17 november 2006 door Nadia Eversteijn
Sinds vorig jaar september wonen wij in Spanje. Mijn dochter van nu 5½ gaat sindsdien hier naar de kleuterklas. Op school wordt Catalaans gesproken, thuis praten we Nederlands met haar, mijn man en ik praten Castellaans met elkaar, hij is Spaans.
Nu, na een jaar, weigert ze nog steeds Catalaans op school te spreken. Ze zegt gewoon helemaal niets. Zelf zegt ze dat ze pas gaat praten als ze alle woordjes kent en nu dus nog niet. Volgens de juf begrijpt ze wel heel veel, alleen wil ze niets zeggen. En als de juf een verhaal houdt, gaat ze met de rug naar haar toe zitten en doet ze alsof ze er niet is.
Over het algemeen is ze erg koppig en erg perfectionistisch. Ze doet alles heel precies, en wat ze op school aan letters leert, schrijft ze thuis meteen op.
Moeten we maar afwachten tot ze vanzelf gaat praten of andere actie ondernemen?
Het beste kunt u het maar even op zijn beloop laten. Kort gezegd luidt mijn advies: niet proberen te dwingen, wel paaien. Hieronder zal ik vertellen hoe zowel de leerkracht als uzelf dat kunnen aanpakken.
Thuis spreekt u Nederlands met uw dochter, en onderling spreekt u Castiliaans (de landstaal van Spanje). Ik neem aan dat uw dochter pas vorig jaar september – toen zij in Spanje arriveerde – voor het eerst met het Catalaans (de officiële taal van o.a. Catalonië in Noord-Oost Spanje) in aanraking is gekomen?
Volgens de leerkracht kan ze nu al heel veel Catalaans verstaan, en dat is een mooie prestatie in een jaar tijd. Het is vooral ook heel prettig dat het juist de juffrouw is die dit signaleert. Er valt namelijk uit af te leiden dat ze wel vertrouwen heeft in de meertalige opvoeding van uw dochter, ook al wil ze dan nog geen Catalaans spreken. Het is bijzonder prettig als u op de steun van de leerkracht kunt rekenen, want zij speelt een zeer belangrijke rol.
Jammer genoeg vertelde u niet hoe de leerkracht reageert, wanneer uw dochter met de rug naar haar toe gaat zitten als ze een verhaal vertelt. Ik hoop echter wel dat de juf dit gedrag goed interpreteert, namelijk: als een signaal van onmacht (of dat gevoel nu terecht is of niet), en niet als brutaal gedrag. Want dat is het niet.
Omdat uw dochter erg perfectionistisch is, is zij waarschijnlijk ook heel gevoelig voor kritiek en standjes. Daar moet je dus wel mee oppassen, omdat kritiek en standjes behoorlijk averechts kunnen werken. Ze versterken namelijk het gevoel van uw dochter dat zij een buitenstaander is.
Het lijkt me dan ook raadzaam dat de leerkracht mild met de situatie omgaat. In plaats van een terechtwijzing als: "Ga goed zitten, je verstaat het best", kan een (indirect) compliment dezelfde boodschap uitdragen, maar dan op een manier die wérkt. Zo zou de leerkracht tegen de andere leerlingen kunnen zeggen: "Zij luistert even zo mee, omdat ze nog niet alle woordjes begrijpt. Maar ze begrijpt er wel al heeeel veel hoor. Knap hè, want ze is pas een jaar bij ons!"
Door de boodschap op deze manier te verpakken, maakt de juf uw dochter duidelijk dat een prestatie toch goed kan zijn, ook al is hij (nog) niet perfect. En tegelijkertijd maakt ze aan de andere kinderen duidelijk dat dit natuurlijk geen echt gewenste luisterhouding is, maar dan zonder uw dochter te kwetsen.
De leerkracht heeft gemerkt dat uw dochter al veel Catalaans verstaat. Dat betekent dat ze non-verbaal op boodschappen in het Catalaans reageert, hetzij direct (door gebaren), hetzij indirect, door een opdracht correct uit te voeren.
Ook nu is het belangrijk dat de juf uw dochter uitbundig prijst, vanwege haar goede begrip van het Catalaans. Voor perfectionisten geldt nóg meer dan voor anderen dat zij complimentjes nodig hebben. Complimenten versterken het zelfvertrouwen, en dat is juist bij perfectionisten hard nodig. Die zijn immers vreselijk onzeker over hun prestaties.
Als de leerkracht op deze manier uw dochters zelfvertrouwen kan versterken, zal ze des te eerder de stap durven wagen om toch wat woordjes Catalaans te gaan spreken. (En dat ze dan helemáál de hemel in geprezen moet worden, spreekt voor zich.)
Wanneer die eerste woordjes gaan komen, kunt u echt het beste aan uw dochter zelf overlaten. Het is in ieder geval heel mooi en positief dat ze zelf zo nadrukkelijk het voornemen uitspreekt om wel Catalaans te gaan spreken "zodra ze alle woordjes kent". Het betekent dat ze – net als met de letters die ze op school leert – ook wat betreft het spreken bewust bezig is met haar eigen leerproces.
Jammer genoeg vertelde u niet in hoeverre u en uw man zélf het Catalaans beheersen. Maar stel dat een van jullie (of beide) het redelijk of goed spreken, dan zou de volgende strategie kunnen helpen.
Vraagt u eens welke woordjes uw dochter allemaal al wél kent in het Catalaans. U kunt dat op een passieve manier bevragen, oftewel: "Weet je al wat X betekent?" Uiteraard begint u met zeer frequent gebruikte woorden, waarvan u zeker weet dat uw dochter ze kent. Elk woord dat ze kent, tikt u direct op de computer, met de betekenis erachter. Ik weet zeker dat dat een lijst van meerdere A4-tjes oplevert.
Als u die velletjes vervolgens uitprint, en aan uw dochter geeft om ze op te hangen op haar kamer, dan maakt u haar op een visuele en tastbare manier duidelijk hoevéél Catalaans zij al kent.
Maar ook als u en uw man alleen maar Castiliaans en Nederlands spreken, zijn er natuurlijk nog allerlei andere manieren om uw dochter het benodigde zelfvertrouwen te geven.
Vertel haar bijvoorbeeld met regelmaat dat de juffrouw vindt dat ze al zoveel Catalaans begrijpt. Of prijs haar indirect om haar begrip, wanneer ze een werkje goed heeft uitgevoerd. Met andere woorden: versterk haar zelfvertrouwen, maar push haar niet om Catalaans te spreken. Heb geduld en gun haar de tijd.
Uw dochter zal zich echt wel vanzelf op dit – in haar beleving – gladde ijs begeven, zodra ze er zelf in gelooft dat het ijs dik genoeg is. Zolang ze zelf nog vindt dat het te dun is, zal het haar alleen maar nerveus maken als ze een duwtje krijgt.
Veel succes gewenst!
