Belonen en vieren
In de nieuwsbrief van OudersOnline:
Hoe kun je een kind belonen zónder 'iets lekkers'? (8 jr)
3 oktober 2008
Mijn zoontje (8 jaar) is enige tijd te dik geweest. In de afgelopen twee jaar is hij goed gegroeid maar op gewicht gebleven, waardoor hij relatief gezien is afgevallen.
Met andere woorden: het gaat dus goed. Wat echter in de praktijk heel lastig blijkt, is dat het moeilijk is om hem te belonen. Zelf vraagt hij altijd iets wat met eten te maken heeft, als het gaat om een beloning of als er iets te vieren valt.
Het probleem is dat ik zelf alles kan eten zonder aan te komen (maar heel bewust niet snoep als hij er bij is) en dat ook voor mijn eigen gevoel "iets lekkers" hoort bij iets feestelijks.
Natuurlijk kan ik hem belonen met een knuffel als hij zijn dictee goed heeft gemaakt, of ik kan met hem gaan voetballen, maar knuffels en voldoende aandacht krijgt hij anders ook wel.
En omdat hij normaal geen ijsjes of MacDonalds krijgt, ziet hij dat juist als een beloning. Nou weet ik dat dat niet goed is, omdat er dan een verkeerde associatie met eten ontstaat (die is er trouwens al, vrees ik), maar ik ben van huis uit ook gewend dat er gebak kwam of dat we ergens wat gingen eten.
Mijn vraag: hebben jullie tips die wel het juiste effect hebben (blij met iets speciaals vanwege een speciale prestatie), maar niet de bijwerkingen (dik worden of verwend worden door te veel materiële dingen)?
[naam en adres bekend bij de redactie]
Antwoord
Om te beginnen zou ik toch wel een onderscheid willen maken tussen iemand belonen en iets vieren. Iets vieren doe je bij een feestelijke gebeurtenis, zoals een verjaardag, een bruiloft, of een religieuze feestdag (kerstmis, pasen, suikerfeest, etc.). Inderdaad hoort daar in alle culturen die ik ken, lekker eten en drinken bij.
In culturen waar normaal gesproken het eten schaars is, wordt juist op feesten overvloedig gegeten. In de moderne Westerse wereld, waar eten permanent beschikbaar is en de supermarkten altijd vol staan, wordt óók nog steeds gegeten op feesten, maar wordt vet- en calorierijk eten inmiddels steeds vaker vervangen door 'klein maar fijn'.
Daarnaast speelt natuurlijk de eigen gezinscultuur een rol. De een serveert toastjes met zalm en de ander zet een bak chips neer. Al dan niet light. Dus hoe je je eigen feest inricht, bepaal je zelf.
Belonen
Het belonen van kinderen is iets anders. Dat doe je wanneer je een gedragsverandering wilt zien. De gedachte daarachter is dat het belonen van gewenst gedrag beter werkt dan het bestraffen van ongewenst gedrag.
Zo kun je een kind dat een hekel heeft aan tandenpoetsen alsnog zo ver krijgen door erbij te blijven en het kind te belonen met een extra voorleesverhaaltje. Of je kunt een kind dat een hekel heeft aan afwassen een leuk gezelschapsspelletje in het vooruitzicht stellen.
Spelletjes en extra voorleesverhaaltjes zijn voorbeelden van sociale (niet materiële) beloningen, in de vorm van aandacht. Dat soort beloningen werkt aantoonbaar beter dan materiële beloningen (in de vorm van cadeaus), wanneer je een gedragsverandering nastreeft.
Knuffelen en voetballen
Zelf ziet u het nut van die sociale (niet materiële) beloningen nog niet zo in. U schreef: "Natuurlijk kan ik hem belonen met een knuffel als hij zijn dictee goed heeft gemaakt, of ik kan met hem gaan voetballen, maar knuffels en voldoende aandacht krijgt hij anders ook wel."
Dat snap ik niet. Waarom moet uw zoon ook nog eens door ú beloond worden als hij op school een goed dictee maakt? De beloning voor goed schoolwerk wordt immers al gegeven door de school zelf, in de vorm van een goed cijfer. Het cijfer is de beloning. Het enige wat u zelf hoeft te doen, is laten zien dat u hartstikke trots op hem bent. En dat kan heel goed met een knuffel. "Wat fijn dat je zo'n goed dictee hebt gemaakt! Mama is trots op je! Zoen!" Klaar.
