Armoede: sociale participatie ook eerste levensbehoefte
Sociale participatie ook eerste levensbehoefte
03 augustus 2009
Als iemand buiten zijn of haar eerste levensbehoeften niets extra’s kan betalen, vinden mensen dat er sprake is van armoede. Een zelfstandige woning, gezond eten en nieuw gekochte kleding worden beschouwd als de eerste vereisten. Daarnaast is men van mening dat iemand goed verzekerd moet zijn tegen ziektekosten, brand en inbraak.
*
Mensen vinden ook dat een huishouden moet kunnen beschikken over telefoon, een televisie en een computer met internetaansluiting. Ook moet er geld zijn voor recreatie, het vieren van verjaardagen, het op bezoek gaan en het lidmaatschap van een (sport)club.
*
De aanwezigheid van kinderen in het huishouden vereist een hoger budget in verband met kleding en school. Ook moeten er hogere eisen gesteld worden aan de woning en de voeding. Uitstapjes, vakantie of het lidmaatschap van een club worden voor kinderen belangrijker geacht dan voor volwassenen.
*
De goederen en voorzieningen die mensen noodzakelijk vinden voor alleenstaanden en paren zonder kinderen, zijn te betalen van een bijstandsinkomen. Eenoudergezinnen en paren met kinderen met een inkomen op bijstandsniveau lopen echter het risico dat zij tekortkomen.
Dit zijn de belangrijkste conclusies uit de publicatie Genoeg om van te leven. Focusgroepen over de minimale kosten van levensonderhoud, een gezamenlijke uitgave van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud), die op 4 augustus 2009 is verschenen. Het rapport doet verslag van groepsdiscussies tussen burgers over wat armoede volgens hen is en over de kosten van levensonderhoud die volgens hen minimaal noodzakelijk zijn.
Het onderzoek
Het SCP en het Nibud hebben gezamenlijk onderzoek gedaan naar de meningen van Nederlandse burgers over armoede, over de goederen en voorzieningen die zij minimaal noodzakelijk vinden en over de kosten daarvan. De vraag was in hoeverre de mening van burgers over een minimaal acceptabele levensstandaard overeenkomt met de inhoud van de minimumvoorbeeldbegroting van het Nibud, en in hoeverre het bijbehorende budget aansluit bij de armoedegrenzen van het SCP. Het onderzoek is uitgevoerd via een benadering die niet eerder in Nederland is toegepast: de consensuele budgetmethode. Burgers praatten in groepen met elkaar over de thema’s om zoveel mogelijk tot gezamenlijke standpunten te komen. Vier focusgroepen zijn driemaal bijeengekomen. De gesprekken resulteerden in gedetailleerde budgetten voor vijf verschillende soorten huishoudens: een alleenstaande man van 35 jaar, een alleenstaande man van 75 jaar, een paar zonder kinderen, een alleenstaande moeder met twee kinderen, en een paar met drie kinderen.
De armoedebegrippen, leefstijlen en budgetten waar de focusgroepen op uitkomen, sluiten in het algemeen goed aan bij de systematiek van de SCP-armoedegrens en de budgetmethode die het Nibud hanteert.
Armoede = onvoldoende geld om te voorzien in behoeften
Alle vier focusgroepen waren het erover eens dat armoede inhoudt dat er onvoldoende geld is om in bepaalde behoeften te voorzien. Over welke behoeften dit zijn, varieerden de meningen. Eén groep vond dat iemand arm is wanneer hij of zij de eerste levensbehoeften (onderdak, voeding, kleding) niet kan bekostigen. De andere groepen vonden echter dat er sprake is van armoede wanneer men wel de eerste levensbehoeften kan bekostigen, maar daarbuiten niets extra’s kan betalen.
