8 april 2005 door Aleid Grijpma
Onze zoon van 12 heeft sinds ongeveer een jaar enorme presentatie- en spreekbeurt-angst. Dit gaat zelfs zo ver dat hij om die reden af en toe van school wegloopt (naar huis). Onder meer met het oog op de middelbare school, na de zomer, baart dit ons grote zorgen.
Toen het zich openbaarde, hebben we direct de hulp van diverse therapeuten ingeroepen (o.a. EMDR) maar tot op heden zonder concreet resultaat.
Heeft hier u hier ervaring mee? Weet u raad? Kunt u ons helpen?
Onze gezinssituatie: sinds ongeveer 3 jaar ben ik gescheiden van mijn vrouw, maar we wonen nog vlak bij elkaar. Onze twee zonen (van 12 en bijna 9) zijn door co-ouderschap bij ons beiden in huis. Overigens gaat het op school en in sociaal opzicht verder prima met hem. Het probleem lijkt daardoor vrij compact en definieerbaar.
De angst om een spreekbeurt te houden komt heel veel voor. Want laten we eerlijk zijn; we zijn toch allemaal zenuwachtig geweest toen we dat vroeger moesten doen? Ik althans wel!
De vraag is natuurlijk of het probleem van uw zoon nog binnen de range van het normale valt (namelijk dat we allemaal wel eens bang zijn om in het openbaar te spreken), of dat er meer aan de hand is. Hieronder geef ik eerst een kort overzicht van de stoornissen waaraan uw zoon zou kunnen leiden, als de angst verder gaat dan normaal. Daarna ga ik in op de mogelijke oorzaken, en datgene wat u feitelijk kunt doen.
Er zou sprake kunnen zijn van een angststoornis, oftewel een specifieke fobie. De kenmerken daarvan zijn:
Als uw zoon alleen maar bang is voor spreekbeurten, en als hij verder geen moeite heeft met andere situaties (zoals praten tegen vreemden, het beantwoorden van vragen in de klas, boodschappen doen, etc.), dan zou het bovenstaande op hem van toepassing kunnen zijn.
Als uw zoon ook problemen ervaart in andere situaties (zie boven), en als hij die situaties vermijdt, dan spreek je meer over agorafobie of een sociale fobie. Het kind is dan bijvoorbeeld bang om bekritiseerd of geplaagd te worden.
Vaak zijn dit heel verlegen, teruggetrokken kinderen die veel moeite hebben in allerlei sociale situaties.
Tot slot zie je in deze leeftijdsfase ook veel kinderen zorgen krijgen over het maken van toetsen, waarbij ze nooit tevreden zijn met het behaalde resultaat. Ze leggen zichzelf vaak te hoge eisen op, en gaan dan zó veel piekeren als er een toets aankomt, dat dit hun hele leven gaat beïnvloeden (én het leven van hun omgeving, in het bijzonder dat van de ouders).
Dit soort kinderen kan vaak alleen nog maar over toetsen praten, en wordt vaak angstig bij de gedachte eraan. Dat kan zo ver gaan dat men spreekt van een 'gegeneraliseerde angststoornis'.
Bij een gegeneraliseerde angststoornis hebben kinderen vaak allerlei bijkomende symptomen, zoals:
Daarbij gaan deze kinderen vaak gebukt onder enorme twijfels over hun eigen capaciteiten. Zij kunnen dan een zwaar appel doen op hun omgeving (om hen gerust te stellen), ter compensatie van hun geringe gevoel van eigenwaarde.
Voor datgene waar uw zoon mee zit, in welke vorm dan ook, kunnen verschillende oorzaken zijn:
1. Genetische factoren - vaak hebben kinderen met zulke klachten ook mensen in hun familie die last hebben van een angststoornis. Het hoeft daarbij niet noodzakelijk om precies dezelfde angst te gaan; de familieleden kunnen ook bang zijn voor andere dingen.
2. Omgevingsfactoren - sommige ouders leggen zichzelf heel ogen eisen op. Bij hun kinderen kan dat twee soorten gevolgen hebben: kopieergedrag, waarbij de kinderen net zo veeleisend voor zichzelf worden als hun ouders, of de angst dat ze het nooit goed genoeg doen.
3. De levensfase - in de adolescentiefase worden kinderen zich steeds bewuster van hun omgeving, waardoor ze ook gevoeliger worden voor kritiek vanuit die omgeving.
Nu terug naar uw zoon. Ik weet nog te weinig van hem om te kunnen zeggen of zijn probleem zo groot is dat je echt moet spreken van een stoornis. Maar misschien kunt u daar op basis van het voorgaande zelf al iets over zeggen.
U vertelde dat hij verder goed functioneert, zowel op school als sociaal. Ik ga er dus vanuit dat hij vrienden heeft, en dat hij zich ook (zelfstandig) staande kan houden in vreemde situaties. Dat suggereert dat zijn spreekbeurt-angst het enige probleem is.
Bovendien lijkt het erop dat het probleem nu pas – in groep 8 – is ontstaan. U vertelde althans niet dat het al langer speelt (terwijl er vóór groep 8 bij mijn weten wel spreekbeurten gegeven worden). Dat zou kunnen betekenen het een leeftijdsprobleem is.
Uw zoon staat aan het begin van de puberteit. Dat is de periode waarin kinderen zich zorgen kunnen gaan maken over het oordeel van anderen, en bang kunnen worden om uitgelachen te worden.
Opmerkelijk is dat je dit juist vaak ziet bij de wat stoerdere jongens en meiden, die op het schoolplein verder een grote mond hebben, maar nu opeens schijtend bang kunnen worden voor het oordeel van hun klasgenoten. Mogelijk speelt er onderliggend toch veel meer onzekerheid een rol dan u denkt (grote mond, klein hartje).
Mocht het inderdaad om zo'n beginnend puberteitsprobleem gaan, dan kunt u hem zeggen dat zijn angst heel normaal is en dat u er zelf destijds ook last van had. Maar vertel hem dan ook dat het wel belangrijk is om het toch gewoon te dóen, omdat dat uiteindelijk meer zelfvertrouwen geeft. Anders blijft het ook zo knagen.
Een tussenoplossing kan zijn dat uw zoon voorstelt aan de leerkracht om zijn spreekbeurt eerst alleen voor hem of haar te houden, en dan later nog eens voor een klein groepje in plaats van de hele klas. U kunt dat thuis met hem goed voorbereiden.
Als er daarentegen toch méér aan de hand is (in de vorm van een van de genoemde fobieën of stoornissen), en als uw zoon daar zélf iets aan wil doen (vooral die eigen motivatie is heel belangrijk), dan zou je kunnen denken aan gedragstherapie.
In zo'n geval wordt er vaak een stappenplan gemaakt om het probleem op te lossen. Er kunnen bijvoorbeeld stappen gedefinieerd worden als: blootstelling aan de angst, leren hoe je je kunt ontspannen, leren hoe je irreële gedachten over jezelf kunt corrigeren, etc. Omdat je als kind daar zelf hard bij moet werken, moet je wel behoorlijk last hebben van je probleem en daar zelf iets aan willen doen.
Ik hoop u hiermee enigszins op weg geholpen te hebben. Succes ermee!
