1 januari 2000 door Maaike Verrips
Onze Eleanor (2 jaar, 4 maanden) noemt haar papa en mama vrijwel altijd "mama". Een uitzondering: degene die haar niet van het kinderdagverblijf heeft gehaald, heet bij thuiskomst "papa". Nu neemt mama misschien wel iets meer van de verzorging op zich dan papa, maar zeker niet zo dat dit gehomogeniseer gerechtvaardigd is. Overigens heeft ze het ook wel eens over "andere mama", bijvoorbeeld wanneer mama haar naar bed wil brengen en ze liever heeft dat papa dat doet.
Wij maken ons niet echt zorgen, want volgens ons weet Eleanor donders goed wie papa is en wie mama. Toch zijn we benieuwd of dit vaker voorkomt, waardoor het komt en wanneer ze consequent mama "mama" gaat noemen en papa "papa".
Ik heb nog niet eerder gehoord van een kind dat hetzelfde gedrag vertoont als Eleanor. Op uw vragen over de te verwachten ontwikkelingen heb ik dan ook geen antwoord. Op de vraag
waarom Eleanor haar beide ouders met
mama aanspreekt, kan ik u echter wel een gegronde speculatie aanbieden.
Roepnamen voor vaders en moeders over de hele wereld lijken opvallend veel op de betekenisloze brabbels (dada, gaga) die kinderen produceren vlak voor ze beginnen met praten:
papa, tata, daddy, mama, momma, nana, nene. De gangbare verklaring daarvoor is dat baby-verzorgers de brabbelgeluiden opvatten als het roepen om een vader of moeder. De
ouders maken dus van de betekenisloze klankpatronen een woord.
Het is lang raadselachtig geweest waarom de benamingen voor de moeders juist overwegend neusklanken (
m, n, ng) bevatten, terwijl de medeklinkers in brabbels overwegend plofklanken zijn (zoals
p, t, en
d). Zouden vaders van oorsprong dan toch een grotere rol in de verzorging van baby's gehad hebben dan moeders?
In 1986 bestudeerde de Nederlandse Loekie Elbers in detail wanneer brabbelende kinderen plofklanken gebruikten en wanneer neusklanken. In die studie bleken neusklanken samen te hangen met onvrede, zoals honger, dorst of een vieze luier. De plofklanken worden in heel verschillende situaties gebruikt. Brabbelen met neusklanken kan dus gemakkelijk worden opgevat als roepen om een moeder.
Stel nu eens dat Eleanor - naast de benaming
mama voor een bepaald persoon - het woord
mama ook gebruikt als een woord voor de persoon van wie zij verzorging wenst of verwacht. Dat zou haar woordkeus kunnen verklaren: als ze van de crèche thuiskomt is de thuis-ouder
papa, als ze door iemand vertroeteld (naar bed gebracht) wil worden noemt ze die
mama. Vanuit deze optiek kunnen we het 'gehomogeniseer' juist opvatten als een erkenning van de gelijkwaardige rol van vader en moeder in de verzorging!
