeft uw zoon nu de macht. Inmiddels eist hij, en bepaalt hij, dat als hij wakker wordt, hij niet meer in zijn eigen bed slaapt. Van een angstig kind – waar u medelijden mee had – is hij nu veranderd in een dwingend kind, dat uw irritatie oproept.
In de loop van twee maanden heeft hij in zekere zin 'geleerd' dat 's nachts wakker worden beloond wordt met aandacht en gezellig bij papa en mama slapen. Er zijn maar weinig kinderen die niet graag bij hun ouders in bed slapen. Toch worden heel veel kinderen 's nachts wakker om even te plassen, of om zich even om te draaien, zonder dat ze bij hun ouders in bed kruipen.
Uw zoon heeft niet geleerd om (met uw hulp) zichzelf gerust te stellen in zijn eigen bed. Hij vindt nu alleen veiligheid bij u in bed. Voor hem is dat dus de enige manier geworden om zich weer prettig te voelen, zodat hij weer verder kan slapen. In feite heeft hij zich in deze twee maanden een verkeerd slaappatroon aangeleerd. En helaas gaat aanleren veel makkelijker dan afleren.
Er is nu een nachtelijke strijd ontstaan, waarbij uw zoon de eerste ronde heeft gewonnen. De volgende ronde zal echter voor u zijn (mits u het geduld en de vasthoudendheid kunt opbrengen om die tweede ronde tot het einde toe vol te houden). En bedenk dat u alleen kunt winnen als u uw partner erbij betrekt. Voor uw zoon moet het glashelder zijn dat papa en mama één lijn trekken.
Hieronder volgt een stappenplan om de strijd te winnen.
U begint met uitleggen aan uw zoon dat het zo niet langer gaat, en dat vanaf nu de zaken anders aangepakt gaan worden:
Kortom: prikkel zijn gevoel 'een grote jongen te zijn' en kijk met hem naar de nabije toekomst. Probeer om rustig, vriendelijk en zonder verwijten écht met uw zoon in gesprek te raken. Uw zoon zal dan merken dat u hem echt wilt helpen.
Vervolgens vertelt u hoe jullie het probleem samen gaan aanpakken, zodat hij zich weer een grote jongen zal voelen, ook 's nachts. Zeg eerlijk dat het niet makkelijk voor hem zal zijn, maar dat hij door jullie beloond zal worden als het hem lukt om 's nachts in bed te blijven.
"Tóch weer een beloning", zult u zeggen... inderdaad. Maar dan een beloning in aandacht en tijd overdag. Dus geen cadeaus, maar spelletjes doen, samen fietsen, samen zwemmen, etc.
Zo'n beloningssysteem kan als volgt worden opgesteld:
Vervolgens zegt u dat u hem gaat helpen en u legt uit dat het programma in stapjes gaat.
Vervolgens kan het programma worden uitgevoerd. Vergeet daarbij niet dat het bedritueel nog steeds belangrijk blijft. Dus:
Het programma kan dan als volgt verlopen:
1. Als hij 's nachts wakker wordt, mag hij de eerste week (of eventueel de eerste twee weken, als hij dat liever wil) nog naar u toe gaan. Hij mag u dan zachtjes wekken, waarna u hem weer in bed legt, en even bij hem blijft. Na vijf minuten gaat u weer weg, ook al is hij dan nog wakker. Hij moet dan gaan denken aan de fijne dingen die hij op de bijlage bij de kalender heeft geschreven.
2. Hoogstwaarschijnlijk zal uw zoon toch proberen om bij u in bed te gaan liggen. Dat moet u consequent niet toestaan. Blijf rustig, en leg hem gewoon weer in zijn eigen bed. Als dat moeilijk gaat, doe het dan samen met uw man. Blijf allebei rustig, vermijd te praten, en zorg dat een van tweeën even bij hem blijft.
3. Let op: als u ook maar één keertje toegeeft, wordt het probleem nog tien keer zo erg. Dan 'leert' u uw zoon namelijk dat hij uiteindelijk toch zijn zin krijgt als hij maar vreselijk doorzeurt, krijst, gilt, boos wordt, enzovoorts.
4. Als het lukt zoals jullie hebben afgesproken, dan krijgt hij een sticker. Zo niet, dan ook géén sticker! Wees dus niet alleen 's nachts consequent, maar ook overdag. En voer de volgende dag geen ellenlange gesprekken, maar beperk u tot "Vannacht lukte het nog niet zo goed, vanavond gaat het beter".
5. Na 1 of 2 weken mag hij u niet meer wakker maken, en moet hij proberen om zichzelf gerust te stellen in zijn eigen bed. Het lijstje van dingen die leuk zijn om aan te denken, is daarbij essentieel. Eventueel kunt u tijdens het programma de lijst nog uitbreiden, met dingen die al gebeurd zijn of nog gaan gebeuren (vakanties, verjaardagen, etc.).
Als u uw zoon op deze manier gaat aanpakken, dan zal hij merken dat zijn ouders altijd de baas zijn, zowel 's nachts als overdag. U bepaalt de regels, niet hij. Dat klinkt akelig, maar is het niet. Het vergroot namelijk het gevoel van veiligheid, zodat de angsten uiteindelijk vanzelf verdwijnen.
Overigens zal het voor uzelf net zo moeilijk zijn als voor uw zoon, om dit programma vol te houden. Daarom raad ik u aan om ook uzelf (en uw man) te belonen, door samen regelmatig leuke dingen te doen.
Succes, en houd vol!
