6 juni 2008 door Joanna Sandberg
Mijn dochter van 6½ is 's nachts zindelijk maar overdag niet. In de vakantie is ze twee dagen droog geweest. Ze geeft aan gewoon liever te blijven spelen en het zonde van de tijd te vinden om te gaan plassen.
Ze is nergens mee te beïnvloeden. Belonen, straffen, negeren... niets helpt. Heel soms is ze een dag droog met een beloningssysteem. Maar als de buit binnen is, laat ze het gewoon weer lopen.
Anderhalf jaar geleden heeft ze een blaasontsteking gehad en volgens mij heeft ze toen besloten dat ze het niet vies vindt. Sindsdien plast ze dagelijks in haar broek.
Er zijn geen medische afwijkingen vastgesteld. Wel heeft ze vanaf november fysiotherapie hiervoor. Ze heeft veel hoogbegaafdheids- en hooggevoeligheidskenmerken, en is erg voorlijk.
Het plas-probleem doet zich niet alleen thuis voor maar ook op school en op het dagverblijf. Ook daar zegt ze dat ze gewoon geen zin heeft om te gaan. Nu vindt ze de verschoonkleding wel mooi, dus heb ik afgesproken met haar om alleen nog maar lelijke kleren ter verschoning aan te trekken. Sindsdien gaat het al een stuk beter, maar nog steeds is ze maar af en toe droog.
Het probleem is dat ze erg koppig is en dat ze heel slecht autoriteit accepteert. Ze laat zich niet sturen. Ook niet bij de tandarts, bijvoorbeeld.
Ze zegt dat ze echt, echt, écht nog niet hoeft, en plast vervolgens 5 minuten later in haar broek. Of ze gaat gewoon naar de WC zonder te gaan en trekt door terwijl ze niet eens is geweest. (Staat gewoon voor de pot de boel te foppen als je haar stuurt.)
Er is ooit een afspraak gemaakt met school en het dagverblijf om haar op gezette tijden naar de WC te sturen, maar dat werkte niet.
Ik heb haar eens een trainer [luier voor oudere kinderen - red.] aangedaan, omdat ik bang was dat anderen het gingen ruiken (en omdat ik gek werd van die stinkbroeken iedere dag). Maar toen liet ze direct ook haar ontlasting lopen. Dat vond ze blijkbaar toch wel makkelijk.
Ik weet het echt niet meer. Maar niet alleen ik. Ook de fysio, de juf, en het dagverblijf weten het niet. Ze kan het wel, maar blijkbaar wil ze niet.
Laatst zat ze in de auto en zei ze dat zij het in de hand had wanneer ze droog zou zijn, en dat niemand anders dat kon regelen. Ik heb toen gezegd dat dat klopt. Ze weet ook dat als ze droog blijft, we veel vaker leuke dingen buiten de deur kunnen gaan doen. Verder is het trouwens een gezellig lief kind.
In het normale geval, bij kinderen die vergeten te plassen tijdens het spelen, etc. raden we altijd aan om het kind op gezette tijden naar de WC te sturen. Desnoods met een kookwekkertje. Zie: Alles over zindelijk worden. Maar in dit geval is er iets anders aan de hand.
In dit geval gaat het eigenlijk niet meer over zindelijkheid, maar over iets anders. Er is sprake van een machtsstrijd tussen u en uw dochter (maar ook tussen uw dochter en andere volwassenen in haar omgeving, zoals de juf van school en de leidsters van de opvang), waarbij het broekplassen weliswaar de aanleiding is, maar niet het eigenlijke probleem.
Die machtsstrijd draait om autonomie, oftewel zelfstandigheid. Uw dochter strijdt voor zelfstandigheid, zelfbepaling en onafhankelijkheid, zowel psychisch als fysiek. Ze zei het zelf heel duidelijk, namelijk: dat zij het in de hand heeft wanneer ze droog zou zijn en dat niemand anders dat kan regelen.
Uw antwoord daarop was prima. U bevestigde dat dat inderdaad zo is. Zij laat zich niet dwingen om zindelijk te zijn; niemand kan haar ook dwingen. De enige die haar plas kan ophouden (of laten lopen) is zijzelf.
U vertelde ook dat ze heel slecht autoriteit accepteert en zich niet laat sturen. Dat is dus precies wat ik bedoel. Belonen, straffen, negeren... niets helpt. Ze trekt gewoon haar eigen plan.
Het is heel goed dat u het probleem eerst medisch heeft laten onderzoeken, zodat u zeker weet dat er wat dat betreft niets aan de hand is. Althans op dit moment. In het verleden heeft ze wel een blaasontsteking gehad, en die kan deze strijd wel mogelijk hebben gemaakt.
