27 mei 2005 door Joanna Sandberg
Onze geadopteerde zoon (4 jaar) wil eigenlijk alleen verzorgd en getroost worden door zijn vader. Logisch, want zijn vader was de afgelopen maanden aan huis gebonden. Maar sinds enkele weken werkt hij weer. Als onze zoon 's nachts huilt, word ik weggestuurd en moet papa komen. Overdag lijkt hij er soms een spel van te maken: dan zegt hij dat hij alleen naar school fietst, mama mag niet mee. Vervolgens zegt hij dat dat een grapje is, als hij ziet dat ik gekwetst ben.
Zijn kusjes zijn meestal voorbehouden aan zijn vader; als ik een zoen krijg, dan volgt met opzet gespuug. Alleen als het niet anders kan, omdat zijn vader werkt, mag ik hem stevig vasthouden.
De voorkeur voor zijn vader heeft hij altijd al gehad. Ik kan me daar wel iets bij voorstellen, aangezien in zijn kindertehuis alleen vrouwen werkten en het zijn verzorgsters waren die hem aan ons hebben overgedragen, weg uit zijn vertrouwde omgeving.
Twee jaar geleden, toen hij net in Nederland was, heeft hij een bijtperiode gehad. Hij beet mij, niet zijn vader. Iemand vertelde me toen dat hij mij zijn wanhoop wilde laten zien. Dat voor hem onbestemde gevoel zou hij dan tonen aan degene die hij het meest kon vertrouwen, aan mij toen. Ik kon me daar toen wel in vinden.
Maar ook nu kwetst hij mij. Het kan zijn dat hij me duidelijk wil maken dat hij zijn vader mist en dat hij me dit kwalijk neemt. Hoe kunnen we een goede band opbouwen?
Adoptie stel je je meestal toch anders voor dan het in werkelijkheid soms is. Vaak heb je hoge verwachtingen, in die zin dat je een kind een thuis gaat bieden en dat je hoopt dat het kind eindelijk een plek gaat ervaren waar het zich veilig voelt en van waaruit het zich goed kan ontwikkelen. Je geeft het kind een plek om te groeien: lichamelijk (genoeg eten), emotioneel (veel liefde) en cognitief (goede scholing). Adoptiekinderen worden immers geboren in omstandigheden waar zij in wezen niet welkom zijn. Daar kunnen allerlei redenen voor zijn, zoals: moeder te jong, gezin te arm, al te veel kinderen in het gezin, enzovoorts.
Wanneer een adoptiekind geadopteerd wordt, weet je vaak niet hoe het tot dan toe heeft geleefd. Hoe ouder het kind bij de adoptie, hoe groter de kans dat het kind met moeilijke omstandigheden in aanraking is gekomen. Bij de geboorte wordt het kind afgestaan door de natuurlijke ouders – om allerlei begrijpelijke redenen, maar emotioneel vaak toch erg moeilijk om te aanvaarden voor het kind – om een beter leven ergens anders (soms in een ander land) te gaan leiden.
Tussen afstaan en adoptie kan er dus nog van alles gebeuren; van goede en liefdevolle zorg door een vaste verzorger, tot ondervoeding, (emotionele) verwaarlozing, wisselende verzorgers, en overvolle kindertehuizen.
Wanneer kinderen vanaf hun geboorte geen veiligheid, geborgenheid en continuïteit in de zorg hebben kunnen ervaren, kunnen zij problemen krijgen in de hechting. Met name in de hechting met hun adoptie-ouders.
Deze kinderen hebben moeten overleven terwijl ze zich alleen en angstig voelden (door het gemis aan bescherming en koestering). Kinderen leren dan psychologische overlevingsstrategieën, die soms kunnen maken dat ze door hun – tot dan toe terechte – wantrouwen in de wereld, en met name bij volwassenen, zich in wezen niet meer durven te hechten. Zij zijn bang geworden om weer in de steek gelaten te worden en dus weer diep gekwetst te worden. Ze kunnen zich eigenlijk niet meer voorstellen dat iemand écht van ze houdt en bij hen blijft.
