4 december 2009 door Joanna Sandberg
Mijn zoon is 12 jaar en zit in het zesde leerjaar. Vanaf de kleuterschool is hij al opvallend doordat hij zo extreem verlegen is. Niet alleen naar leerkrachten toe, maar ook naar klasgenoten. In de loop van de lagere school heeft hij niet veel vorderingen gemaakt op sociaal niveau. Ik heb hem een assertiviteitstraining laten doen, zonder resultaat. Ook hebben we een IQ-test laten doen waaruit bleek dat hij een normaal begaafde jongen is, maar op wiskundig gebied hoger scoorde dan op taalgebied.
Thuis of bij de grootouders is hij helemaal anders en krijgt hij soms woede-uitbarstingen als er iets niet gebeurt naar zijn zin. De laatste tijd merk ik ook op dat hij bepaalde tics krijgt, zoals verschillende malen zijn neus snuiven, iets bepaalde keren achter elkaar aanraken, enz.
Hij kan ook weinig van zijn twee broers verdragen en dat uit zich dan in plagerijen, pijn doen of lelijke woorden roepen. Ook rustig naar TV kijken met hem in de buurt is er niet meer bij. Hij stelt voortdurend vragen en wil dan ook direct een antwoord (anders wordt hij echt boos).
Heeft die verlegenheid iets met zijn andere gedrag te maken of niet? Ik maak mij ook zorgen. Hoe gaat hij de overgang van het lager onderwijs naar het middelbaar onderwijs ervaren ?
De extreme verlegenheid buitenshuis kan heel goed te maken hebben met het andere, negatieve, gedrag van uw zoon. Dit gedrag kan mogelijk nog binnen het 'normale' gedrag vallen, maar het zou ook kunnen dat uw zoon een stoornis heeft, die met het ouder worden steeds meer toeneemt en dus duidelijker wordt.
Als we het hebben over gedag dat nog binnen 'het normale' valt, dan kun je je voorstellen dat iemand die verlegen is, uit (sociale) angst geen contact durft te maken met onbekenden. Dat is heel frustrerend, en dan zou het kunnen zijn dat een verlegen persoon zijn frustraties thuis, bij bekende mensen, uitleeft.
Maar afgaande op wat u vertelde, vind ik uw zoon wel extreem verlegen, omdat hij – aangenomen dat hij al jaren dezelfde klasgenoten heeft en zijn leerkracht ook niet nieuw is – erg weinig vorderingen heeft gemaakt, ondanks een assertiviteitstraining. Dit punt, plus het negatieve gedrag dat steeds sterker wordt, zou kunnen duiden op een psychiatrische stoornis.
Ik ken uw zoon niet, en u gaf niet heel veel informatie, waardoor ik niet met zekerheid kan zeggen wat er met uw zoon aan de hand is. Maar uw zorg over de overgang naar de middelbare school lijkt mij in ieder geval wel terecht.
Ik adviseer u dan ook dringend om hem – vóór hij naar de middelbare school gaat – te laten onderzoeken door een team met een kinderpsychiater en kinder- en neuropsycholoog. Dan wordt duidelijk wat er aan de hand is, en kunnen jullie tijdig geholpen worden.
Ik weet niet hoe het bij u in België gereregeld is, maar in Nederland hebben we daarvoor de 'GGZ-Jeugd' (geestelijke gezondheidszorg, gericht op kinderen en jongeren).
Afgaande op wat u vertelde, denk ik zelf aan het volgende. Let op: dit is géén diagnose, maar slechts een indruk. Wat er werkelijk aan de hand is, zal echt onderzocht moeten worden.
Aan extreme verlegenheid ligt sociale angst ten grondslag. Als het echt heel erg wordt, spreek je van een sociale fobie. Kinderen die hier aan lijden, hebben vaak ook een sterke faalangst (al zei u daar zelf niets over). Ze voelen zich niet prettig bij andere mensen en willen daarom het liefst thuis blijven.
Het lijkt erop dat de angst van uw zoon met het ouder worden steeds sterker wordt, en zich nu ook gaat uiten in tic-achtige handelingen en dwanghandelingen:
Algemeen wordt aangenomen dat dwanghandelingen de functie hebben om angst te bestrijden. Neem bijvoorbeeld het constant stellen van vragen. Dat kun je opvatten als vragen om geruststelling. Maar het helpt niet, of niet voldoende. Dus en na een antwoord komt de dwang om weer een volgende vraag te stellen.
Het zou ook kunnen zijn dat uw zoon het syndroom van Gilles de la Tourette ontwikkelt. Daarvan is sprake als er gedurende één jaar minstens één geluidstic en verschillende bewegingstics zijn, die vele malen per dag voorkomen. En dan ook bijna elke dag of met tussenpozen, maar zonder dat er ooit een tic-vrije periode is van meer dan drie aaneengesloten maanden.
Kinderpsychiaters en neurologen spreken van tics als het gaat om ongewilde, korte, schok-achtige, plotselinge, zich herhalende bewegingen of geluiden, die onbewust uitgevoerd worden.
Bij Tourette gaat het overigens niet om dwang maar om drang, omdat deze tics niet gepaard gaan met angst. Wel gaat aan de tic een onaangenaam gevoel vooraf, waardoor de tic als een drang komt om dit vervelende gevoel (even) te stoppen. De tics worden vaak erger in spannende en emotionele periodes.
Tourette is vooral bekend in zijn ernstigste vorm, met obscene gebaren en schelden en vloeken. Zo ver hoeft het echter niet te komen; er zijn ook veel mildere vormen. En vaak zijn er naast de tics ook andere problemen, zoals ADHD of contactproblemen.
Wat dat laatste betreft: bij uw zoon is er al heel lang sprake van contactproblemen, die zich onder meer uiten in extreme verlegenheid en negatief gedrag. Ook hebben kinderen met Tourette sowieso een verhoogd risico om op het ontwikkelen van angststoornis, en hebben ze ook vaak woede-uitbarstingen. Vandaar mijn vermoeden dat er sprake zou kunnen zijn van Tourette.
Nogmaals: dit is geen diagnose maar een denkrichting, op basis van de dingen die u vertelde. En nog belangrijker: uiteindelijk gaat het natuurlijk om het oplossen van een probleem en niet zo zeer om de naam die je daaraan geeft. Het allerbelangrijkst is echter dat eerst goed uitgezocht moet worden wát het probleem precies is, om er vervolgens iets aan te kunnen doen. Vandaar mijn advies om uw zoon door een kundig team te laten onderzoeken.
Ik wens u succes!