Omdat ze zich door die ontsteking bewust is geworden van de – psychische en lichamelijke – effecten van het plassen, kan ze de volgende dingen ontdekt hebben:
Ik zou de blaasontsteking dus niet 'de' oorzaak willen noemen, maar wel een van de omstandigheden waardoor het plassen een strijd is geworden.
Zindelijk worden (en zindelijk blijven) kan heel gemakkelijk ontaarden in een machtsstrijd tussen kinderen enerzijds en hun ouders anderzijds. Ik zal u uitleggen hoe dat komt.
Het beheersen van de sluitspieren, en zelf de controle kunnen houden, geeft een kind een goed gevoel. Het is een trots gevoel, en ook ouders zijn dan heel trots op hun kind 'die dat al kan'.
Op dat moment is er een mijlpaal bereikt. De volwassene hoeft het kind niet meer te helpen, het kind kan het zelf. En die wens van kinderen om het ook echt zélf te doen, is heel sterk. Het kind ervaart dan dat hij de macht heeft om wel of niet te voldoen aan de wensen en eisen van zijn ouders.
Zelf kunnen bepalen wat er gebeurt, oftewel de autonomie, is wezenlijk voor de ontwikkeling van kinderen. Stapje voor stapje maken ze zich steeds verder los van hun ouders, en die moeten hun kinderen ook de ruimte geven om dat te kunnen doen.
Bij zindelijkheidsproblematiek zie je vaak dat het gaat om – onbewust en indirect – verzet. Kinderen zeggen dan ook vaak dat ze er niks aan kunnen doen, als ze toch in hun broek geplast hebben, en manipuleren hun omgeving (met name de volwassenen) met dit gedrag.
Die manipulatie werkt als volgt. Het kind vertoont negatief gedrag, en krijgt daar veel aandacht voor. Het krijgen van aandacht is een vorm van beloning. En dat houdt het – negatieve – gedrag natuurlijk in stand. Daardoor ontstaat er een patroon.
Dat patroon moet dus doorbroken worden. Dat doe je door te stoppen met belonen, oftewel te stoppen met aandacht geven aan het broekplassen. Dat klinkt gemakkelijker dan het is, omdat het enorme consequenties heeft. Toch denk ik dat het de enige manier is.
Niet alleen u, maar iedereen in haar omgeving moet stoppen met aandacht geven aan haar plasgedrag. Dus:
Alle betrokkenen moeten op één lijn komen, door:
Vanzelfsprekend moet u uw dochter wel vertellen wat haar te wachten staat. Dat kan bijvoorbeeld als volgt.
"Lieve schat, we hebben eens goed nagedacht over het probleem dat je alsmaar in je broek plast. Eigenlijk is dat niet ons probleem, maar vooral jouw eigen probleem. Jouw broek wordt nat, niet de mijne. Ik heb er geen last van. [Let op: in werkelijkheid heeft u er natuurlijk wél last van, maar u bent nu bezig om uw doel te bereiken. Daarin past een leugentje om bestwil.]
Mij lijkt dat heel vervelend, zo'n natte broek, en waarschijnlijk vinden de kinderen in de klas dat ook, omdat het stinkt. Misschien vinden ze het ook wel een beetje raar, omdat ze zelf niet meer in hun broek plassen. Kinderen van jouw leeftijd doen dat namelijk niet meer.
Wij (papa en mama), de juf, de fysio, en de mensen van de opvang, hebben geprobeerd om je te helpen, maar we hebben gemerkt dat we dat niet kunnen. Daarom gaan we daar nu mee stoppen. Jij bent de enige die jezelf kan helpen. En ik weet zeker dat jij dat heel goed kunt. Ik heb daar alle vertrouwen in. Als ik je ergens bij kan helpen, dan hoor ik het wel."
En verder... doet u helemaal niets. Geen schone kleren meer meegeven, geen controles meer bij de WC, geen fysiotherapie meer, enzovoorts. Het enige wat u moet doen, is het bovenstaande bespreken met alle betrokkenen (school, fysio, en naschoolse opvang).
Zo confronteert u haar met haar gedrag en verplaatst u de controle van haar omgeving naar haarzelf. U geeft haar de autonomie waar ze zelf om vraagt.
Houd er wel rekening mee dat het even kan duren voor deze aanpak effect zal hebben. Uw dochter wil immers niet dat u de winnaar van de machtsstrijd wordt. Maar op den duur zal ze toch eieren voor haar geld kiezen.
Nog enkele tips tot slot:
Ik wens jullie veel succes!
