Gedichten uitvaart (o)ma

Gedicht

Onze zoon heeft destijds het volgende gedicht voorgelezen tijdens de afscheidsdienst van zijn oma. Hij was toen 11 jaar en nu 7 jaar later hebben mensen het er nog weleens over hoe indrukwekkend hij dit deed.

Het is een gedicht vrij naar prediker.

Alles heeft zijn tijd

Weet je,
alles heeft zijn tijd
niets gebeurt zomaar
alles gebeurt op zijn eigen tijd.

Als mens word je geboren en gaat eens weer dood
en daar tussenin
leef je, groei je, ben je steeds weer aan het worden:
in zonlicht en schaduw
bij dag en nacht
word je steeds meer mens
en daarbij heeft alles zijn eigen tijd.

Er is een tijd van krijgen en een tijd van geven
er is een tijd dat je zaadjes in de grond stopt
en een tijd dat je bloemen kunt plukken
er is een tijd dat je luchtkastelen bouwt
en een tijd dat je ze afbreekt voor iets nieuws
er is een tijd dat je lacht
maar soms moet je ook huilen
er is een tijd dat je danst
en een tijd dat je stampvoet.

Soms voel je je ziek
en dan voel je je beter
soms wil je niets zeggen
dan praat je honderduit
soms zet je je schrap
dan laat je je gaan
nu eens barst je van woede
en dan maak je het weer goed.

Er is een tijd van knuffelen
en een tijd van met rust laten
er is een tijd van zoeken
en een tijd van vinden
soms ben je boos op iemand
dan houd je er weer zielsveel van
zo is er ook oorlog
en dan weer de vrede
er zijn tijden dat je iets kapot maakt
en er zijn tijden dat je kunt heel maken
er zijn tijden van begroeten
en tijden van afscheid nemen

Weet je,
alles heeft zijn tijd
niets gebeurt zomaar
alles gebeurt op zijn eigen tijd.

Suggestie

Sta niet verdrietig
Aan mijn graf
Ik ben niet dood
Ik ben daar niet

Ik ben de glimlach
Van een kind
Ik ben het zonlicht
Op het rijpe graan
Ik ben de ster
Die straalt in de nacht
Ik ben de zachte
Herfstregens
Ik ben de diamant die
Glinstert op de eerste sneeuw
En als je wakker wordt
Ben ik een vogel
Die rondcirkelt
En juichend naar de hemel reikt

Sta niet verdrietig
Aan mijn graf
Ik ben niet dood
Ik ben de daar niet

// dit is een vrije vertaling van ‘do not stand at my grave and weep’ van Mary Elizabeth Frye.

ander Toon

een verhaaltje voorlezen van Toon Tellegen. Hij heeft ook gedichten over afscheid. Mooie metaforen met dieren.

oja: dit is trouwens voor alle leeftijden. Je kan hierop googelen.
Verder: kijk in de boekenkast van je moeder. Het is zo smaakgebonden.
En verder: vreselijk voor je. Heel veel sterkte de komende tijd.

Boeken

Mijn moeder heeft geen boekenkast, hahaha. En leest alleen romans, dus daar haal ik geen inspiratie uit.
Zal eens kijken naar Toon Hellegen. Andere twee gedichten sla ik even op, misschien kunnen we hier wat mee. Of dingen combineren tot een eigen gedicht kan natuurlijk ook. We zijn niet gelovig trouwens.
Ze is pas eind 60 dus nog best jong.

Deze

Sterkte! Moeders - maar ook vaders- gaan altijd veel te vroeg, al worden ze 100.. Ik hoop dat jullie nog wat mooie momenten samen hebben.

Deze hebben wij gebruikt op onze moeder's uitvaart. Is enkelvoud, maar natuurlijk makkelijk om te bouwen naar beide ouders.

Ik heb mijn moeder niet verloren
Daarvoor gaf zij mij te veel

Wat ze me zei dat blijf ik horen
Van wat ik ben is zij een deel

Ik kom haar steeds weer tegen
In wat ik doe en wat ik laat

Zij was en blijft voor mij een zegen
Waarvan het spoor steeds verder gaat

Ida Gerhardt?

