11 januari 2001 door Jeroen Aarssen
Mijn zoontje Maarten (5) is vloeiend tweetalig (Pools en Nederlands), maar spreekt volgens de Poolse logopediste de R niet goed uit. Volgens haar te veel "achter op de tong". Zij beweert dat hij daar later bij het leren schrijven problemen mee gaat krijgen en wil dus dat hij bij haar komt oefenen.
Zijn R klinkt mij echter normaal in de oren, soms Goois, soms rollend, soms bijna als een g. In het Pools komt de R wat minder voor, en hij wordt inderdaad wat meer voor in de mond uitgesproken. De Polen zijn sowieso van mening dat het Nederlands toch wel erg lelijk achteruit de keel komt...
Twee vragen:
Achtergrond: wij wonen in Polen en spreken thuis altijd Nederlands (mijn man is ook NL). Maarten spreekt zo goed Pools, dat de Polen stomverbaasd zijn als ze erachter komen dat hij Nederlander is en naadloos overschakelt op het Nederlands. Overigens leert hij nu ook met zeer veel plezier Engels.
Als kinderen leren schrijven, hoor je ze vaak de woorden klank voor klank, letter voor letter spellen. Dus als je een woord verkeerd uitspreekt, zou je het – in theorie – ook verkeerd kunnen spellen. Toch denk ik dat de Poolse logopediste ten onrechte bang is dat uw zoontje schrijffouten zal maken.
Wat de R betreft: 'de' Nederlandse R bestaat eigenlijk niet. Er zijn namelijk meer dan tien (!) verschillende manieren om die klank uit te spreken. Sommigen gebruiken een tongpunt-R, anderen spreken de R achter in de keel uit, of hebben een Gooise R (ook wel de Kinderen-voor-kinderen R genoemd, of de Sacha-de-Boer-van-het- NOS-journaal R).
Het grappige is dat veel Nederlanders zich er niet eens van bewust zijn welke R ze zelf gebruiken. Probeert u maar een keer te vragen, als u weer eens in Nederland bent: "Spreek jij de R uit met de punt van je tong of achter in je keel?" Gegarandeerd dat mensen dat eerst even bij zichzelf moeten proberen, voordat ze antwoord kunnen geven.
Bovendien klinken voor Nederlanders al die R-klanken als dezelfde letter 'r'. De verschillen vallen niet op, tenzij er een extreme variant wordt gebruikt, zoals de eerder genoemde Gooise R. Bij het leren schrijven gaat het dan ook maar zelden fout. Als een kind het woord roos spelt, maakt het niet uit hoe de R wordt uitgesproken; in de meeste gevallen komt er gewoon een 'r' op papier.
Als je als Poolse logopediste niet gewend bent aan onze Nederlandse rijkdom aan uitspraken, klinkt elke niet-Poolse R fout. Waarschijnlijk is ze bang voor verwarring met iets wat in het Pools op onze R-klank lijkt. Ten onrechte. Iemand met een keel-R schrijft het woord 'roos' heus niet als 'goos'. Daarom denk ik ook niet dat u uw zoon naar de logopedist hoeft te sturen.
Hoe beter uw zoontje wordt in het uit elkaar houden van de klanken van het Nederlands en het Pools, hoe beter hij uiteindelijk ook de R op z'n Pools leert uitspreken. En zelfs al leert hij het niet; als Polen zelf zeggen dat zijn Pools zo goed is, kan hij kennelijk uitstekend in het Pools communiceren. Nee, die komt R wel!