Noodzakelijke posten
Elke focusgroep discussieerde uitgebreid over goederen en voorzieningen die voor een huishouden minimaal noodzakelijk zijn. Alle groepen vonden een flat geschikt als woonruimte, met een aantal slaapkamers dat past bij de omvang van het huishouden. Gezond eten vond iedereen belangrijk, maar een warme maaltijd hoeft niet iedere dag. De (goedkope) kleding zou nieuw gekocht moeten zijn. Verder zou ieder huishouden tegen bepaalde risico’s verzekerd moeten zijn. In ieder geval is een inboedelverzekering, een aansprakelijkheidsverzekering en een ziektekostenverzekering nodig. Ten slotte hechtten de focusgroepen aan sociale participatie: uitstapjes, het vieren van verjaardagen, zo nu en dan een (goedkope) vakantie en het lidmaatschap van een club zijn volgens hen vooral voor kinderen van groot belang.
Bijbehorende kosten
Over de samenstelling van de goederen- en voorzieningenpakketten waren de vier groepen het wel eens, maar de maandbudgetten bleken soms echter sterk van elkaar te verschillen. De opvattingen over het benodigde aantal exemplaren van de producten (hoeveel warme maaltijden per week, hoeveel paar schoenen?), over het prijsniveau (brood van een goedkope supermarkt of van de warme bakker?) en over de levensduur (hoeveel jaar gaat een wasmachine mee, hoe lang doet men met een jas?) liepen soms nogal uiteen. Voor een alleenstaande liepen de budgetten van de vier groepen uiteen van ruim 800 euro per maand tot iets meer dan 975 euro per maand; voor een paar met drie kinderen varieerden de budgetten tussen bijna 1700 euro en ruim 2200 euro.
De aanwezigheid van kinderen in het huishouden deed het vereiste budget bij alle groepen sterk oplopen. Er is meer geld nodig voor speelgoed, opvang en school. Ook stelde men hogere eisen aan de kwaliteit van de woning (groter, met meer meubels en liefst in een goede buurt) en van de voeding (meer fruit en meer verse groenten). Uitstapjes, een vakantie of het lidmaatschap van een club werden voor kinderen als belangrijker gezien dan voor volwassenen. De groepen waren algemeen van mening dat kinderen er niet de dupe van mogen worden als de ouders een beperkt inkomen hebben.
Inkomsten op bijstandsniveau in de meeste gevallen toereikend
De maandbudgetten die nodig zijn om de samengestelde pakketten van goederen en voorzieningen te bekostigen, zijn vergeleken met de inkomsten die de huishoudens zouden hebben op het niveau van de bijstand en van het wettelijk minimumloon. In beide gevallen zijn de inkomsten inclusief alle heffingskortingen, vakantietoeslag en overige subsidies en tegemoetkomingen.
De pakketten zoals die door de focusgroepen zijn samengesteld, blijken niet altijd te bekostigen van een inkomen op bijstandsniveau. Dit geldt vooral voor een paar met drie kinderen; voor hen zou het tekort kunnen oplopen tot bijna 500 euro per maand. Een alleenstaande moeder met twee kinderen houdt op grond van het budget van een van de focusgroepen ruim 50 euro per maand over, maar komt volgens een andere groep ruim 250 euro tekort. Voor alleenstaanden en paren zonder kinderen zou een inkomen op bijstandsniveau wel toereikend moeten zijn.
Het minimumloon is over het algemeen wel voldoende; alleen een paar met drie kinderen heeft volgens twee van de vier focusgroepen meer inkomsten nodig om alle budgetposten te kunnen bekostigen. In beide gevallen gaat het om een bedrag van meer dan 300 euro per maand. Vooral alleenstaanden zouden echter moeten kunnen rondkomen van het minimumloon. Volgens de budgetten van alle vier groepen is er dan zelfs een fors overschot, oplopend van 270 euro tot ruim 400 euro per maand.
