20 juni 2008 door Joanna Sandberg
Mijn zoon van 3½ speelt veel agressieve spelletjes. Hoe kan ik dit in andere banen leiden? Hoe kan ik hierin meer nuance aanbrengen en mijn waarden en normen overbrengen?
Hij speelt graag met geweren en zwaarden. Zijn favoriete spel is schieten op de vijand, roepend: "Ik maak jullie dood!" Ook doet hij alsof hij bommen gooit.
Hij houdt erg van actie, en wilde spelletjes, dus dit past daar prima in. Zo speelt hij ook graag 'crashen' (en dan laat hij zich op de grond vallen), wil veel stoeien, zijn auto's en treinen hebben om de haverklap een ongeluk en zijn bouwwerken zijn vooral leuk om om te gooien of om op te stampen.
Het valt me ook op dat veel speelgoed met agressie te maken heeft. Zo heeft hij ridders, Romeinen en piraten. Maar natuurlijk ook auto's, politie, dokters, brandweer en ambulance-diensten, vooral leuk vanwege de ongelukken.
Waar het 'schieten' vandaan komt, is me duidelijk. Zijn vader houdt erg van militaire muziek en parades, dus gaan we veel naar het wisselen van de wacht bij Buckingham Palace (we wonen in Londen). Hij vindt de muziek, uniformen en paarden ook prachtig. En van daaruit wil hij alles weten over zijn geliefde 'guards'. Dus ook wat ze met dat geweer doen. Laatst waren we op een taptoe en daar werd een hele scène nagespeeld tegen de Taliban. Die scène speelt hij nu zelf na, met tanks, explosies, schieten en gewonden.
Onze nanny weigert het spel mee te spelen en dan houdt hij er maar mee op. Mijn man speelt het enthousiast mee, maar heeft op mijn aandringen wel de nuance aangebracht dat je alleen op vijanden mag schieten, en dat dit spel alleen thuis mag.
Ikzelf vind het niet juist om zijn favoriete spelletje zomaar te verbieden, maar voel me ook zeer ongemakkelijk bij het spelen van een stervende Taliban. Dus probeer ik zoveel mogelijk andere wilde spelletjes te verzinnen, zoals verstoppertje, tikkertje, en bijvoorbeeld politie en boef (met een gevangenis, in plaats van doodschieten). Ook gaan we samen op avontuur, en 'mensen redden', nadat er een ongeluk is gebeurd. Dat werkt vrij aardig.
Moet ik me zorgen maken over dit gedrag? Zijn er andere strategieën die ik kan toepassen? Zou ik uit kunnen (of moeten) leggen waarom zulke spelletjes niet leuk zijn? Wat kan ik doen om wat meer context of nuance aan de spelletjes te geven? Het valt me moeilijk om tegen hem te liegen ("Nee, we schieten geen mensen en dieren dood") want waarom doen zijn geliefde guards dat dan wel?
Hij is enig kind, en ontwikkelt zich normaal. Ik heb niet het idee dat dit een fase is, hij is er al vanaf heel jong mee bezig.
U hoeft zich geen zorgen te maken. Het gedrag van uw zoon past bij de leeftijd (en bij zijn karakter). Maar tegelijkertijd kan ik mij heel goed voorstellen dat u toch wat 'nuance' zou willen aanbrengen, zoals u zei. Dat kan.
Hieronder zal ik eerst iets vertellen over de psychologie van peuter-jongetjes. Daarna geef ik aan wat u zou kunnen doen. Of beter: wat uw man zou kunnen doen. Want dáár ligt in dit geval de sleutel.
Uw zoontje is 3½ jaar en gedraagt zich als 'een echte jongen'. Je mag het tegenwoordig bijna niet meer zeggen, maar de meeste jongens houden nu eenmaal van wilde, agressieve spelletjes en gedragen zich ook zo. Ze praten minder dan meisjes en zijn meer gericht op dingen doen (vaak samen). De meeste meisjes houden van rustiger spelletjes en zijn dus meer gericht op praten.
Een en ander neemt natuurlijk niet weg dat er natuurlijk ook rustige jongens zijn en stoere wilde meisjes die heel goed in bomen klimmen.
Meisjes en jongens worden ook anders gewaardeerd. Als een meisje rustig en braaf is, krijgt ze waardering van de volwassenen om haar heen (zoals de ouders maar vooral ook de leerkracht) en een jongen wordt gewaardeerd wanneer hij 'echt' jongensgedrag vertoont.
De meeste vaders zijn trots op hun zoon als hun zoon niet bang is, van wilde spelletjes houdt (zoals stoeien), tegen een stootje kan en niet snel huilt, een voorkeur heeft voor jongensspeelgoed (zoals cowboy- en indianenspullen, speelgoedwapens, auto's), en natuurlijk als hij van voetbal houdt. Helemáál fantastisch is het als hun zoon zélf goed kan voetballen. Uw man lijkt mij hierin geen uitzondering.
