12 oktober 2007 door Joanna Sandberg
Toen mijn oudste zoon 2 jaar was, en ik zwanger was van de tweede, is mijn man plotseling naar zijn land van herkomst teruggekeerd. De oudste zoon, die nu 5 jaar is, kan zich zijn vader nog herinneren. De jongste zoon, nu 4 jaar, niet.
Het eerste jaar na zijn vertrek heeft mijn man niks van zich laten horen, maar daarna was er langzaam aan weer contact. Nu, na 4 jaar, is hij voor één maand teruggekomen naar Nederland om zijn kinderen te zien.
Allebei zijn ze blij om hun vader weer te zien; ik heb ook nooit iets negatiefs over hem verteld. Ik heb mij altijd beperkt tot de mededeling dat hij in een ander land woont en werkt.
Het doet mij pijn om te weten dat hij binnenkort weer weg gaat, en dat ik niet weet wanneer hij weer komt. De kinderen vinden het fijn dat hij er is, en verliezen hem geen seconde uit het oog.
Wat moet ik nu zeggen als hij weer weggaat? Hoe leg ik uit dat hij niet bij ons komt wonen? Ik word verdrietig als ik denk aan de dag wanneer hij weer afscheid neemt van zijn kinderen.
U en uw man moeten jullie kinderen goed voorbereiden op het aanstaande vertrek. Dus duidelijk zeggen wat er gaat gebeuren en waarom. Het is namelijk erg verwarrend voor kinderen als ze hun vader eerst nooit zien, waarna hij een maand aanwezig is, en dat hij dan 'gewoon' weer weggaat.
Als er dan ook nog onduidelijkheid is over het vertrek, of geheimzinnigheid, dan kan dat kinderen heel angstig maken. Dus: hoe meer helderheid hoe beter.
Het aanstaande vertrek van hun vader roept natuurlijk veel vragen op bij de kinderen. Maar ook emoties, zoals verdriet, en waarschijnlijk ook boosheid.
Die boosheid zullen ze hoogstwaarschijnlijk niet uiten waar hun vader bij is, omdat ze het gezellig willen houden (met lief gedrag) zolang hun vader aanwezig is. Houd dus rekening met boosheid achteraf, als uw man weer weg is.
Houd er óók rekening mee dat kinderen van deze leeftijd nog niet goed in staat zijn om hun emoties te verwoorden. Hoe ze zich voelen zie je dus meer aan hun gedrag dan aan wat ze zeggen. Dat kan ook leiden tot lichamelijke klachten, zoals buikpijn en hoofdpijn.
Daarnaast zullen uw kinderen zich in de steek gelaten voelen, en niet begrijpen waarom hun vader weer weggaat. Als er geen verklaring van buitenaf wordt gegeven, gaan ze zelf verklaringen verzinnen. En meestal komen die erop neer dat ze zichzelf de schuld gaan geven.
Bijvoorbeeld: "Papa gaat weer weg omdat hij mij niet lief vindt". Of: "Ik ben niet de moeite waard voor papa, anders zou hij wel bij ons blijven."
Er zal dus het een en ander aan uw kinderen uitgelegd moeten worden. U realiseert zich dat wel, omdat u vroeg hoe dat dan moet. Maar waarom denkt u dat u dat zelf zou moeten doen? U vroeg: "Wat moet ik nu zeggen als hij weer weggaat? Hoe leg ik uit dat hij niet bij ons komt wonen?"
Daarmee suggereert u dat het louter úw taak is om de kinderen voor te bereiden op hun vaders vertrek. Dat lijkt me een misvatting. In eerste instantie is het toch zijn verantwoordelijkheid. Hij is immers degene die besloten heeft om weg te gaan, weer contact op te nemen, een maand langs te komen, en vervolgens weer weg te gaan.
Het is dan ook aan hém om uit te leggen waarom hij weer weggaat. Misschien heeft hij legitieme redenen om te vertrekken, maar die moet hij dan wel zelf toelichten. Dat is meer zijn taak dan de uwe.
Natuurlijk is het wel belangrijk dat u en uw man eerst samen bespreken wat hij gaat zeggen tegen de kinderen. En als het eenmaal zo ver is, is het handig als u daar bij bent, zodat u weet wat hij zegt en u de kinderen kunt steunen.
Hun vader moet hen duidelijk – op hun niveau – uitleggen waarom hij weer weggaat. Kleuters nemen alles wat er gezegd wordt letterlijk; wees dus open en helder in wat je zegt. Geen geheimzinnig en vaag gedoe, dat roept alleen maar meer vragen en onduidelijkheid op.
Nu terug naar de eigenlijke vraag. Hoe bereid je kinderen voor?
1. Heel belangrijk is dat u en uw man heel duidelijk vertellen dat de kinderen vragen mogen stellen, álle vragen die ze willen, en dat er geen verkeerde vragen bestaan.
2. Zorg ervoor dat uw man afspreekt met de kinderen dat hij – ook al woont hij ergens anders – contact met ze houdt. Hij zal dat doen door middel van schrijven, mailen, bellen, skypen, MSN'en, foto's sturen, video's sturen, enzovoorts.
3. Maak vóór uw man vertrekt foto's van elkaar en betrek de kinderen daar actief in. Zorg ervoor dat alle varianten aan bod komen: foto's van papa in z'n eentje, foto's van papa met het ene kind en foto's van papa met het andere kind, foto's met z'n allen, etc. Jullie kunnen natuurlijk ook een video maken.
4. Laat de kinderen tekeningen voor papa maken. Het leukste is als papa meedoet. Misschien wil hij model gaan staan.
5. Papa kan vertellen over het land waarin hij woont, over zijn familie, foto's van hen laten zien, etc.
6. Bij een afscheid helpen rituelen. Verzin samen met uw man een ritueel, en betrek de kinderen daarbij. Kinderen zijn vaak heel creatief daarin!
En nog een tip tot slot: probeer onderscheid te maken tussen uw eigen verdriet enerzijds en het verdriet (en de andere gevoelens) van uw kinderen anderzijds. Kinderen kijken heel anders tegen dingen aan dan volwassenen, en kunnen ook heel anders reageren. Ook onderling kunnen kinderen trouwens sterk verschillen. Verwacht dus niet dat uw ene zoon er precies hetzelfde tegenaan kijkt als uw andere zoon.
Ik wens jullie veel succes en sterkte!
