5 september 2008 door Joanna Sandberg
Onze dochter (bijna 6 jaar) is erg bazig met samenspelen. Ze neemt altijd de rol van de juf, de moeder of de baas op zich en de ander moet zich dan schikken. Gebeurt dat niet, dan zijn de poppen aan het dansen.
Ze is ook erg dwingend in het samenspelen. Wanneer de ander iets voorstelt (zoals een spelletje) dan wijst ze het af. Ze wil alleen doen wat zij bedacht heeft.
Ze is enig kind en is gek op andere kinderen en op samenspelen, maar ze moet wel alles zelf bepalen. Vooral wanneer er iemand bij haar is. Wanneer ze ergens anders speelt, is het wat minder.
Als er dan eindelijk consensus is over bijvoorbeeld met de Barbies spelen, dan flikt ze het hem ook nog om voor haar vriendinnetje te bepalen met welke Barbie zij speelt en wat die Barbie moet zeggen, etc. Het andere kind heeft dan op een gegeven moment geen zin meer om te spelen en trekt zich terug. Vervolgens is mijn dochter boos en verdrietig. Wanneer ik uitleg wat er gebeurt, zegt ze: "Maar ik wil doen wat ik wil".
Ik vind dit lastig gedrag. Hoe moet ik hiermee omgaan? Wat moet ik doen?
De gezinssituatie thuis is normaal: een werkende papa (4 dagen) en een werkende mama (3 dagen). Ze gaat nu naar groep 3 en ze gaat 2 dagen per week naar de naschoolse opvang. Mijn man en ik hebben een goed huwelijk en er zijn geen spanningen.
Naar ons toe vertoont ze ook dwingend en dominant gedrag bij het spelen. Ze wil niet alleen spelen en een van ons moet met haar meespelen, anders kan het niet. Dat gaat dan met gegil en gehuil gepaard. Wanneer we thuis zijn, wil ze het liefst voorgelezen worden, tv kijken, iets op de computer doen of naar verhaaltjes luisteren. Dat zijn haar favoriete bezigheden in huis. Tv kijken en computeren mag ze van ons echter niet veel (maximaal een uur per dag). Er zijn ook dagen dat de tv en de computer uit blijven. Daar wordt ze ook boos van.
Deze conflicten zijn er ook met andere dingen, zoals: zich niet alleen willen aankleden (geeft driftbuien), als eerste de trap op- of af- willen lopen, ons opzij duwen omdat ze de eerste wil zijn, etc.
Daarnaast kan ze heel angstig zijn. We hebben een woning met twee etages. Daar wonen we al sinds zij geboren is maar ze zegt dat ze bang is om alleen boven of beneden te zijn. Wanneer zij beneden bezig is en ik ga boven even de was ophangen, onderbreekt ze meteen haar bezigheden om achter mij aan te lopen. Dan is ze bang om alleen beneden te blijven en vice versa.
Hoe moeten wij dit vertalen? Bij ons komt het over als afdwingen en haar gelijk willen hebben.
Enfin, aan de ene kant is er het dwingende maar aan de andere kant het angstige. Wij willen dit gedrag graag doorbreken maar hoe?
Ogenschijnlijk stelde u twee verschillende problemen aan de orde, maar in werkelijkheid hangen ze nauw met elkaar samen. Uw dochter gedraagt zich dominant en dwingend, en tegelijkertijd is ze angstig en onzeker. Maar juist omdát ze angstig en sociaal niet zo handig is, wil ze alles regelen en zelf bepalen. Er is dus een oorzakelijk verband.
Hieronder zal ik uitleggen hoe dit in elkaar zit, en wat u eraan zou kunnen doen.
Het spelen met leeftijdgenoten gaat niet goed, omdat ze niet kán samenspelen. Ze wil het wel, maar ze kan het niet. Ze wil alleen dat er gebeurt wat zíj wil. Ze speelt de baas, de moeder of de juf, omdat zij in die rollen het spel – en het andere kind – onder controle denkt te kunnen houden. Ze probeert ervoor te zorgen dat er geen onvoorspelbare dingen gebeuren, waar zij in wezen bang voor is. Anders gezegd: ze is bang voor dingen waar ze geen grip op heeft, en dus stelt ze alles in het werk om er wél grip op te krijgen.