Ik zou zelfs nog een stap verder willen gaan. Dubbel belonen is niet alleen onnodig en overbodig, maar ook onwenselijk. Het ontneemt een kind namelijk zijn eigen innerlijke motivatie om het voor zichzelf leuk te vinden om goed te presteren.
Wat ik ook niet begreep, was de toevoeging "knuffels en voldoende aandacht krijgt hij anders ook wel." Nou en? Is een zoen voor iemands verjaardag waardeloos omdat hij die ook wel krijgt als hij niet jarig is? Ik dacht het niet...
IJsjes en MacDonalds
Verder zei u dat hij meestal geen ijsjes of hamburgers (MacDonalds) krijgt, en dat hij die tractaties juist daarom als een beloning ziet. De oplossing hiervoor is simpel, namelijk door af en toe wél een ijsje of een hamburger te geven. Gewoon voor de lol, en omdat het lekker is. Zolang het maar niet de lading van 'beloning' heeft.
Ikzelf ben geen fan van de MacDonalds, dus mij zou je er geen plezier mee doen, maar met kinderen kun je er best wel eens naartoe gaan, als ze dat fijn vinden. Niet als beloning voor goed gedrag, maar om ze iets te gunnen wat je normaal gesproken niet geeft. Hetzelfde geldt voor af en toe een ijsje.
Verkeerde associatie met eten
Wat ik wel zorgelijk vond, was dat uw zoon om eten vraagt bij een beloning (of als er iets te vieren valt). U gaf zelf al aan dat hij misschien al een verkeerde associatie met eten heeft gekregen. Dat lijkt me inderdaad het geval. Je ziet het bijvoorbeeld ook bij kinderen die 'beloond' worden met een toetje als ze hun hoofdmaaltijd hebben opgegeten. Dat is niet handig. Een nagerecht is gewoon een van de gangen van een maaltijd.
Het gaat dus al de verkeerde kant op bij uw zoon, en wel op twee fronten tegelijk. Ten eerste is hij er kennelijk aan gewend geraakt dat u hem beloont als hij iets goed doet. En ten tweede koppelt hij dat aan lekker eten.
Anders kijken naar 'belonen'
U realiseert zich dat hier een probleem ligt, maar het lijkt alsof u toch niet goed weet wat u ermee aan moet. Ik zou u daarom willen aanraden om anders te gaan kijken naar 'belonen', en dat ook uit te leggen aan uw zoon. Bedenk dat de beloning in veel gevallen al lang en breed gegeven is, en dat je dat als ouder niet meer over hoeft te doen.
Bijvoorbeeld:
# de beloning voor goede schoolprestaties vindt al plaats op school (door middel van cijfers, etc.);
# de beloning voor een goede sportprestatie bestaat uit 'winnen' (een trots gevoel, een medaille, een club-record, etc.). En zelfs als je niet wint maar wel een goede prestatie levert, is de prestatie zélf de beloning (voor de trainingsarbeid die eraan vooraf is gegaan).
De hamvraag
Tot slot uw hamvraag: "Hebben jullie tips die wel het juiste effect hebben (blij met iets speciaals vanwege een speciale prestatie), maar niet de bijwerkingen (dik worden of verwend worden door te veel materiële dingen)?
Ik denk dat het vooral belangrijk is dat u los moet komen van het idee dat bij elke prestatie een – extra – beloning hoort. In veel gevallen is die beloning al gegeven (zie boven) en kinderen moeten ook leren dat het voor henzélf een fijn gevoel geeft om iets goeds gedaan te hebben, zonder dat dat beloond wordt van buitenaf.
Het doorbreken van die koppeling tussen prestatie en beloning kun je onder andere realiseren door regelmatig leuke dingen te doen met je kind. Niet vanuit het principe van belonen, maar omdat het gezellig is om samen dingen te doen. Dat kunnen dingen zijn die geen geld kosten, zoals samen voetballen, samen koken, puzzels maken, fietsen, etc. Maar ook dingen die wél geld kosten zijn natuurlijk niet verboden, zoals samen naar de film gaan. Of u dan in de pauze een ijsje geeft, laat ik graag aan u over.