Dat zou zomaar kunnen miriam
Er zijn minder kinderen, dat mag duidelijk zijn. Misschien speelt inkomen in die keus inmiddels wel een enorme rol en vinden veel mensen (ook modale verdieners) zich te arm voor kinderen. ===
Ik ben dat soort uitspraken hier op OO ook vaker tegengekomen: heb je wel geld voor kinderen, laat staan voor de tweede, derde, enz.? Bij kind nummer 5 zou ik mezelf wel gaan afvragen of ik er verstandig aan doe om er nog meer te willen, maar bij mijn kinderwens onder dat aantal heeft nooit meegespeeld of het betaalbaar zou zijn.
Nrc artikel en tegen de heersende mening in
De kop van het artikel was: Hoe groter de plasma tv hoe lager het inkomen. Hierin werd een verkoper van de Prijstopper geciteerd. Ik geloof niet dat de mensen die ze geinterviewd hebben op zichzelf staan. Ik zie het in mijn omgeving ook. Terwijl wij nog met onze oude tv deden heeft menig (vooral jongere) collega zich van een enorme tv voorzien, waarna de klacht volgt dat de huiskamer wel een beetje klein is 
En dan praat ik over starters op de arbeidsmarkt. Blijkbaar is die gigantische tv iets wat je moet hebben tegenwoordig.
Miriam, ik geloof niet dat het gaat om tegen de heersende mening in te willen gaan maar dat het bij veel mensen zo ontzettend om het eigen ik draait dat ze menen recht te hebben op dit soort luxe zonder daarvoor concessies te willen doen (zoals sparen), dat komt niet in ze op. Alles moet nu, en wel meteen. Jongeren kijken naar de luxe van 50-ers, zich niet realiserend dat die dat in een heel werkzaam leven langzaam hebben opgebouwd. Ik wil het, en ik wil het nu. Kijk maar naar de idiote reacties in dit draadje van mensen die jaloers zijn op regelingen voor de minima, terwijl ze zelf afwegingen maken tussen twee luxe zaken, voelt het al als inleveren. Stond ooit ook een mooi artikel over in de NRC (juni dacht ik), het toenemende narcisme in de maatschappij.
Pelle
"Ik geloof dat er zelfs werd gezegd dat er meer mensen onder en op modaal zitten dan erboven."
Dat was ik, maar ik zei dat dat zo leek te zijn op basis van een staafdiagram dat ik al googlend even voorbij zag komen. Niet al te zeker dus.
Bovendien nam ik aan dat met "gezinnen met een modaal inkomen" niet bedoeld wordt gezinnen met 1614,-- netto per maand (het 1-pers. modaal) maar met een modaal gezinsinkomen, dat door de vaak voorkomende tweeverdieners hoger ligt.
Maar, in afwezigheid van Tinus zeg ik het zelf maar even, assumption is the mother of all fuck-ups.
Al met al is mijn bijdrage aan dit draadje nogal wazig. Let niet teveel op mij. 
Nog even over jouw opmerking dat je met gemiddelden werkt: dat lijkt me ook niet de juiste maat. Door een handjevol multimultimiljonairs kan het gemiddelde inkomen best irreeël worden opgekrikt. (Stel er zijn 10 mensen met resp. de kengetallen 2 x 1, 5 x 2, 2 x 3 en 1 x 20. Het modale kengetal is 2, het gemiddelde kengetal is 3,8.)
Kari
Luie hebberigheid of goed vaderschap
Fladderbeestje:"Hou je er wel rekening mee dat dit soort personen niet de norm zijn? De media vissen ze er wel graag uit, want dit leest "het publiek" graag. "Zie je wel, het is hun eigen schuld! En dan straks van mijn belastingcenten profiteren!"
Ja. Maar de opvallende uitkomst van het onderzoek van Nibud en SCP is dat "de LCD blijft voor de kinderen" niet langer uitgelegd kan worden als alleen maar een hebberige luie mening. Er is bewijs voor het bijna tegenovergestelde. Namelijk: deze vader moet wel zo'n tv om te voorkomen dat zijn kinderen de dupe worden van zijn lagere inkomen. Het is geen verwend gedrag, maar eerste behoefte.
