6 mei 2005 door Joanna Sandberg
Onze zoon 3½ is erg druk, vraagt veel aandacht, is bang voor poepen op de wc, wil met alles geholpen worden (eten, jas aantrekken, tekenen, knutselen, etc.) en zegt snel: "Kan ik niet". Mijn eerste vraag daarbij is: wat moet ik daaraan doen?
Vijf weken na zijn geboorte is zijn biologische moeder overleden. Het eerste jaar is hij door zijn oma's overdag verzorgd. Toen hij 16 maanden was, ben ik zijn moeder geworden. Vanaf die tijd gaat hij nog anderhalve dag naar de ene oma en is hij ook nog vaak bij de andere oma (die naast ons woont). Hij krijgt hierdoor meer aandacht dan andere kinderen. Er wordt ook meer van hem geduld omdat hij al zo veel heeft meegemaakt. Ik denk dat dit niet goed is en dat hij net als anderen behandeld moet worden.
vraag twee: een van de oma's (de moeder van zijn biologische moeder) vertelt hem geregeld over mama, laat hem foto's zien en neemt hem mee naar het graf. Is dit goed? Ik weet zelf niet goed hoe ik hiermee om moet gaan. Hij ziet mij als zijn moeder en weet niet beter. Is dit niet verwarrend?
Even om de gedachten te bepalen: het jongetje was 5 weken toen zijn moeder overleed en is nu 3½ jaar. Hij kent zijn eigen moeder dus niet, en ziet u als zijn echte moeder. In feite bent u dus zijn stiefmoeder (tweede moeder). U bent – als het goed is – 'als een moeder voor hem'.
Het is heel fijn voor hem – en zeker ook voor u – als hij zich zo aan u gehecht heeft, en als hij het gevoel heeft dat u zijn moeder bent. Het moet echter wel duidelijk voor hem zijn, zeker bij het ouder worden, dat zijn biologische moeder is overleden. Maar gezien het feit dat hij meegenomen wordt naar het graf van zijn moeder, zal dat geen probleem zijn.
Beide oma's hebben overdag voor hem gezorgd tot u kwam. Zij zullen dan ook erg gehecht zijn aan hem, en vice versa. Van oma's is bekend dat ze hun kleinkinderen verwennen. Dat hoort ook wel bij de rol van oma's. De extra aandacht die ze kunnen geven, is heerlijk voor een kind, en zeker niet slecht.
Maar: als oma's ook mede-opvoeders worden van hun kleinkind, dan moeten zij ook gaan opvoeden. En bij opvoeden hoort, naast alle liefde, ook grenzen stellen, structuur bieden, en helpen met zelfstandig worden.
Een van de oma's, namelijk de moeder van uw zoontjes biologische moeder, houdt de herinnering aan haar in ere. Dat lijkt mij heel goed. Maar het gaat er natuurlijk wel om hóe zij dat doet. Is zij bijvoorbeeld nog zo verdrietig over de dood van haar dochter, dat zij vooral bezig is met haar eigen verdriet? Of is zij écht op haar kleinzoon gericht, ondanks haar eigen verdriet?
Zij is natuurlijk bij uitstek degene die aan hem over zijn moeder kan vertellen, en als hij ouder wordt veel vragen over haar kan beantwoorden. Zij weet weer andere dingen over zijn moeder dan zijn vader.
Het in ere houden van de biologische moeder is in ieder geval niet verwarrend voor een kind. Kinderen kunnen namelijk heel goed onderscheid maken tussen hun biologische moeder, die overleden is, en hun huidige (stief-)moeder, die over hen moedert en waarvan ze veel kunnen (gaan) houden.
Het wordt pas verwarrend voor een kind als hij niet weet wie zijn moeder is. Of als het praten over zijn moeder een taboe wordt. Of als een kind zijn stiefmoeder als zijn echte moeder móet beschouwen.
Tot mijn verbazing kwam in uw verhaal de vader niet voor. Waar is hij gebleven, en wat voor rol speelt hij als opvoeder? Wat vindt hij van het gedrag van zijn zoon?
Als je net een baby hebt en je partner verliest, dan is het niet eenvoudig om met al je verdriet én te werken én je kind op te voeden én goed voor jezelf te zorgen. Het lijkt mij dat hij heel veel steun heeft gehad aan beide oma's.
Uit uw vraag krijg ik de indruk dat het niet helemaal duidelijk is wie nu eigenlijk welke rol heeft in de opvoeding.
De vader heeft waarschijnlijk het eerste jaar veel zorg overgelaten aan de oma's (oma's in de rol van belangrijkste verzorgers). Na dit eerste moeilijke jaar is de vader misschien meer voor zijn zoontje gaan zorgen. Heeft hij toen de rol van belangrijkste verzorger teruggenomen?
Toen kwam u, en bent u ook belangrijk in de zorg voor het kind geworden. Bent u dit sámen met de vader geworden?
De oma's hebben een stapje terug moeten doen, en zorgen niet meer elke dag voor hun kleinzoon. Zij hebben hun kleinzoon dus wat moeten loslaten, en dat gaat vaak niet vanzelf. Ook omdat het heel goed mogelijk is dat uw man uit dankbaarheid voor (en gewenning aan) de intensieve hulp van beide oma's hen nog erg betrekt in de opvoeding. Is het contact tussen de oma's en u goed, en hebben zij vertrouwen in u als nieuwe moeder?
U bent heel duidelijk in uw opvoeding en u vindt dat uw stiefzoon "net als anderen behandeld moet worden". Bent u de enige die zo denkt, of denkt de vader er net zo over? Met andere woorden: trekken u en uw man één lijn ten aanzien van de opvoeding van jullie zoontje?
Nu terug naar uw eigen – praktische – vraag. Uw zoontje is bang om te poepen en zegt snel dat hij iets niet kan. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat zijn oma's (en mogelijk ook zijn vader) snel iets van hem overnemen of voor hem doen, als het hem niet meteen lukt. Dan is het echter juist goed om geduldig te zijn, en hem te helpen het zélf te doen, met vallen en opstaan.
Mijn advies aan u is om eerst duidelijk te krijgen wie nu eigenlijk welke rol speelt in de opvoeding. Pas dan kunt u de gesignaleerde problemen echt oplossen. Dus: bent u de belangrijkste opvoeder, of is dat zijn vader, of voeden jullie samen dit kind op? En welke rollen spelen de oma's nog? Zijn zij gewoon oma, of voeden ze dit kind nog steeds mede op? Welke rol willen de vader en u dat beide oma's spelen?
Ook als oma's weer oma mogen worden, is het belangrijk dat zij op één lijn zitten qua opvoeding met u en de vader. Maar: oma's mogen natuurlijk wel meer verwennen dan ouders en leuke dingen doen met hun kleinkind. En voor uw zoontje is het vanzelfsprekend heerlijk om een goede band met zijn oma's te hebben.
Ik zou u in ieder geval aanraden om eerst met uw man over de opvoeding te praten om tot gezamenlijke ideeën te komen, en daarna met zijn vieren (met de oma's) rond de tafel te gaan zitten om over de opvoeding van dit kind te praten. Ik wens u veel succes!
