23 mei 2003 door Dido Michielsen
Dido Michielsen is moeder van Lisa-Xiu en Lin. In haar maandelijkse column vertelt Dido over alle ins en outs van het adoptie-ouderschap.
'Afgestaan' door Nancy Verrier is een pas vertaald boek dat je eigenlijk als adoptie-ouder behoort te lezen. Maar dan moet je wel sterk in je schoenen staan. De kern van Verriers betoog luidt namelijk dat elk adoptie-kind een trauma heeft opgelopen, zelfs als het een paar minuten na de geboorte is geadopteerd of wanneer de adoptie-ouders voor, tijdens en na de bevalling al aanwezig waren. En het ergste is dat deze wond nooit helemaal zal helen.
De band die moeder en kind tijdens de negen maanden zwangerschap opbouwen, is onvervangbaar. Wordt dit trauma miskend (velen achten het bestaan ervan zelfs onmogelijk), dan ontwikkelt het kind een vals Zelf en zal het nooit gelukkig zijn. Sommige kinderen uiten dit extravert door acting-out gedrag. Andere passen zich tot in het extreme aan, bang dat ze nogmaals worden afgewezen.
Het kind vertellen over de omstandigheden waaronder hij of zij werd afgestaan, helpt niet, noch de verzekering dat het door de adoptie-ouders zeer gewenst is. Diep in z'n hart gelooft het kind namelijk toch dat het niet deugt en daarom is afgestaan, en aan het gewenst zijn van nu ging de afwijzing van de biologische moeder vooraf.
Verrier vindt dat een adoptie-moeder moet beseffen dat zij de biologische moeder nooit kan vervangen en vergelijkt haar dan ook met een stiefmoeder. (De nadruk waarmee ze dit doet, wekte de indruk dat ik genoegen moet nemen met de tweede, in rangorde iets mindere, plaats).
Bovendien lopen adoptie-moeders de kans dat ze het voorwerp worden van de geprojecteerde woede op de afwezige biologische moeder.
Primal wound luidt de oorspronkelijke titel van dit boek, door de Nederlandse uitgever wat milder vertaald met 'Afgestaan'. En hoewel volledige heling van deze 'verschrikkelijke wond' niet bestaat, komen alle betrokkenen wel een eind in de goede richting door de wond en de rouw te erkennen en te benoemen.
Persoonlijk geloof ik ook dat er voor elk adoptie-kind een ogenblik komt waarop het rouwt om wat verloren is gegaan. En dit boek doet me nog beter beseffen dat de zwangerschap een unieke band schept die een deel van het kind blijft uitmaken en waar het (mogelijk) naar op zoek gaat.
Maar ik vind het nogal risico-vol om klakkeloos al het leed van een baby of peuter hiermee te verklaren. Ik ken in ieder geval maar weinig adoptie-ouders die het opbrengen om tegen hun ontroostbare peuter te zeggen: "Je mist haar, hè schat?", doelend op de biologische moeder. Dat lijkt mij toch een beetje 'aanpraten' en hinein-interpretieren.
Volgens de schrijfster had elke geadopteerde die zij ernaar vroeg, dit soort vragen juist willen horen, terwijl de mensen die niet geadopteerd waren, er niets van wilden weten. En daar kan ik natuurlijk weinig tegenin brengen.
Zo gaat het vaker in dit boek. Verriers theorie is deels gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, deels op haar eigen ervaringen als adoptie-moeder én als biologische moeder. De biologische band tussen moeder en kind blijft toch vooral iets mysterieus (mystiek zelfs).
Zodra je als lezer meent op logische wijze iets tegen haar theorie in te kunnen brengen – althans tegen de onafwendbaarheid van een ongelukkig adoptie-kind – komt ze met opmerkingen als: "een moeder weet zoiets". En denk maar niet dat ze op dat moment de adoptie-moeder bedoelt.
Dat Verrier stilstaat bij die negen maanden na de conceptie en wat dat mogelijkerwijze voor een mens betekent, lijkt me meer dan terecht. Maar al te vaak wordt jonge adoptie-kinderen het verwarrende feit door de strot geduwd dat hun moeder hen afstond juist omdat zij zoveel van hen hield.
Over wat het voor hen betekent, wordt amper gepraat. Het is alleen jammer dat ze niet wat meer tips geeft over hoe je dit met een klein kind kan bespreken.
Wat ze wel noemt, leren Nederlandse ouders al tijdens de eerste twee bijeenkomsten van de adoptie-voorlichtingscursus: verzwijg nooit dat het kind geadopteerd is en zorg dat het erover durft te praten.
Als het uiteindelijk een enkele keer niet op een chronisch depressief mens uitdraait, is daar jarenlange therapie bij nodig, en nog beter: de ontmoeting met de biologische moeder (de vader is logischerwijs minder van belang, gezien de hormonen, genen, veilige baarmoeder en dergelijke).
Hoewel ik dikwijls genoeg heb gelezen dat deze ontmoeting helemaal niet het zalig-makende effect heeft waar de geadopteerde op had gehoopt, kan ik me voorstellen dat het soms essentieel is om een einde te maken aan een chaotisch en rusteloos gevoelsleven.
Mijn zelfgebrouwen theorie luidde totnogtoe dat je als adoptie-ouder vooral de taak hebt je kind te leren omgaan met het gegeven dat het geadopteerd is. Welnu, volgens Verrier zal dat dus niet gaan lukken. De vrouw die het kind heeft gebaard, is de enige die kan helpen het 'compleet' te maken.
Maar hoeveel duizenden adoptie-kinderen zijn er wel niet die hun biologische moeder nooit ofte nimmer zullen vinden? En hoevelen hebben helemaal geen behoefte om die zoektocht te ondernemen, in ieder geval niet als panacee voor al hun verdriet?
Voor hen ziet de Amerikaanse het somber in. Want zo vanzelfsprekend als zij het vindt dat elk adoptie-gezin van ellende aan elkaar hangt – of op z'n minst van onecht geluk – zo logisch is het ook voor haar dat iedere geadopteerde zijn biologische moeder wil vinden, zelfs al beweert hij het tegendeel. Nog zoiets onbewijsbaars waar je weinig tegenin kunt brengen.
Toch vind ik, zoals ik al in het begin van dit stukje schreef, dat elke adoptie-ouder dit boek zou moeten lezen. Er staan namelijk ook mooie dingen in, zoals over Verriers eigen leven: "Zij is mijn enige dochter, maar ik ben niet haar enige moeder". Of het feit dat je als adoptie-kind van twéé moeders kunt houden, net zoals een moeder van meer kinderen kan houden: het gaat niet om óf-óf.
Laat je als lezer daarom vooral niet ontmoedigen door de gedachte dat het nooit goed kan komen, of dat je het zelf nooit goed zult doen. Dwing jezelf om je tegenover je kind als volwassene te gedragen en accepteer het kind zoals het is, zonder het naar je ideaalbeeld of je evenbeeld te vormen. Precies zoals Nancy Verrier aanbeveelt.
Maar bedenk voortdurend dat zij in Amerika woont en het boek al 10 jaar geleden schreef. Terwijl wij anno 2003 in Nederland leven, waar de afgelopen jaren zeker niet de domste inzichten over adoptie én hulp bij het genezen van de wond vandaan komen.
Besproken boek:
Afgestaan, begrip voor het geadopteerde kind
door: Nancy Verrier
uitg.: Ambo
ISBN: 9026317417
prijs: EUR 22,90
