12 november 1999 door Maaike Verrips
Mijn zoontje van 2,5 is een vroege prater. hij kan werkelijk alles zeggen, kent de meest ingewikkelde woorden en lijkt alles te begrijpen en te verstaan wat wij zeggen, ook wanneer we niet direkt tegen hem spreken.
Rond zijn tweede verjaardag kwam hij in het beruchte 'waarom' stadium. Na een aantal weken ging dat over; alsof hij inmiddels het waarom wel had begrepen. Nu, een half jaar later is het er ineens weer. Er gaat geen zin of opmerking voorbij of hij vraag 'waarom' of 'waarom dan niet'. Dat gaat eindeloos door. Geen antwoord is kennelijk bevredigend voor hem.
Het stoort ons niet, we zijn geduldig en moeten er om lachten (niet hardop). Maar ik vind het wel opmerkelijk en vraag me af of het vaker voorkomt dat een dergelijke fase terugkeert en of daar misschien een verklaring voor is.
Het zal u misschien verbazen, maar over de precieze achtergronden van het waarom-stadium weten we bijna niets. Voor zover ik weet, is er op dit moment ook niemand die dat onderzoekt.
Het gedrag dat u van uw zoontje beschrijft, is echter zeer algemeen bekend en wordt ook door veel taalonderzoekers bij hun eigen kinderen gesignaleerd. Meestal weliswaar op iets hogere leeftijd, maar zoals u al schrijft: uw zoontje is nogal voorlijk in zijn taalontwikkeling.
Als antwoord op uw vragen kan ik u dus alleen maar speculaties bieden, en geen wetenschappelijk onderbouwd betoog.
Over de herhaling van het waarom-stadium denk ik het volgende. Als kinderen voor het eerst vragen stellen die ingeleid worden door een vraagwoord zoals wie, wat, waar of waarom, gebruiken ze enige tijd steeds hetzelfde vraagwoord. Ongeacht de vraag die ze willen stellen. Voor sommige kinderen is het favoriete vraagwoord wat, voor anderen waarom. Het zou kunnen dat dat de eerste waarom-fase veroorzaakt heeft.
Een waarom-fase komt bij veel kinderen voor, als ze al verschillende vraagwoorden gebruiken. Dan heeft het overmatig gebruik van waarom waarschijnlijk een andere oorzaak. Het meest opvallende daaraan is dat het vaak zo moeilijk is om te ontdekken wát het kind eigenlijk wil weten. Zoals u zelf al schrijft: geen enkel antwoord lijkt bevredigend.
Volgens mijn eigen observaties gebruiken kinderen waarom-vragen inderdaad soms anders dan volwassenen. We zijn geneigd zo'n vraag te beantwoorden met een oorzakelijk verband Waarom brandt de lamp? ... door de elektriciteit.
Het lijkt erop dat kinderen waarom-vragen vaak gebruiken om te vragen waarom je een bepaald woord gebruikt. De vraag Waarom brandt de lamp? betekent dan zoiets als: waarom gebruik je het woord brandt als je het over de lamp hebt?
Overigens vinden we een dergelijke interpretatie van oorzaak-aanduidende woorden ook in de volwassen taal, maar op een andere manier dan in de kindertaal.
Een volwassene kan bijvoorbeeld zeggen: Anna is werken, want dat kondigde ze gisteren al aan. Met het woord want wordt in dit geval niet de oorzaak van het werken ingeleid. Het geeft aan waar de spreker zijn uitspraak over Anna ('ze is werken') op baseert, oftewel: waarom hij dat zegt.