HET DOODSBERICHT

Langzaam zie ik hen gaan
Die ik nog bij mij had,
de bocht om van het pad.
Wat gouddoorschenen stof,
dan wordt het in de hof
nog stiller dan voorheen.
De liefsten. - Eén voor één.

(uit: De ravenveer, 1970)

Ida Gerhardt

Bang

Ik word van dat laatste gedicht een beetje bang...

hoeft geen gedicht

Je kan ook een stukje uit een van haar lievelingsromans lezen. Blader er eens in. Een gedicht hoeft natuurlijk niet. Je hoeft ook geen koffie en cake te serveren. Kinderen kunnen ook gaan zingen of musiceren. Je kan ook een anekdote vertellen. Dit laatste is sowieso een goed idee.
Ik moet er zelf niet aan denken dat iemand zo'n soort gedicht voorleest op mijn begrafenis. Gelukkig krijg ik daar dan niks van mee, maar ik zou me nog minder begrepen voelen dan ik me al voel.

Nogmaals sterkte. Niet niks om daar nu over na te denken.

Levensloop

Ik ben ook al wel bezig met een soort “levensloop” op te schrijven, waar ook wat herinneringen bij komen en iets zeggen over hoe ze was. Maar valt nog niet mee. Dat ga ik sowieso niet zelf voorlezen, dat gaat me echt niet lukken. Misschien iemand anders van de familie of de uitvaartbegeleidster, dat heb ik ook al weleens gezien.

Koffie en cake wil ze absoluut niet, minstens een paar fatsoenlijke luxe belegde broodjes en kroketten
Misschien dat een kleinkind een stukje op een instrument wil spelen, maar daar twijfelt diegene nog over: het ene moment wel en andere moment zeggen dat toch niet te willen doen. Even laten bezinken en als het zover is beslissen denk ik.

Muziek is al uitgezocht. Met foto’s zijn we nu bezig. Het wordt een dienst in een crematorium, maar hoe vul je die verder in? Ik vind het lastig hoor. Met een paar liedjes (waarbij foto’s op een beamer voorbij komen), een gedicht voorlezen en een stukje levensloop ben je een goed halfuurtje verder. Is wat karig naar mijn idee, maar ik weet het ook niet goed.

anderen vragen

Er zijn vast ook andere familieleden, vrienden,bekenden, die wat willen vertellen. Dat is juist leuk, omdat je dan dingen hoort die je nog niet eerder hoorde. Jij kent je moeder op een bepaalde manier, zij kennen weer andere kanten.
Neem anders de muziek op van het kleinkind. Kan me voorstellen dat hij/zij niet goed durft, bij alle emoties en bij publiek. Mijn zoon wilde niet bij zijn opa spelen, wel een paar maanden later bij een oom.
Moeilijk hoor, om hier mee bezig te zijn.

Zelf

hebben wij op de uitvaart van mijn schoonmoeder als gezin een lied gezongen, On top of the world van The Carpenters. Was een liedje dat we vaak met haar zongen. Man speelt keyboard, dat hadden we meegenomen. En dus samen met de kinderen, toen 5 en 8, gezongen. Was erg fijn om te doen, het maakt het ook een beetje meer ontspannen. Voor de kinderen hadden we ook een moment dat ze een kaarsje bij de kist aan mochten steken en bloemen neerleggen.
We hadden doorlopend een fotopresentatie lopen. Man deed aan de hand van die foto's haar levensverhaal, en daarna hebben we dat dus door laten lopen zodat iedereen ze nog uitgebreid kon bekijken.
Inderdaad, vraag anderen of ze wat willen zeggen. Iemand die nog zo jong is, die heeft vast (nog) een uitgebreid netwerk. Maak daar gebruik van.
En je hoeft het programma nu natuurlijk nog niet dicht te timmeren. Mensen zullen misschien nu denken dat ze het niet kunnen/willen, iets zeggen, maar op het moment zelf kunnen ze daar anders over denken.
Sterkte deze komende tijd.

bijdragen van anderen

misschien een vriendin van je moeder, een familielid, een collega, een buur. Iemand van vrijwilligerswerk dat ze doet, of een goede bekende van een vereniging. Het is vast fijn er een mooi 'monument' voor je moeder van te maken, kan me voorstellen dat een half uurtje wat karig aanvoelt. Veel sterkte, het is een verdrietige en een heel kostbare tijd.

