18 februari 2005 door Joanna Sandberg
We hebben twee kinderen: een zoontje van bijna 2 en een zoontje van 4½. Over onze oudste zoon gaat mijn vraag.
Hij slaat zichzelf met zijn hand tegen zijn gezicht. En hard ook. Soms ook met een voorwerp, als hij dat in zijn hand heeft. Hij doet dit als ik hem een standje geef, zijn gedrag afkeur, of boos op hem ben. Soms heb ik er nog niet eens wat van gezegd en dan slaat hij zichzelf al.
Ik heb het er moeilijk mee dat hij dit doet. Ik pak dan zijn hand en zeg dat hij zichzelf niet moet slaan. Dat er bij ons niet geslagen wordt, dat het niet nodig is, en dat hij beter kan zeggen wat hem dwars zit. Vaak begint hij dan te huilen en troost ik hem. Als ik vraag waarom hij zichzelf slaat, zegt hij dat hij stom is en dat ik boos op hem ben.
Mijn aanpak van praten en troosten werkt niet en dat maakt mij machteloos en verdrietig. Soms komt het zo vaak voor op een dag dat ik er boos van word. Ik roep dan dat hij op moet houden. Maar dat is ook geen oplossing.
Hoe kan ik hier het beste mee omgaan? Ik zou graag willen dat hij weet dat ik alleen zijn gedrag op dat moment niet goed vind, en niet zijn persoon afkeur.
Volgens mij zit hij verder goed in zijn vel. Het is een vrolijk en sociaal kind. Maar ook erg gevoelig en vrij druk. Hij vraagt veel aandacht en hangt graag de clown uit. Hij krijgt veel positieve aandacht, maar kan er niet tegen wanneer hij even niet het centrum is.
Het slaan is ongeveer een jaar geleden begonnen, toen hij "de film van Ome Willem" zag. Die doet dit immers ook.
Ik vraag mij nu af: ben ik te streng voor hem? Moet ik mij zorgen maken? Heeft het te maken met zijn gevoel van eigenwaarde? En hoe kan ik hem helpen zijn gevoelens op een andere manier te uiten?
Misschien is het goed om nog te vermelden dat mijn man en ik wat relatieproblemen hebben, en dat we over de opvoeding wel eens onenigheid hebben.
U schrijft dat uw aanpak – praten en troosten – niet werkt en dat dat u machteloos maakt. Dat u zich machteloos voelt, is goed te begrijpen, want juist door deze aanpak wordt uw zoons gedrag bekrachtigd en dat al een jaar lang. U beloont als ware het nare gedrag, door steeds nadat uw zoon zichzelf slaat veel aandacht aan hem te besteden.
Het proces verloopt als volgt:
1. Uw zoon doet iets wat niet mag (wat heel normaal is voor een kleuter)
2. U raakt geïrriteerd of boos (wat heel normaal is voor een ouder)
3. U geeft hem een standje (dat is eveneens normaal)
4. Uw zoon slaat zichzelf (dat is niet normaal)
5. U heeft moeite met zijn gedrag en u pakt zijn hand (dat is goed te begrijpen)
6. U praat uitvoerig met hem (dat moet u niet doen)
7. Uw zoon gaat huilen (dat is heel normaal voor een kleuter)
8. U troost uw zoon (dat moet u niet doen in deze situatie)
Deze telkens terugkerende opeenvolging van gebeurtenissen bestaat al een jaar. Uw zoon weet dus inmiddels – hij heeft dat in de afgelopen tijd geleerd – hoe alle stapjes verlopen, waardoor het nu zelfs al zo is dat uw zoon voelt of merkt dat u geïrriteerd of boos bent (fase 2). Hij anticipeert soms al door zichzelf te slaan nog vóórdat u wat gezegd heeft. Hij is dan uw standje voor (fase 3), u pakt zijn hand (fase 5) en gaat met hem praten.
Uw zoon krijgt dus veel extra aandacht wanneer hij zich negatief gedraagt, terwijl hij juist extra aandacht moet krijgen als hij zich positief gedraagt.
Overigens is het niet zo dat je zoiets van de ene dag op de andere kunt veranderen. Anders gezegd: als dit negatieve gedrag al lang bestaat, is het niet 1-2-3 weer voorbij. Het gedrag is er namelijk ingeslepen; het is aangeleerd, en u moet hem helpen – door uw reactie te veranderen – om dat gedrag te veranderen.
Als u hierover met uw zoon gaat praten, kunt u hem in ieder geval zeggen dat Ome Willem zichzelf niet echt slaat, maar dat hij het leuk vindt om een heel dom jongetje te spelen, zodat anderen er om kunnen lachen. En dat dat domme jongetje niets slimmers weet dan slaan.
Tegen uw zoon zegt u dat hij wél slim is en vast wel iets weet wat slim is om te doen, in plaats van zichzelf slaan. Dan gaat u samen met uw zoon onderzoeken wat slim is. De invalshoek is: de humor en het spel.
Ook moet u hem duidelijk maken dat hij best mag huilen als u boos op hem bent. Boos worden als moeder, en dan boos worden op je moeder en huilen, het is allemaal normaal en toegestaan.
Vervolgens maakt u samen een kalender. U vertelt uw zoon dat als hij zichzelf niet slaat, u dat heus wel ziet, maar dat u dan niets zegt en in plaats daarvan een vrolijk ballonnetje op die dag op de kalender tekent. U spreekt met hem af dat na bijvoorbeeld 10 ballonnetjes u samen met hem iets leuks gaat doen. U kunt dan met hem bespreken wat hij leuk vindt om samen met u te doen.
U zegt ook dat u hem gaat helpen door na een boze of geïrriteerde uitval niet meer met hem te gaan praten, maar dat u gewoon verder zal gaan met waar u mee bezig was, zodat hij zijn slimme ding kan gaan doen. U moet namelijk zijn negatieve gedrag negeren.
Zoals ik eerder al zei: verwacht van deze aanpak geen wonderen op korte termijn. Geef uw zoon de tijd om te veranderen, dat zal niet makkelijk voor hem zijn.
Voor uzelf zal het ook niet makkelijk zijn. Dat is het slechte nieuws. Het goede nieuws is echter dat u nu wel de middelen in handen heeft om uw gevoel van machteloosheid om te zetten in iets positiefs, namelijk leiding geven aan uw zoon. Ik hoop dat dat inzicht u helpt om u geen slechte moeder te voelen op het moment dat u zijn gedrag (slaan in zijn gezicht) negeert. Dit is juist de kunst van het moederschap. Beloon u zelf ook (niet met een ballonnetje..., maar misschien iets leuks met uw man samen.)
Als u kalm blijft, merkt uw zoon dat hij emotioneel geen vat op u krijgt. U blijft de situatie dan de baas. Dat geeft ook een geruststellend en zeker gevoel aan een kleuter, namelijk dat niet hij de baas is, maar zijn moeder, de volwassene.
Volgens mij staan uw relatieproblemen los van het probleem met uw zoon, maar desondanks is het natuurlijk wel zo dat kinderen gevoelig zijn voor de manier waarop ouders met elkaar omgaan.
Ik hoop dat u uw man kunt betrekken in de nieuwe aanpak (humor!), en dat jullie de relatieproblemen ook gaan aanpakken. Mogelijk met hulp van een relatietherapeut.
Succes én veel plezier!
