1 januari 2000 door Joanna Sandberg
Onze dochter van 5 is overgevoelig en zeer perfectionistisch. Op school doet ze erg goed haar best en loopt ook voor op de andere kinderen. Ze heeft zichzelf bijvoorbeeld leren lezen. Ze wil ook heel graag de beste zijn en doet daar erg haar best voor. Sinds kort zit ze op zwemles en daar doet ze ook haar uiterste best om het heel goed te doen en het gaat ook heel goed en ze heeft ook zichtbaar plezier in zwemles en in school.
Maar thuis slaat ze helemaal om. Ze kan zichzelf niet vermaken, heeft hysterische huilbuien en denkt erg slecht over zichzelf. Ze zegt bijvoorbeeld dat ze vindt dat ze er zo raar uit ziet en moet dan huilen. Of dat ze een rare naam heeft die grote mensen niet kunnen hebben (ze heet Lisanne) en wordt daar dan overstuur van.
Verder is ze 's nachts nog niet zindelijk en is ze thuis erg onhandig met eten. Wij proberen daar niet al teveel aandacht aan te besteden omdat we bang zijn dat dat nog meer spanningen voor haar geeft. Ze klaagt ook vaak over buikpijn.
Onze vraag is hoe we het beste met haar om kunnen gaan.
Duidelijk -- en zorgelijk -- komt uit de beschrijving van uw dochtertje naar voren, hoe verschillend haar gedrag is op school en thuis. Op school en zwemles komt zij leergierig en zeer goed aanpast over, terwijl zij thuis veel jonger (regressief) gedrag vertoont als zichzelf niet kunnen vermaken, bedplassen en onhandig met eten. Ook laat zij thuis zien hoe ongelukkig zij zich voelt.
Vanaf deze afstand kan ik niet met zekerheid zeggen wat er precies aan de hand is met uw dochter. Echter, uit uw vraag lijkt mij het volgende waarschijnlijk. U beschrijft uw dochter als overgevoelig en zeer perfectionistisch. Een (over)gevoelig kind voelt zich sterk afhankelijk van de goedkeuring van de buitenwereld voor haar welbevinden.
Eerst is het kind totaal afhankelijk van zijn ouders, en naarmate het ouder wordt, wordt zij ook afhankelijk van andere belangrijke volwassenen als bijvoorbeeld de leerkracht. Het kind stuit op steeds hogere eisen en controle van de wereld buiten het gezin, maar alles wat het (jonge) kind doet is toch met name gebaseerd op de behoefte om gewaardeerd en beloond te worden door de ouders.
Uw dochter is een kwetsbaar meisje en de combinatie van overgevoeligheid en perfectionisme versterkt dit en maakt haar faalangstig. Als je perfectionistisch bent dan vind je dat je nooit goed genoeg bent. Uw dochter heeft hierdoor waarschijnlijk (onbewust) het idee ontwikkeld dat ze bijzonder goed moet presteren om door anderen gewaardeerd en geaccepteerd te worden.
Haar gevoel voor eigenwaarde lijkt dus extreem afhankelijk van de goedkeuring en waardering van haar omgeving. Haar geringe zelfvertrouwen en negatief zelfbeeld hebben hier mee te maken. U begrijpt dat dit een krampachtige eerzuchtige levenshouding bewerkstelligt, die niet vol te houden is.
Op school loopt zij enorm op haar tenen en dit geeft veel stress, waardoor zij thuis finaal instort. Ik weet niet hoe lang dit al gaande is, maar hoe langer deze toestand duurt hoe geringer haar eigenwaarde en hoe slechter zij over zichzelf gaat denken.
Hoe kunt u haar nu helpen?
Uw dochter is dus extreem gevoelig voor (uw) goedkeuring. Mogelijk heeft u, ook onbewust, deze gevoeligheid versterkt. Het is nu van groot belang dat u in uw houding vooral uitstraalt dat u van haar houdt zoals ze is, zonder belang te hechten aan haar prestaties.
Ouders hebben een grote invloed op het ontwikkelen van het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van het kind. Hoe heeft uw dochter zichzelf leren lezen? Heeft u haar erg gestimuleerd, en liet u haar blijken dat u het geweldig vond dat ze zo jong al wilde leren lezen?
Het is inderdaad verstandig om geen aandacht te besteden aan haar onhandigheid bij het eten en haar bedplassen. Wel raad ik u aan om medische oorzaken (infecties of anatomische afwijkingen) voor het bedplassen uit te sluiten. Bedplassen komt ook familiair voor. Echter, bedplassen en buikpijn zijn vaak symptomen van schoolstress.
Het is ook van belang om de eisen op school te verlagen. Bespreek dit met haar leraar. Laat haar succes-ervaringen, zowel op cognitief terrein als op sociaal gebied beleven, zonder dat ze aan hoge eisen hoeft te voldoen. Dit vergroot haar zelfvertrouwen.
Krijgt uw dochter thuis en op school wel genoeg ruimte om te experimenteren? Mag ze lekker prutsen, knoeien, zich vies maken, met (vinger)verf in de weer, etcetera? U kunt dit thuis ook met haar gaan doen, waarbij het dan gaat om het gezamenlijk lol beleven en niet om het resultaat.
Wanneer u merkt dat deze nieuwe attitude van u en van de school uw dochter niet na enige tijd helpt om haar zelfvertrouwen en eigenwaarde te vergroten, adviseer ik u om haar in therapie te laten gaan. Uw huisarts kan u dan verwijzen naar een kinder- en jeugdpsychotherapeut.