Joanna Sandberg
psychologe en pedagoge
Sja
Ik begreep het probleem ook niet zo goed. Ze wil blijkbaar steeds belonen in situaties waarin ik gewoon zeg: "Joh, goed van je! Fijn hè." Maar het grootste probleem is, als ik het goed lees, dat een andere beloning dan in de vorm van eten niet wordt ervaren als beloning, noch door moeder zelf, noch door kind.
Ik snap het wel
Of denk het te snappen iig?
Ik vind echt dat we heel erg in een belonings-cultuur zitten. Goede cijfers op een rapport zijn mi iid de beloning voor hard werken (of ahum gewoon de mazzel van een goed stel hersens) toch vinden we dat blijkbaar niet voldoende, en moet een goed rapport ook nog beloond worden. (vaak met geld, maar op z´n minst met schouderklopjes)
Kinderen mogen niet meer in een plasje op de wc een beloning zien van hun zeer harde werken, maar moeten gepaaid worden met stickers. Enz enz enz.
Maar waarom?
Waarom denk je dat het plasje op de wc niet het resultaat is? Voor kind dan hé. Waarom maak je die stap zo klein? Kind is helemaal niet bezig met zindelijk worden, die wil gewoon op de wc plassen op dat moment.
Ik zie de 10 juist veel minder als resultaat. Da´s meer een beloning in mijn ogen. Het resultaat is dat je door keihard (of niet) knokken het dictee onder de knie hebt. Misschien niet altijd het resultaat dat je als kind voor ogen hebt op dat momnent, en dan helpt die 10 weer mee
Maar eigenlijk zonde in mijn ogen dat het vaker om de 10 gaat dan om het ´echte` resultaat.
Verder zie ik niet zoveel verschil tussen een sticker en een taartje, behalve natuurlijk als je problemen krijgt met je gewicht.
Pelle
zie nu pas je tweede bericht.
Ja, ik heb meegejuigd. Maar wel echt MEE-gejuigd dan. Kind was zelf zeer opgetogen. Het lijkt me niet goed dat een kind op de wc gaat plassen enkel en alleen om jouw compliment te horen. Kinderen willen toch wel zelf?
Idd heel moeilijk
Ik vind het voor mezelf als volwassene als moeilijk, ik heb nl overgewicht.
Als je iets te vieren hebt, iets gezelligs gaat doen komt daar idd altijd eten en drinken bij. Ik ken niemand die zegt, Kom gezellig langs dan steken we een lekker wierrook stokje aan en gaan we daar bij zitten.
Gezelligheid staat in combinatie met cosumptie.
Ik beloon mijn zoons genoeg met dingen die niet hun mond in gaan, Maar als er idd iets te vieren is, bakken we taart, of koekjes.
Als we ons zelf willen troosten omdat het zo slecht weer is buiten, gaan we spelletjes doen. Maar hier liefst hebben ze dan er ook een bakje chips bij.
Ik wil mijn kinderen niet opvoeden met het idee dat eten troost bied, of dat eten bij gezelligheid hoort, maar dat is zo vreselijk moeilijk.
Hoe gaan jullie daar mee om?
groet, polly
Welke momenten zijn dan beloon momenten?
als ze hun zwemdiploma hebben gehaald ? Of ook als ze hebben geholpen met opruimen ?
Graag wat voorbeelden, ik zie die beloon-momenten voor een ijsje oid niet voor mij. Hier mag ze wel of niet een ijsje, heeft niet echt te maken met belonen of straffen.
Fladder!
Die ga ik onthouden, youtuben als beloning. Daar doe ik ze ook wel een plezier mee. Verder hier ook wel dingen als CD kiezen die we gaan luisteren (meestal staat de radio aan), samen flipperen (op de computer), extra voorlezen (vindt mijn oudste ook nog steeds prachtig). Toen de zwemdiploma's met de nodige moeite binnen waren, heb ik de zwembroek aan de vlag gehangen.
