12 juni 2009 door Aleid Grijpma
Hoe meer ik erover nadenk en lees, hoe meer ik het vermoeden heb dat mijn kind onveilig gehecht is. Hij is net 3 jaar en klampt zich (vooral het laatste half jaar) ontzettend aan me vast. Als mensen tegen hem praten, schuilt hij achter mij en begint hij pas weer te praten als de ander weg is. Als een ander kindje met hem wil spelen, wil hij dat ook wel, maar mamma moet mee. Als ik even uit het zicht ben, roept hij meteen waar ik ben om vervolgens weer achter me te staan...
Even wat achtergrondinfo: ons gezin bestaat uit vader, moeder en zoon. Vader heeft een drukke baan en is veel weg, vandaar dat de meeste zorg bij mij (de moeder) ligt. Ik ben nu 5 maanden zwanger van ons tweede kindje.
Mijn zoons eerste levensjaar ben ik thuis geweest. Na een jaar ben ik 2 dagen per week gaan werken. Nog steeds als ik hem naar het KDV breng, huilt hij tranen met tuiten. Het is na een tijdje weer over, zeggen de leidsters. En dat klopt ook wel, want als ik hem ophaal is hij lekker aan het spelen.
Maar waardoor ik de laatste tijd het vermoeden kreeg dat het hier misschien om onveilige hechting gaat, is dat hij vreselijk van slag raakt als ik hem corrigeer of straf geef. Hij gaat hard huilen, pakt mijn gezicht, wil kroelen, kusjes geven... Alsof hij uitschreeuwt: hou van mij! Word niet boos!
Maar ik hou ontzettend veel van hem en zeg dat ook steeds. Ik leg uit dat ik altijd van hem hou maar dat hij wel moet luisteren als mamma nee zegt.
En ja, ik heb soms ook wel een kort lontje. Misschien daarom geldt in ons geval dat hij niet altijd weet waar hij met mamma aan toe is (een kenmerk van onveilige hechting).
Help me. Wat kan ik doen om hem wat minder 'plakkerig' te maken en hem wat assertiever en sociaal vaardiger te laten zijn?
Wat u beschreef, lijkt mij geen onveilige hechting maar iets anders. Hieronder eerst een korte uitleg over onveilige hechting en waarom dat volgens mij bij u niet aan de orde is. Daarna zal ik aangeven wat er volgens mij wél aan de hand is, gevolgd door tips om ermee om te gaan.
Ik snap wel waarom u op de gedachte kwam dat uw zoon wel eens onveilig gehecht zou kunnen zijn, want dat soort kinderen vindt het moeilijk om los te komen van hun verzorgers (lees: ouders), en ze vinden het zélfs moeilijk om hun omgeving te onderzoeken als hun verzorgers gewoon in de buurt zijn. Als de moeder daadwerkelijk weg was en daarna weer terugkomt, laten ze zich weer moeilijk troosten.
Bij onveilige hechting gaat het om kinderen die in hun eerste levensfase niet konden vertrouwen op hun verzorgers, wat betreft primaire zaken als eten en verzorging. Dus: kinderen die echt te kort gekomen zijn. Bijvoorbeeld door ziekte of ziekenhuisopnames. Of doordat de ouders vanwege hun eigen problemen niet goed voor hun kinderen konden zorgen.
Bij deze kinderen zie je dan een patroon ontstaan van onveilig gehecht zijn. Dat kan zichtbaar worden doordat het kind zich té veel vastklampt aan zijn verzorger. Of juist heel wisselende reacties laten zien, van aanklampend gedrag tot paniek en afstoting.
U vertelde dat u het eerste jaar thuis was, maar niet of nauwelijks hoe die eerste periode tussen u en uw kind toen was. Denkt u dat u hem goed kon verzorgen en goed kon troosten? Hoe voelde u zich de eerste maanden van uw kind? Die periode is namelijk van groot belang als het gaat om hechting, en juist daar vertelde u helaas niet zo veel over.