Dan kan zo'n kind heel naar gedrag gaan vertonen. Het kan een verzorger gaan uitdagen en tergen, om te testen of die wel echt van het kind houdt en blijft houden, ondanks zijn vervelende gedrag. Dit gedrag kan variëren van 'een beetje vervelend' tot 'heel extreem'.
Je kan niet zeggen dat het kleine kind echt bewust de ouder aan het kwetsen is; het is waarschijnlijk meer een gedrag waar het kind snel in vervalt.
Nu terug naar uw vraag. Ik begrijp dat uw zoontje 4 jaar is, dat hij inmiddels al twee jaar bij jullie is, en dat hij uit het buitenland komt. Ik weet eerlijk gezegd niet waarom hij zo'n voorkeur heeft voor uw man. Voor hetzelfde geld had het namelijk ook andersom kunnen zijn.
Vaak zijn kinderen die alleen door vrouwen zijn verzorgd – en dus eigenlijk nog nooit een man hebben gezien – juist heel bang voor mannen. Ze hebben dan een voorkeur voor vrouwen. Mogelijk heeft uw zoontje nare dingen meegemaakt met vrouwen, ik heb geen idee. Dat bijten uit de beginperiode is in ieder geval agressief gedrag, mogelijk als gevolg van heftige angsten.
Het kan ook zijn dat hij zo vervelend tegen u doet omdat hij uw man voor zich alleen wil hebben. Misschien wil hij hem niet met u delen.
Het gedrag van uw adoptiezoontje lijkt me heel naar voor u. Probeer zijn afwijzende gedrag in ieder geval niet persoonlijk op te vatten, en probeer u niet te laten kwetsen. Dat is natuurlijk makkelijk gezegd, en heel moeilijk om te doen.
Misschien helpt het u om u te realiseren dat élke vrouw in uw positie zo negatief benaderd zou kunnen worden door uw zoontje, en dat élke man in de positie van uw man zo'n voorkeur zou kunnen krijgen. Ik bedoel daarmee dat het niet op u als persoon is gericht, maar op uw rol als moeder en vrouw.
Als u erin slaagt om u niet door hem te laten kwetsen, dan kunt u hem waarschijnlijk anders benaderen.
Los van het voorgaande moeten u en uw man jullie zoon in ieder geval wel (liefdevol) begrenzen in zijn afwijzende gedrag. Hij moet met liefde leren dat hij u niet mag spugen, en dat u ook goed voor hem zorgt, ook al heeft hij liever zijn vader.
Als je je zelf gekwetst voelt, krijg je de neiging om de ander te gaan afwijzen. Voor je het weet kom je dan in een enorme machtsstrijd terecht. Het is dus belangrijk dat u hem aanspreekt op zijn gedrag, en hem consequent, maar rustig en niet emotioneel begrenst, zonder hem als persoon af te wijzen.
Probeer ook om zijn gevoelens van onmacht, boosheid, en verdriet te verwoorden, zodat hij zich door u begrepen voelt.
Het omgaan met een kind dat jou afwijst is gewoon heel moeilijk. Vooral wanneer je een adoptie-ouder bent. Maar u bent de volwassene – met al uw bagage – en hij is het jonge, angstige maar lastige kind. U kunt hem helpen om te veranderen. Hij is nog jong, dus dat geeft wel hoop op verandering.
Ik zou u bij dit alles sterk aanraden om de hulp van experts in te roepen, bijvoorbeeld via de Landelijke Vereniging van adoptieouders (LAVA). Zie ook: www.lava-ouders.nl. Wacht daar niet te lang mee. Want hoe eerder u hulp krijgt, des te beter dat is voor jullie relatie.
Een hulpverleningspraktijk die gespecialiseerd is in adoptie-problematiek, is Prins van Haarlem in de Lier, tussen Rotterdam en Den Haag (zie: www.prinsvanhaarlem.nl). Maar LAVA weet waarschijnlijk ook andere praktijken.
Een schrale troost is overigens dat u niet de enige bent die te maken heeft met dit gedrag. U kunt daar gebruik van maken. Bij andere adoptie-ouders is veel kennis over dit soort problemen.
Ik wens u sterkte!