Belonen/vieren
Jeetje, best een nadenkertje eigenlijk. Hoe gaat dat hier? Belonen d.m.v. eten hebben wij nooit aan gedaan. Toetje mag, is niet afhankelijk van bord leegeten. Maar ik heb een makkelijke eter en bordjes hoeven niet altijd leeg. Vol is vol en dan is er nog een plekje voor een toetje. Als er wat te vieren is, gaat dit wel samen met lekker eten. Dus eten maakt het voor mijn gevoel ook gezelliger als er iets te vieren valt. Dat hoeft natuurlijk niet persè chips/snoep te zijn...maar vaak ook wel. Verdriet oplossen met een snoepje heb ik altijd een hekel aan gehad. Een snoepje als je gevallen bent, heel vreemd. Dus ik zit er wat tussenin. Mijn kind wordt niet omgekocht met snoep, maar eten geeft wel een gezelligheidsgevoel. Nou zijn dat momenten die je zelf kunt uitkiezen en dus in de hand kunt houden. Als je gaat troosten en belonen met snoep blijf je aan de gang en wordt het gauw te veel, denk ik. De opmerking over schoolprestaties moet ik nog wel eens over nadenken. Ik roep ook nogal enthousiast "Goed gedaan!"bij een 10 voor rekenen. Hm, de 10 van de juf moet voldoende zijn en ik moet me wat neutraler opstellen, zal er toch wat meer opletten!
Belonen
"Wie heeft er nog meer ideeën voor leuke beloningen zonder snoep en snaai, en die geen geld kosten?"
Er zijn al een heleboel voorbeelden genoemd. Samen spelletje doen, filmpje kijken (al of niet op Youtube), computerspelletje/x-boxspelletje, extra verhaaltje voorlezen doen etc. Hier vinden ze bv. naar de bieb gaan ook een uitje. Kost niks, groot plezier als ze zelf weer een boek hebben uitgezocht.
Verder ben ik niet zo van het alles belonen. Manda's voorbeeld van het zwemdiploma: dat diploma IS toch gewoon de beloning? Je hebt flink geoefend en daarom heb je nu je diploma. Dat wordt hier dus niet extra beloond. Tuurlijk wel een hartelijke felicitatie en een dikke zoen, maar geen snoep/ijs/kadootje.
En bij een 10 voor een proefwerk roep ik echt wel "goed gedaan" hoor . De 10 (of ander goed punt) is de beloning, maar ik mag toch wel laten zien dat ik blij ben voor mijn kind? Ik benadruk wel altijd even dat het komt omdat ze zo hard gewerkt hebben ("zie je wel, al dat stampwerk heeft toch effect!").
Tattoo als beloning
Nee, geen echte. Maar zo'n nepperd met een beetje water.
Ik heb die gekocht voor allerlei leeftijden en stijlen.
Mijn kinderen krijgen er één als we bijvoorbeeld lang samen in de tuin gewerkt hebben of tijdens een opruimdag in het weekend. Dus de klusjes die wat meer tijd kosten dan tafel dekken of de was naar de wasmachine brengen.
Ze vinden het allebei leuk (6 en 10). En bij zo'n grotere klus vind ik het ook leuk om meer te doen dan bedankt zeggen.
Oudste heb ik ooit een superbeloning beloofd als ze zou scoren bij een wedstrijd. Ze heeft wat moeite om door te zetten. Die belofte hielp haar net de drempel over. En ze scoorde!
Zelfde oudste heeft ook een grote beloning gehad toen ze met veel zelfdiscipline met een cdrom had leren typen. Natuurlijk, de beloning is dat ze kan typen. Maar dat is de lange termijn beloning. Het cadeau was de korte termijn beloning.
Tekeningetje op hand
Het is heel minimaal, maar ik kan mijn kinderen (4 en 7) nog steeds heel blij maken met een tekeningetje met viltstift (hartje, bloem, dino) op hun hand als beloning. Misschien omdat ze op de creche wel eens een stempeltje op hun hand kregen als beloning. Youtuben vinden ze hier ook geweldig, dat ga ik eens voorstellen.
