26 september 2008 door Annelou de Vries
Ik ben een alleenstaande moeder van een zoontje van 3½. Hij kan buien hebben die ik niet kan verklaren. Bijvoorbeeld: als ik even boven bezig ben, kan hij een mes pakken en mijn stoelen bewerken.
Laatst riep hij mij vanuit zijn bed. Ik reageerde niet meteen. Hij heeft toen een hele lijst met poster van de wand gegooid omdat hij 'm niet mooi vondt.
Ook maakt hij erg vaak spullen van mij kapot.
Ik kan mijn vinger er niet op leggen waar dit gedrag vandaan komt. Zo is hij heel lief en zo draait zijn gedrag ineens om.
De dingen die hij uithaalt, vind ik niet echt normaal voor zijn leeftijd. Als ik hem aanspreek op zijn gedrag, lijkt het alsof je tegen een muur praat. Hij vermijdt oogcontact, en doet net alsof hij je niet hoort.
Straffen heeft ook totaal geen zin. Het lijkt alsof het niet aankomt bij hem. Geef ik hem een time-out, dan vindt hij dat leuk.
Ik hoop dat u mij wat tips adviezen kunt geven.
Vanaf een afstand, zonder uw kind gezien te hebben, is het natuurlijk heel moeilijk te beoordelen, maar waarschijnlijk gaat het hier toch wel om gedrag dat past bij de leeftijd. Lastig, maar voorlopig nog niet zorgwekkend. Al moet er wel wat aan gedaan worden. Want stoelen stuksnijden en posters van de muur afrukken is natuurlijk niet de bedoeling. (Hoe kwam hij trouwens aan dat mes? Messen moet u altijd goed opbergen, zodat hij er niet bij kan.)
Met zijn 3½ jaar lijkt hij in veel opzichten misschien al een heel zelfstandig persoontje. Hij praat nu waarschijnlijk goed, hij beweegt zich gemakkelijk, wordt motorisch steeds handiger, kan al veel dingen zelf, en kan zo een wijze en verstandige indruk maken. In vergelijking met zijn babytijd en zijn jonge dreumesjaren is dat ook al heel wat.
Maar in veel andere opzichten is hij nog maar heel klein, een peuter nog. Hij leeft nog heel erg in het moment, volgt vaak de eerste gedachte die in hem opkomt, en doet dingen zonder na te denken over de consequenties.
Dat hoort allemaal bij deze leeftijd. Peuters ontdekken de wereld, en hebben daarbij nog vrijwel geen zicht op wat gevaarlijk is en waarmee veilig geëxperimenteerd kan worden. Dat is normaal voor deze leeftijd.
Het betekent echter wel dat ze nog vaak tegen hun eigen gedrag beschermd moeten worden, dat ze nog heel veel toezicht nodig hebben, en dat ze nog niet lang alleen gelaten kunnen worden.
Dingen die gevaarlijk zijn, zijn vaak erg interessant voor jonge kinderen. Messen, groot gereedschap, de straat op rennen... Veel kinderen willen niets liever dan uitproberen wat er gebeurt.
Dat je peuters niet alleen kunt laten, is voor álle ouders een zware opgave. En als je er dan ook nog eens alleen voor staat, zoals u, dan is het vaak nog veel moeilijker. Je wilt nu eenmaal ook wel eens een momentje voor jezelf, je moet allerlei huishoudelijke taken verrichten, en daar loopt een kind dan snel bij in de weg. Maar een kind heeft toch aandacht nodig, hoe slecht dat soms ook uitkomt.
Dingen kapot maken en rare streken uithalen hoort bij deze leeftijd. Dat betekent echter niet dat je het maar moet laten gaan. Het kan namelijk verergeren als een kind hiermee (negatieve) aandacht vraagt. Het lijkt erop dat uw zoontje daarmee bezig is.
Als je niet oppast, kun je er – als ouder – al snel toe neigen om alleen aandacht te geven als het jou uitkomt. Of als het echt niet anders kan, bijvoorbeeld als er dingen kapot worden gemaakt, of als er een streek wordt uitgehaald. Maar dat is niet handig. Dus:
Positieve aandacht geven, hoe doe je dat? Betrek hem bij de dingen die u doet, en neem hem bijvoorbeeld mee naar boven als u daar huishoudelijk werk gaat doen. De meeste peuters vinden het geweldig om te helpen bij de was, etc. Het duurt vast langer, maar je hebt er wel samen plezier aan.
Benoem daarnaast de momenten dat hij lekker speelt en lief is, en geef hem daar (positieve) aandacht voor.
Probeer ook tijd te nemen om er echt helemaal voor hem te zijn en leuke dingen te doen.
Kinderen van 3½ hebben nog geen geweten, dus geen besef van goed en kwaad. Pas vanaf de basisschoolleeftijd beginnen ze dat te leren, maar zelfs tot ver in de puberteit kunnen ze nog moeite hebben om zich in te leven in anderen, en te voelen wat ze bij anderen aanrichten met hun gedrag.
Dus: kinderen van 3½ voelen zich meestal nog niet echt schuldig, en beseffen nog niet goed wat ze gedaan hebben. Ook wat dat betreft past het gedrag van uw zoon dus heel goed bij zijn leeftijd.
Dat betekent echter niet dat een kind van deze leeftijd maar alles mag doen. Het kind moet juist leren wat wel en niet mag. Hij moet gaan beseffen dat hij geen dingen kapot mag maken, en dat bepaald gedrag bestraft wordt omdat het verboden is.
Goed straffen, en zorgen dat het effect heeft bij je kind, kan nog best ingewikkeld zijn.
Ik kan daar een 'papieren handleiding' voor geven, maar in uw situatie (als alleenstaande moeder met een kind dat behoorlijk grensverleggend bezig is) zou ik eerder willen aanraden om video-hometraining te overwegen. Dan kun je achteraf in alle rust zien hoe je nu eigenlijk te werk ging bij het straffen. Op het moment zelf, terwijl de vonken ervan af spatten, is het heel lastig om ook nog neutraal naar je eigen gedrag te kunnen kijken.
U kunt daarvoor terecht bij het Consultatiebureau (omdat uw zoon nog geen 4 is) of bij Bureau Jeugdzorg. Binnenkort kunt u hiervoor naar het Centrum voor Jeugd en Gezin van uw gemeente.
Heel veel succes ermee!
