22 november 2000 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Anna wil het niet: als moeder weigert ze haar vierjarige dochter de eerste grote leugen in haar leven te gaan vertellen. Anna: "We proberen altijd zo eerlijk mogelijk te zijn. We deden dan ook aan Kerst en niet aan Sinterklaas. Maar nu ze op school zit, waar alle kinderen Sinterklaas vieren, wil ik haar ook niet buitensluiten. Wie weet een oplossing?"
Merel reageert nuchter: "Waarom zou je nu ineens wel Sinterklaas vieren als je dat eerder nooit gedaan hebt? Jij kunt je kind toch eerlijk vertellen hoe de vork in de steel zit en dat jullie aan die verkleedpartij niet meedoen?" Maar Merel wijst er terecht op, dat de dochter van Anna dan wel moet zwijgen over die waarheid tegen andere kinderen. Ze hoeft de anderen hun plezier in Sinterklaas niet te ontnemen. Als Anna dus eerlijk zou zijn over het bestaan van Sinterklaas, dwingt ze haar kind het oneerlijke gedrag van haar over te nemen.
Yne ziet het niet als liegen, maar als het voortzetten van een traditie. "Ik heb mijn ouders die 'leugen' echt niet kwalijk genomen. Als kind vond ik het een spannende en leuke tijd. Jij niet?", wil ze van Anne weten. Ja, Anne heeft als kind ook genoten en nee, inderdaad heeft ze haar ouders niets kwalijk genomen.
Alsof je een vierjarige alles eerlijk vertelt, vindt Runa. "Je kunt ook te eerlijk zijn tegen een vierjarige. Vertel je dat een kind van haar leeftijd dood kan gaan, of vertel je eerst toch maar dat doodgaan iets is dat voorkomt bij oude mensen?"
Wat is er toch mis met Sinterklaas? Geen enkele autoriteit kunnen ouders immers meer naar de eigen hand zetten als deze kindervriend. Het lijkt te gaan om het 'boeman-karakter', de rol van de roe. We zouden er onze kinderen mee leren dat angst beloond wordt met cadeautjes. Het spel-element is voor deze ouders blijkbaar verworden tot iets zeer ernstigs.
Tamar de Vos-van der Hoeven, psychologe, heeft een eigen opvoedadvies-praktijk via Internet (http://www.opvoedadvies.nl). Hoe verklaart zij die grote nadruk die ouders tegenwoordig in de opvoeding lijken te leggen op 'eerlijkheid'? De Vos-Van der Hoeven: "Ouders vertellen hun kinderen zonder schroom over kabouters, feeën en spoken, maar met Sinterklaas voelt het vaak anders. Dat heeft ermee te maken dat ze er zelf een grotere rol bij spelen. Ze verkleden zich, kopen cadeautjes en doen actief mee aan het geheel."
Maar volgens De Vos-Van der Hoeven heeft het helemaal geen zin om een vierjarige te gaan vertellen dat Sinterklaas niet bestaat. Het kind zal denken 'laat ze maar kletsen, ik zie het toch zelf?'. Tegen de tijd dat een kind gaat twijfelen, zo met zes jaar, dan moeten ouders zich natuurlijk niet in bochten gaan wringen om de twijfel weg te nemen. Een kind dat vraagt aan jou om te bevestigen dat er toch van alles niet klopt, moet je wel een eerlijk antwoord geven. Maar soms lijken ouders het zelf zo veschrikkelijk serieus te nemen allemaal. Ik denk aan dat jongetje van acht dat -- het moest er maar eens van komen -- door zijn ouders ruw uit de droom geholpen werd. Samen vertelden ze hem dat Sinterklaas niet bestond. 'Dat wist ik allang', was zijn reactie. Maar hij had het zo sneu gevonden voor zijn ouders als ze zouden weten dat hij allang van zijn geloof gevallen was. Kijk, daar is het te ver gegaan."
Een klein kind ziet dus gewoon Sinterklaas en niet een beschonken buurman met een scheefhangende baard. En zodra een kind roept dat zijn baard scheef hangt, dan knipoog je terug. Het Sinterklaas-feest is geen viering, maar een spel. Helemaal niet bedoeld om serieus genomen te worden. Mensen kunnen, net als apen trouwens, subtiele signalen afgeven aan de anderen dat het om spel gaat. Een spel met emoties en met menselijk gedrag. En nog leerzaam ook, als je het goed aanpakt.
De Vos-Van der Hoeven beaamt dat: "Het is niet goed om Sinterklaas of Zwarte Piet nadrukkelijk tot een boeman te maken voor je kind, maar je kunt je kind wel de kans geven om op een veilige manier te leren omgaan met angst. En elk kind moet kunnen experimenteren met dit soort 'veilige' angsten om de 'echte' angsten in het leven aan te kunnen. Bang zijn voor spoken en griezels is nu eenmaal veel minder eng dan bang zijn voor de kinderen in je klas bijvoorbeeld. Sinterklaas gaat weer terug naar Spanje en spoken bestaan ook niet, maar die kinderen in je klas kunnen je hele leven blijven achtervolgen."
