18 juni 2006 door Justine Pardoen
De media staan bol van de seks. Is dat slecht voor kinderen? Een zoektocht in twee delen.
Uit onderzoek blijkt dat het kijken naar seks in de media, met name de videoclips, een negatieve invloed heeft op kinderen en jonge tieners. Maar ja, wat is seks?
Als onderzoekers moeten bepalen wat 'seks' is in het kader van hun onderzoek naar de effecten van seks in de media, dan gaat het heel breed om direct contact tussen mensen, in verleidelijke houdingen, waarbij opwinding (seksuele prikkeling) een rol speelt. In deze opvatting gaat het dus niet alleen om vrijwillige geslachtsgemeenschap, verkrachting of prostitutie. Seks is ook: intiem kussen, vrijen, innige omhelzing en sensuele aanraking.
Het blijkt dat er tegenwoordig veel meer seks in de media is dan vroeger. Bovendien wordt seks nu ook veel explicieter in beeld gebracht. Wees eerlijk: twintig jaar geleden kon je toch niet zomaar op een willekeurige avond seks zien op televisie? Maar nu is dat geen probleem: opwinding is snel en gemakkelijk te verkrijgen, zowel via Internet, dat bol staat van de porno, als via het dagelijks televisie-aanbod. Niet alleen in de nachtelijke uurtjes, maar ook gewoon om acht uur 's avonds. Zo had Goede Tijden, Slechte Tijden de primeur van een groepsverkrachting in een soap die door veel basisscholieren wordt bekeken.
Seks is overal. Niet alleen thuis op tv, maar ook buiten op straat. Kijk maar naar de billboards, aankondigen van dance-feesten en kunstzinnig theater, reclame voor auto's, ijs, deodorant... Sex sells.
Voor kinderogen – net als voor de wetenschappers die de definitie van seks niet beperken tot 'de daad' – is er overal seks. Overal zijn er blote of schaars geklede vrouwen, die je verleidelijk of provocerend aankijken, met 'zaadvragende ogen' zoals pubers dat noemden in de jaren '70. De mannen zijn meer bedekt, zoals puberjongens wijde broeken en wijde truien hebben en nog een petje op. Bij hen zie je niets, bij pubermeisjes erg veel.
Vanaf het moment dat kinderen dat zien, leren ze daar al iets van: de rol van de vrouw is die van behaagster of verleidster. Een blote of schaars geklede man zien ze daarentegen veel minder vaak. Als de man al halfbloot is, wordt hij afgebeeld samen met een vrouw die aan hem ondergeschikt is (hij staat, zij ligt enz, hij blote bast met jas, lange broek, zij alleen een topje en kort broekje).
Een achtjarige is al zo gevormd door dit seksistische patroon waarin de vrouw ondergeschikt is aan de man, dat het belangrijk wordt erover te praten. Zowel jongens als meisjes kopiëren het getoonde stereotiepe gedrag geruisloos als je er niets mee doet. Als je daar als ouder iets tegenover wilt zetten, moet je dus aan de slag.
Vertel dat wat ze zien in de reclame bijvoorbeeld, een beeld is dat gemaakt is door de mannen die die reclame maken. Die mannen die daar werken, vinden het nu eenmaal leuk om naar een blote vrouw te kijken en ze denken dan dat anderen dat ook vinden. En als je iets leuk vindt om naar te kijken, krijg je daar een goed gevoel bij. En als je een goed gevoel krijgt als je iets ziet, dan ben je sneller geneigd het te kopen. Dat is dus de reden dat er een halfnaakte vrouw in een ongemakkelijke houding over die auto hangt.
Een beetje slimme achtjarige (m/v) vraagt dan natuurlijk waarom het zo is dat mannen dat beeld in de reclame en op tv bepalen. En of die vrouwen het dan leuk vinden om zo afgebeeld te worden. De vader of de moeder die bezig is deze vragen te beantwoorden, is in feite bezig met seksuele opvoeding. Niet met het deel over de bloemetjes en de bijtjes, maar met een nog veel belangrijker deel.
Oudere kinderen (vanaf een jaar of 11) gaan zelf op zoek naar seks. Ze krijgen een seksuele interesse en natuurlijke nieuwsgierigheid, die past bij hun eigen geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. In het begin willen ze vooral graag zien hoe anderen eruit zien. Zien anderen jongens of meisjes eruit als ik? Jongens maken zich zorgen over de lengte en vorm van hun geslachtsdeel, meisjes over het formaat en de vorm van hun borsten. Ook zijn ze benieuwd te zien hoe het andere geslacht eruit ziet.
In tweede instantie raken ze geïnteresseerd in het vrijen zelf. Maar het beeld van liefdevolle seks is in de media veel minder vaak te vinden dan je zou vermoeden. De meeste seks in de media, zo blijkt uit onderzoek, is puur om het genot en geen uiting van liefde, laat staan dat het zou gaan om iets wat zich afspeelt tussen twee gelijkwaardige partners.
Wat tieners tegenwoordig zien aan seks, onttrekt zich grotendeels aan de blik van ouders. De jeugdcultuur ontwikkelt zich via Internet, radio en tv en jongerenbladen. Deze media-uitingen komen tot hen op momenten dat hun opvoeders er niet zijn: jongeren zitten niet meer braaf op de bank tv te kijken tot ze op vrijdagavond uit gaan. Als ze al thuis zijn, zitten ze achter hun pc op de eigen kamer. Ze surfen op het web, downloaden muziek, video's en teksten. Hun ouders hebben vaak geen idee wat ze zien.
Op zich is dat ook helemaal niet erg: je ouders ontgroeien moet nu eenmaal gebeuren zonder voortdurend toezicht. Maar wel is het nog steeds belangrijk dat ouders met hun kinderen praten om het eenzijdige beeld dat via de media bij hen binnendringt, te compenseren met een ander beeld. Pubers moeten leren inzien dat en hoe hun eigen ervaringen en opvattingen verschillen van die van hun ouders. Al was het alleen maar om een goed beeld te krijgen van wat het betekent om volwassen te zijn.
Opvoeding (praten!) is van vitaal belang voor een later gezond seksleven: een kind dat niet leert dat seks gaat om meer dan genot alleen, komt later tekort. Een puber die niet leert dat seks niet gaat om jouzelf alleen, maar óók om die ander, doet anderen tekort.
Is het schadelijk voor kinderen als ze zo jong, zo veel en zo ongevraagd met seks geconfronteerd worden? Het antwoord is ja. Zie verder: Deel 2.
