6 juni 2003 door Saskia Nihom-Nijstad
Mijn dochter van 6 denkt dat iedereen haar altijd uitlacht. Ook is ze in een onbekende omgeving altijd bang om op te vallen.
Twee dagen geleden moest ze afzwemmen voor haar A diploma. Toen ze al het publiek zag, kroop ze in haar schulp en moest ze vreselijk huilen. Ik kon haar niet overhalen om toch mee te doen. Ze zei dat ze niet durfde omdat iedereen naar haar keek. Ik vertelde haar dat de mensen daar waren om naar hun eigen kindje te komen kijken, net als ik naar haar. Maar toch vond ze het eng en we zijn weggegaan zonder diploma.
We hebben haar als baby geadopteerd en natuurlijk valt ze met haar donkere huid en krulhaartjes behoorlijk op tussen alle witte mensen. Ze wil ook graag wit zijn en vraagt zich vaak af waarom zij en haar broertje van 4 alleen maar zwart en bruin van kleur zijn.
Ze kent haar adoptieverhaal en heeft er volgens mij geen moeite mee. Ze is gezellig, lief, zorgzaam, tikje bazig maar vooral vrolijk en schijnbaar zorgeloos.
Denken dat je altijd uitgelachen wordt, bang zijn om op te vallen in een onbekende omgeving, en niet durven afzwemmen voor publiek: die drie gegevens wijzen op faalangst, meer in het bijzonder op 'sociale faalangst'.
Daarnaast is er het adoptieverhaal. Uw dochter vraagt zich af waarom zij en haar broertje zwart en bruin zijn en niet wit zoals alle mensen om haar heen. Ze is dus al in staat om een voor haar belangrijke zaak zoals deze te benoemen. En dat verdient een pluim! Het is goed dat zij dit verschil benoemt en zich afvraagt hoe het nu zit.
Ik kan mij goed voorstellen dat dit voor u ingewikkeld is. Misschien denkt u dat zij hieronder lijdt, en misschien wilt u haar dat besparen. Maar los van de vraag waar die faalangst nu precies vandaan komt, zal uw dochter er in ieder geval nog veel meer onder gaan lijden als zij het gevoel krijgt dat u haar te veel probeert te beschermen, en u de verschillen tussen haar en de andere kinderen niet durft te erkennen. Dat geeft haar namelijk een verwarrend en onduidelijk gevoel van veiligheid.
Hieronder zal ik eerst uitleggen wat faalangst is, en daarna hoe je ermee om kunt gaan.
Faalangst is een vorm van angst. Op zich is angst een nuttig overlevingsmechanisme; denk bijvoorbeeld aan angst voor honden of angst voor auto's. In die gevallen kan de angst je behoeden voor gevaren.
Angst brengt ook altijd een vorm van spanning met zich mee. Die spanning maakt het mogelijk om zeer geconcentreerd aan te vallen op de taak waar je bang voor bent. En meestal presteer je dan beter dan je ooit van jezelf had gedacht.
Als je er zo tegenaan kijkt, kun je begrijpen waarom je angst niet uit je leven moet bannen (of uit het leven van je kinderen), maar dat je er op het juiste moment goed gebruik van moet zien te maken.
Er ontstaan echter problemen als de angst niet op de taak zelf is gericht, maar op de mogelijkheid te zullen falen bij het uitvoeren van die taak. Als je bang bent om af te gaan of te mislukken, spreken we van faalangst. De angst is dan niet gericht op de taak die je moet doen, maar op de kans of de gedachte dat het wel zal mislukken. En dat is niet meer productief.
In het algemeen worden er bij kinderen drie vormen van faalangst onderscheiden, die zowel zelfstandig als in combinatie kunnen voorkomen:
De sociale faalangst van uw dochter uit zich in haar angst te denken dat iedereen haar altijd uitlacht. Zij denkt afgewezen of negatief beoordeeld te worden in een voor haar onbekende omgeving of groep, waardoor haar sociale vaardigheid blokkeert. De andere kinderen begrijpen haar gedrag niet en reageren hier mogelijk ook nog negatief op, waardoor haar angst om afgewezen te worden bevestigd wordt.
Sociale faalangst kan vrij ingrijpend zijn in iemands leven. Mensen hebben in groepen altijd als basisbehoefte om 'erbij te horen'. Je wilt je veilig voelen, aanvaard en gerespecteerd worden. Voor kinderen en jongeren is deze basisbehoefte om 'erbij te horen' een belangrijke opgave, omdat zij hun eigenheid, hun identiteit, afmeten en opbouwen in groepsverband met leeftijdgenoten.
Uw dochtertje wil er ook bij horen, en ziet met eigen ogen dat zij uiterlijk al anders is dan al die andere kinderen. Hierdoor denkt ze dat ze er niet bij hoort. Ze is immers niet gelijk aan de anderen en dat maakt haar angstig.
Wat kunt u doen? Hieronder geef ik u een paar tips.
Wilt u meer lezen over faalangst, dan raad ik u de boeken van Ard Nieuwenbroek aan. U vindt ze op http://www.orthoconsult.nl.