Beperkt

Ik verwacht dat tenminste één familielid inderdaad ook een woordje wil doen, misschien wel van beide kanten (familie van mijn vaders kant).

Mijn moeders wereldje is echter vrij beperkt, ze werkte niet bij een bedrijf, heeft geen grote vriendenkring om zich heen en is niet bij verenigingen aangesloten. In die “hoek” hoeven we dus weinig te verwachten denk ik.
Maar misschien verandert dat nog tegen die tijd en wil een buurvrouw ineens een praatje houden (wat ik niet verwacht).

Maar het zijn moeilijke tijden ja, dankjulliewel.

Kleine kring

Toen de moeder van een vriendin overleed hebben ze helemaal geen uitvaart gedaan, maar een diner met directe familie en vrienden waar herinneringen werden opgehaald. Een uitvaart is niet verplicht, dus als je het moeilijk vindt die vorm te geven of een vol programma te bedenken zijn er ook andere mogelijkheden.

Gebaren

Wellicht kun je nog iets doen met gebaren of actievere participatie van de mensen de komen. Ik noem een paar voorbeelden:
- als de mensen weg gaan: iedereen kan de kist zegenen met een palmtakje en dat takje mee naar huis nemen.
- vooraf: iedereen maakt een waxinelichtje aan bij de kist (aanmaken aan een mooie kaars) en bij het weg gaan blaast iedereen het waxinelichtje uit en neemt het mee eventueel (let op kaarsenvet!)
- Of: iedereen krijgt een briefje, waarop hij/zij tijdens de viering iets opschrijft voor de overledene en dat briefje wordt bij het weg gaan in een pot gedaan, (en eventueel meegegeven met de crematie, na overleg met crematorium).
- Of: iedereen legt een bloem uit een klaarstaande vaas op de kist bij het weg gaan.
- Of: een gedicht met een keervers, dat door iedereen mee uitgesproken kan worden.
- Of: een breder perspectief op herinneringen: iets wat begint met: op dit moment wil ik denken aan..... Dat kan persoonlijk zijn (andere overledenen of zieken) , tot wereldwijd (alle mensen die zijn getroffen door....) Eventueel afgewisseld met een gezamenlijk antwoord van de mensen, bijvoorbeeld: in gedachte zijn wij bij jou/jullie. Als het gezelschap zich vrij genoeg voelt kun je eventueel vragen of iemand hier iets aan toe wil voegen.

Wellicht helpt het als je niet alleen het perspectief van het delen van de persoonlijke herinneringen van de meest nabijen neemt, maar ook het perspectief van: gelegenheid bieden aan iedereen om afscheid te nemen.

Tsjor

sterkte

Allereest: heel veel sterkte Jolijn, het besef "wees" te zijn/worden, voelt als een keerpunt.

Wat bij familie van ons gedaan is en wat ik erg mooi vond:
de kleinkinderen (hier een stuk of 10, in leeftijd variërend van 8 tot 23 jaar, "echte" en bonuskleinkinderen) zeiden afgewisseld:
als ik aan oma denk dan denk ik aan...…

Dit werd heel persoonlijk: de een dacht aan oma's tomatensoep, de ander aan de wandelingen, weer een ander had weer een andere mooie herinnering.

Afhankelijk van het aantal kleinkinderen kan je ze natuurlijk ook meerdere mooie herinneringen laten uitspreken.

Ik vond dit een mooie gedachte, niet zo zwaar beladen als een gedicht, maar licht en zoals kinderen/tieners/pubers zijn.