Als vaders afweging door die gedachte en sociale druk wordt gevoed, hij bedrijft goed vaderschap, dan is een oplossing onmogelijk. En dat is nog veel ernstiger dan luie hebberigheid. Daar is wel wat aan te doen namelijk.
Groet,
Miriam Lavell
Meer dan je verdient
Pelle:"Het punt was toch dat er zoveel gezinnen met kinderen onder of net op modaal zitten."
Nee. Het punt is dat gezinnen die op modaal zitten of zelfs iets daar boven, 'arm' gevonden worden. Meer specifiek: dat niet op vakantie gaan en/of geen geld kostende uitjes doen en/of niet op clubjes zitten en/of geen computer met internet hebben en/of etc., armoedig gedrag is. Dat je je kinderen tekort doet als ze dat allemaal niet krijgen.
Je kunt het samenvatten als inkomensontwaarding waarin kennelijk twee factoren tegelijk spelen: inflatie + opvattingen over dat wat je toch minimaal aan je kinderen moet geven.
Daar valt niet tegenaan te verdienen. En dat komt dus niet omdat er zoveel mensen te weinig verdienen, maar omdat er zoveel mensen zijn die vinden dat je er meer van moet doen dan je verdient.
Met vijf kinderen kan het allemaal niet eens van een vet salaris, zie jessica.
Groet,
Miriam Lavell
Recht op luxe
Louise:"Miriam, ik geloof niet dat het gaat om tegen de heersende mening in te willen gaan maar dat het bij veel mensen zo ontzettend om het eigen ik draait dat ze menen recht te hebben op dit soort luxe zonder daarvoor concessies te willen doen"
Zo kun je dat uitleggen. Opvallend is wel dat er voor dat 'recht hebben op' maatschappelijke ondersteuning bestaat. Juist dat is wat blijkt uit dit onderzoek. En juist dat is wat mij verbaast. Juist dat is ook dat je die opvatting niet langer kunt samenvatten met 'ikke-ikke'. Het gaat allemaal om de kinderen.
Groet,
Miriam Lavell
De kinderen
Dat je de kinderen meer gunt dan armoe troef komt me wel bekend voor. Ik had die houding ook heel sterk. De kinderen moesten niet de dupe worden van onze situatie. Dus wat doe je, ik dan, je probeert het allemaal zo normaal mogelijk te houden. Ik heb werk gedaan waarvoor ik eigenlijk alleen maar gecompenseerd werd in de vorm van materiaal en onkosten vergoeding. Maar door mijn werk werd internet wel voor ons betaald en kregen we papier en inkt. Thuis vroegen ze zich wel eens af waarom ik zo gek was om praktisch voor niets te werken, nou... daarom dus. Voor gelijkwaardig werk was ik afgekeurd bij Randstad. Te langzaam. Het was echt een domper toen dat bedrijfje ophield te bestaan en ik alles weer zelf moest betalen. Gelukkig is daar toen we afhankelijk werden van de opvattingen van de sociale dienst en een bewindvoerder nooit een punt van gemaakt, want internet hoort er inderdaad tegenwoordig gewoon bij. Ik mocht daar dus geld aan besteden. In mijn werk kom ik ook bijna dagelijks in contact met mensen in de schuldsanering en die mogen allemaal hun abonnementen houden. Ten eerste heb je als burger gewoon recht op een kabelaansluiting omdat je gealarmeerd moet kunnen worden en als die kabel er dan toch ligt is een simpel internet en telefoonabonnement ook een begrijpelijke behoefte. Ik hoop eigenlijk dat iedereen dat normaal vindt en geen onnodige luxe. Wat er aan die kabelaansluiting gekoppeld wordt is weer een ander verhaal. Het is echt niet noodzakelijk om een flatscreen tv te hebben en de kinderen hoeven heus geen Wii of Playstation als er al een computer in huis is.