Sandraa
Nee hoor, ik heb er geen geheim van gemaakt. En ze stond ook niet in de verdediging. Kans had ze geregeld alleen de bal ging die goal niet in. Dat lukte teamgenoten wel.
Toen ze eindelijk haar eerste goal maakte, was het hele team blij voor haar.
Belonen
Kan op heel veel manieren. Ik denk dat bijna alle manieren hier al genoemd worden, maar volgens mij is het ook wat een kind gewend is/ wat je aanleert. Met woorden kan je al complimenten geven, is het makkelijkst, goedkoop en zeer effectief!!
Af en toe kan je extra belonen, ik weet nog heel goed dat ik in HAVO 3 bleef steken op Duits en het lukte niet mopper, mopper en ik blijf zitten blabla. Mijn ouders probeerde op allerlei manieren mij met woorden te motiveren, maar dat wees ik allemaal af (puber als ik was!) Tot mijn vader zomaar riep: als je over gaat krijg je een nieuwe fiets! Mijn moeder roept nog: nou ja! Want ze hadden niet overlegd. Die fiets had ik zo wie zo wel nodig, maar was nu een extra stimulans om aan de slag te gaan en over te gaan naar HAVO 4. Overdreven? MIsschien wel, maar nu werkte het, ik had een extra beloning nodig, alleen woorden waren niet genoeg. Ik vind wel dat het een uitzondering is, en dat wist ik zelf ook wel, want ik hoefde het jaar daarna het echt niet nog een keer te proberen!!
Ideeen die geen geld kosten of niets met eten te maken hebben:
film/ serie/ voetbal afkijken op tv
samen iets doen: spelletje, naar het bos/ strand
later naar bed gaan
langer buiten mogen spelen
iets anders wat normaal niet mag of een keertje je taak niet hoeven doen. bijv jij doet de afwas...
extra op de computer mogen
Als je werkt met een beloningssysteem, kan je op de lijst ook krullen neer zetten en bij zoveel krullen een sticker en dan bij zoveel stickers iets extra's. Of alleen krullen, werkt ook al motiverend!
groetjes
Sandraa
Ik denk dat jij het groter maakt dan het is. Haar team was maar klein (5 spelers buiten de keeper), als ik me goed herinner was zij de enige die nog nooit gescoord had. Ze hadden ook nog geen vaste verdedigers/aanvallers. Dus iedereen kwam overal aan de beurt.
Haar teamleden hadden in ieder geval geen problemen met de beloning. En dat bedoel jij toch? Dat het wel leuk moet blijven voor de anderen?
Hier wordt niet beloond
als ik alles zo lees dan doen wij niet aan belonen hier. Vieren wel, uitgebreid, alle feestdagen en verjaardagen. Maar belonen dus niet, dat willen we niet omdat alles al zo wordt beloond. De eerste keer dat zoon thuis kwam met stickers voor in het zwemboekje omdat hij naar een volgend badje mocht, ik wist niet wat ik zag. Wij vonden het een beetje overdreven: steeds beter zwemmen is toch de kick. En zo is het met heel veel meer. Het lijkt wel of alle proporties weg zijn. Avondvierdaagse laatste dag: alsof ze mee hebben gedaan aan de olympische spelen. En de hoeveelheid snoep die ze meekrijgen. we hebben het over een uurtje wandelen!
Ijsjes, naar de dierentuin, samen computer of een uurtje voetballen op het veld kortom alles wat leuk en samen en niet altijd is, dat geeft een goed gevoel. Zo was mijn jeugd en zo wil ik het ook voor kinderen. Dat wordt onthouden, niet de macdonalds, dat is hap slik weg.
Maar misschien is het ook makkelijker praten voor ons: hier geen overgewicht of emotionele band met eten (lees zien als een beloning).
Trijntje
toch even nieuwsgierig: waarom wordt een ijsje wel onthouden en de Mac niet? En hoe zit het met een ijsje bij de Mac?
Beetje flauw, maar ik denk dat je onthoudt wat speciaal is. Mag een kind een keer bij wijze van hoge uitzondering als speciale tractatie naar de Mac, dan blijft dat echt wel hangen (of je dat eten als een tractatie wil presenteren is weer een andere discussie natuurlijk)
Groeten,
Temet