Wat wel uitzonderlijk is, althans voor Nederlanders, is de sterke belangstelling van uw man voor militaire zaken. Maar misschien is hij Brit van geboorte? Jullie wonen immers in Londen. Britten hebben een veel sterkere militaire traditie dan Nederlanders.
Door jullie zoon vaak mee te nemen naar militaire 'optredens', wordt zijn belangstelling hiervoor natuurlijk sterk gestimuleerd. Hij vindt het al prachtig, omdat het een jongen is die van actie houdt, waardoor hij graag zal meegaan. Maar hij zal ook voelen dat zijn vader hem hierom waardeert, dus dat stimuleert hem nog eens extra in deze richting.
U heeft zich als moeder tot doel gesteld het naspelen van geweld te beperken, en u doet dat zo te zien heel verstandig. Het lijkt mij echter van essentieel belang dat ook uw man deze taak op zich neemt.
Af en toe een uitje naar de guards, een taptoe of een parade daar is niets op tegen, maar je moet wel oppassen dat het niet te eenzijdig wordt. Natuurlijk mag uw man zijn eigen interesses hebben, maar hij is al volwassen en jullie zoon nog niet. Die moet zich nog ontwikkelen, en heeft dus baat bij een breed aanbod van allerlei verschillende dingen. Juist zijn vader heeft daarin een cruciale rol, omdat die zo'n belangrijke voorbeeldfunctie voor uw zoon heeft.
Peuters zijn in een levensfase dat ze heel nieuwsgierig zijn, geïnteresseerd zijn in de wereld om hen heen, veel willen weten (denk aan de beruchte waarom-vragen), zelf dingen willen ondernemen, en zelf de agenda willen bepalen (nee zeggen, "zelluf doen", etc.). Uw zoon is dus precies op de leeftijd dat je zijn interesse kunt verbreden.
Mijn belangrijkste advies is dus dat uw man ook andere dingen met jullie zoon zou moeten gaan doen. Het is prima als hij met uw zoon stoeit en met hem vecht met zwaarden en pistolen (u kunt dat zelf trouwens ook doen!), zolang dat maar niet het enige is wat je doet.
De reden dat ik spelen met nep-zwaarden en speelgoedpistolen niet volledig afwijs, is dat wapens voor peuters en kleuters een heel andere betekenis hebben dan voor volwassenen. Wij denken er dood en verderf bij, maar peuters en kleuters niet. Die weten bijvoorbeeld nog niet wat 'dood' is (vandaar dat ze heel makkelijk kunnen zeggen "Jij was dood en toen stond jij weer op"). Voor uw zoontje betekent "Ik maak je dood" dus niet hetzelfde als voor u.
Om de interesse van jullie zoon te verbreden, zou uw man dus ook andere dingen met hem moeten gaan doen. Bijvoorbeeld:
Wanneer uw man en jullie zoon het samen fijn hebben, zal hij voelen dat zijn vader hem ook om ander gedrag en andere interesses waardeert. Dat zal zijn ontwikkeling ten goede komen.
Tenslotte nog een opmerking over het speelgoed dat geschikt is voor uw zoon. U vertelde dat hij zijn bouwwerken het liefst kapot stampt. Probeer iets creatiefs te doen met dat gegeven! Ik weet niet wat hij gebruikt om mee te bouwen, maar dat hoeft niet per se 'officieel' constructiespeelgoed te zijn. Uw zoon lijkt mij bij uitstek een jongen die spannende dingen kan doen met gewone gebruiksvoorwerpen (mits u en uw man hem daarbij een beetje op weg helpen).
Ik moest daaraan denken vanwege een passage in het Speelboek van Ouders Online (ondertitel: Eerste hulp bij het leuk houden van spelen):
Een moeder komt in de speelotheek iets uitzoeken voor haar anderhalf jaar oude dochtertje. Ze vraagt om raad, maar verzucht bij voorbaat: "Mijn dochter heeft alles al. Ze heeft het nieuwste, het beste, het meest verantwoorde speelgoed. Maar ze speelt er niet mee." De vrijwilliger van de speelotheek vraagt waar de dochter dan wél mee bezig is. "Oh, ze rommelt maar wat. Haalt een keukenkastje leeg. Verscheurt kranten. Trekt plantjes uit de grond die ik net heb gepoot. Grijpt naar alles op de bijzettafel. Kortom, ze speelt niet en is constant ondeugend."
De vrijwilliger bedenkt een alternatief. Lege dozen. "Nee, u begrijpt het niet. Wat kunnen we voor haar kopen?" Toiletpapier, suggereert de vrijwilliger. Waarna de moeder vraagt: "Is dat er ook van Fisher Price?"
Uw zoon is ouder dan het meisje uit het bovenstaande voorbeeld, maar het principe blijft hetzelfde. Probeer dus een stap verder te denken dan het bestaande speelgoed en zoek ook naar dingen die zich er goed voor lenen om gesloopt te worden.
Overigens staat 'sorteren' centraal in de belevingswereld van peuters. Denk bij de eerder genoemde gezelschapsspelletjes dus vooral aan spellen als memory en kwartetten.