Ik las laatst in de krant een artikeltje over een dame met allerlei ict diploma's die goed werkende computers in elkaar sleutelt van gebruikte computers. Ze had een direct lijn met de sociale dienst, omdat zij voor een prikkie computers kan leveren voor mensen die er zelf geen geld voor hebben. Zo'n initiatief vind ik mooi. Zo kunnen mensen zonder geld toch 'online' maar tegen minimale kosten. Zo kan het ook en als je daar als de ontvanger niet tevreden mee kunt zijn zegt dat echt iets over de ontvanger. Net als met zo'n vakantie die gratis aangeboden wordt. Schande om te klagen over limonade. Een beetje dankbaarheid zou niet misplaatst zijn. (Tops, ik geloof eigenlijk niet dat je zo'n man als typisch voorbeeld moet zien hoor.) Het is heerlijk als je jezelf allemaal mooie spullen kunt aanschaffen, maar net als bij iedereen kun je dat pas kopen als je er geld voor hebt. Ik zie nog steeds reclame op tv voor 'goedkope' leningen, ik snap niet dat die niet allang verboden zijn.
Maar goed, nog even terugkerend naar dat de sociale dienst dus die computers beschikbaar stelt voor echte minima, ik kan daar prima mee leven. Ik kan er ook mee leven dat er geld wordt besteed aan sportpassen e.d.. Bij vergoedingen wordt wel een beetje rekening gehouden met minimumloon. Tot 120 procent mag je aanvragen indienen. Persoonlijk vind ik dat ze mensen met een laag tot modaal salaris nog wel iets verder tegemoet mogen komen, want inderdaad wat modaal is is voor een gezin nog steeds geen vetpot. Een beetje korting op een sportpas zou dan nog steeds welkom zijn. Ik zie dat niet als luxe maar als aanmoediging om gezond bezig te gaan.
Rechten opeisen
Ja er bestaat maatschappelijke ondersteuning voor dat recht hebben op, maar dat is niet gespecificeerd in het hoe. Een plasma TV is dan meteen wel het uiterste. Het is de vraag of deze meneer (uit het artikel) dan ook zijn kinderen bedoeld. Die zien echt niet of ze naar plasma kijken of naar een ouderwetse beeldbuis. Deze opmerking schaar ik in de categorie mannen die ook een racebaan of elektrische trein voor hun 2-jarige geweldig vinden, of was het toch voor zichzelf.....
Net zoals de ouders die menen dat hun kinderen niet zonder spelcomputer kunnen, of kunnen ze dat zelf niet. Het is wel even heel erg lekker om je kinderen bezig te houden met de TV of Playstation. Hoeft pappa even niet op te staan, of iets met ze te ondernemen.
Als we de grenzen van steun gaan opschroeven, ook modaal heeft recht op korting op de sportclub, waar eindigt het dan? Bovenmodaal begint dan te sputteren, want duurdere hypotheek en net zoveel te besteden, etc. etc. Overigens neemt dit bovenmodale gezin al meer uit de staatsruif weg dan ze zelf beseffen. Van onze hypotheekrente aftrek bijvoorbeeld kun je 1 bijstandsuitkering financieren.
Modaal
Ik heb eens zitten rekenen, maar tegemoetkomingen mogen aangevraagd worden tot zo'n beetje 1475 euro. Grof berekend dus hoor. De sprong van 1475 naar 1614 is maar heel klein. Ik kan me voorstellen dat iemand met 1614 en dus alles zelf moet betalen minder overhoudt dan diegene met 1475. Een bijdrage in de vorm van een voordelige sportpas vind ik dan niet zo raar. Misschien moet die grens dan ook daar getrokken worden, anders kun je inderdaad aan de gang blijven.