Maar juist omdát u er weinig over vertelde, denk ik dat er in uw geval niet echt sprake geweest zal zijn van bijzondere situaties, zoals ziekte, ziekhuisopnames, problemen bij de primaire verzorging, etc.
Wat u wél vertelde vertelde was dat uw zoon soms moeite heeft om van u los te komen. Dat past bij de leeftijd (1-2 jaar). Deze fase heeft een naam, namelijk de 'separatie-individuatie-fase'. In deze periode leren kinderen dat er meer is dan de eigen persoon. Dus dat er ook anderen zijn, die ook een eigen persoon zijn. En dat die anderen ook kunnen weggaan (en weer terugkomen).
In het begin kan die separatie-individuatie-fase leiden tot angstige reacties (zoals u ze ook beschreef), bijvoorbeeld als je afscheid neemt bij het kinderdagverblijf. Maar langzaam-aan leert het kind beseffen dat zijn moeder ook weer terugkomt, ook al is ze tijdelijk uit beeld.
Kinderen gaan dan ook beseffen dat ze niet uniek zijn, dat er grenzen zijn (dus dat niet alles meer kan), en dat hun moeder ook andere prioriteiten heeft dan hen alleen. Dit leidt dan vaak tot driftbuien, huilen, en heftige reacties bij het afscheid.
Deze periode staat bekend als the terrible twos (de vreselijke jaren van 2-jarigheid) ook wel 'de peuterpuberteit' genoemd. Het is een lastige fase voor zowel de kinderen zelf, die opeens losgeslagen worden van hun vaste zekerheden, als voor de ouders, die nu een nieuw evenwicht moeten zien te vinden tussen begrip tonen enerzijds, en duidelijk en stevig optreden anderzijds.
Als ik uw verhaal zo lees, krijg ik sterk de indruk dat uw zoon nog erg in die (normale) separatie-individuatie-fase zit. Eerder dan dat er sprake zou zijn van onveilige hechting.
Misschien heeft hij er moeite mee dat zijn moeder eerst (in zijn eerste levensjaar) volledig beschikbaar was en nu niet meer.
Waarom zou hij daar zo'n moeite mee hebben? Zijn eigen karakter en temperament zal zeker een rol spelen, maar ook de manier waarop u hem benadert. Het lijkt namelijk wel of u zich schuldig voelt als hij huilt, of krijst als u hem straft. U gaat dan dingen uitleggen, wat nog helemaal niet zinvol is bij een kind van net 3.
Alles uitleggen bij een kind van 3 is dus niet handig, maar wat dan wel? Voor uw zoon is het belangrijk dat u beschikbaar bent als hij u nodig heeft, maar ook dat u af en toe duidelijk en stevig optreedt. Dat kan wel eens lastig zijn, zeker als je er geheel of gedeeltelijk alleen voor staat.
Dan raak je wel eens ongeduldig en boos. Dat is vervelend, maar kinderen raken daardoor niet onveilig gehecht! Bij onveilig gehecht zijn hoort echt een lang patroon van te weinig beschikbaar zijn in het eerste levensjaar.
Normaal duurt de separatie-individuatie-fase tot zo'n jaar of 2, maar uw zoon is al 3. Wat je inderdaad wel eens ziet, is dat kinderen moeite hebben om zich te ontwikkelen naar de volgende fase (waarin het hen steeds beter lukt om zonder hun moeder te functioneren en minder moeite hebben met afscheid nemen). Deze vertraging in de ontwikkeling zie je vooral wanneer de ouders moeite hebben met 'stevig blijven'.
Maar zoals eerder gezegd: ook het temperament van het kind zelf kan meespelen. Je hebt nu eenmaal kinderen die heftiger reageren dan anderen vanuit hun eigen karakter, wat het soms moeilijker kan maken.
Wat u zou kunnen doen is het volgende:
Blijft het lastig voor u, dan kunt u via het consultatiebureau tips krijgen hoe u het beste met uw zoon om kunt gaan. Vaak hebben zij cursussen of kan er iemand bij u langs komen om met u mee te kijken. Of misschien heeft u al een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) in uw gemeente, waar u terecht kunt.
Succes ermee!