Natuurlijk accepteert het andere kind dit niet (of in ieder geval niet lang), en gebeurt er uiteindelijk precies datgene waar uw dochter bang voor is, namelijk dat ze alleen komt te staan en dat andere kinderen niet met haar willen spelen. Er is dus sprake van een self-fulfilling prophecy (een voorspelling die zichzelf waarmaakt): ze is bang dat er dingen zullen gebeuren die ze niet wil, waardoor ze gedrag vertoont om dat te voorkomen, met als gevolg dat er juist gebeurt wat ze niet wilde.
Ook bij u en uw man vertoont ze dwingend gedrag. Ze wil het liefst de hele dag door jullie vermaakt worden. En als u niet doet wat zij wil, gaat ze gillen of wordt ze driftig. Ze kan haar impulsen dus niet beheersen.
Ook wil ze zich niet alleen aankleden. Ze durft überhaupt niet alleen te zijn, bijvoorbeeld als u even naar boven of naar beneden gaat. Als ze maar even 'alleen' is (niet echt natuurlijk, want u bent gewoon thuis), wordt ze bang.
Ze kan zichzelf dus niet geruststellen. Op zich is dat normaal voor kleine kinderen, maar dan wel voor héél kleine kinderen. Niet voor kinderen van bijna 6.
U vertelde dat u conflicten met haar heeft over de tijd dat ze TV mag kijken of achter de PC mag zitten. Helaas vertelde u er niet bij hoe u dan reageert. Gaat u mee in haar dwingende gedrag? Ongetwijfeld houdt u voet bij stuk, dat de TV of de PC toch echt uit moet. Maar dat is maar de helft van het verhaal. Want als u vervolgens iets samen met haar gaat doen, zoals voorlezen of samen spelen, geeft u haar toch haar zin, en beloont u haar alsnog voor haar dwingende gedrag.
De vraag in hoeverre u haar beloont voor haar dwingende gedrag, valt ook te stellen over het naar boven of naar beneden gaan. Laat u haar naar u toekomen als u ergens anders in huis bent? Als u dat toelaat, dan gaat u niet de confrontatie aan (wat goed zou zijn), maar geeft u haar haar zin (wat niet zo handig is).
Zoals gezegd weet ik niet hoe u en uw man reageren op haar dwingende gedrag, maar ik kan mij voorstellen dat jullie erin meegaan om haar gerust te stellen. Als ouder zie je immers niet graag dat je kind angstig is. Toch worden dit soort angsten, inclusief de ongewenste gedragingen, juist groter en sterker door erin mee te gaan.
Jullie moeten haar dus niet geruststellen, maar de confrontatie aangaan. Dat is niet makkelijk, maar het zal toch moeten. Door haar te begrenzen kan ze leren om haar angsten – met de bijbehorende impulsen, zoals het dwingende gedrag – onder controle te krijgen.
Je kunt je afvragen of deze problematiek te maken heeft met het feit dat uw dochter enig kind is. Ik wil daar liever niet op ingaan, en wel om twee redenen.
De eerste reden is dat er überhaupt weinig over te zeggen valt. Je hebt nu eenmaal enig kinderen die sociaal heel vaardig zijn, en zonder noemenswaardige angsten door het leven gaan, en andere enig kinderen voor wie dat niet geldt. Het enig-kind-zijn op zich vormt dus geen verklaring voor datgene wat er gebeurt.
De tweede reden is dat het hebben van één kind een vast gegeven is. Zelfs al zou het enig-kind-zijn een oorzaak zijn van bepaalde problemen, dan schiet je daar weinig mee op. Je moet nu eenmaal roeien met de riemen die je hebt.
1. Om te beginnen raad ik u aan om te gaan praten met de leerkracht op school en de medewerkers van de naschoolse opvang. Herkennen zij de problemen die u zelf ervaart? Hoe gaan zij ermee om? En wat betekent dat voor u?
2. Daarnaast zou ik u gezinstherapie willen adviseren. Het probleem ligt namelijk niet alleen bij uw dochter, maar ook bij u en uw man, zoals ik hierboven heb laten zien. Ik denk dat het nodig is om uw opvoedingsstijl wat aan te passen, en zonder hulp van buitenaf is dat heel lastig. Uw huisarts weet ongetwijfeld een goede gezinstherapeut bij u in de buurt.
Veel succes ermee!
