27 augustus 2020 door Gacelle Braaf

Waarom liegen pubers?

Afspraak is afspraak

Pubers gaan steeds meer tijd doorbrengen met vrienden of met activiteiten buiten de deur zonder toezicht van ouders en leraren. Omdat hun sociaal leven dus verschuift, van binnenshuis met speeldates naar buiten de deur met vrienden, ben je als ouder meer afhankelijk van wat je puber je vertelt over hoe laat hij thuis kwam, waar hij uithangt en met wie hij omgaat.

Waarschijnlijk heb je samen met jouw puber afspraken gemaakt, op basis van vertrouwen. Als blijkt dat je zoon of dochter over deze afspraken liegt, kan dit serieuze gevolgen hebben voor de vertrouwensband tussen jullie.

Pubers die liegen zijn gezond

Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar liegen. Voor jonge kinderen houdt liegen wat anders in dan voor pubers. Vanaf de adolescentie (pubers is eigenlijk geen goede term, maar gebruiken we meestal omdat iedereen dan weet wat we bedoelen) wordt het begrip liegen wat ingewikkelder. In deze fase bestaat de definitie van liegen uit drie, met elkaar samenhangende, elementen:

• Er wordt bewust onjuiste informatie verstrekt.
• De puber weet dat wat hij zegt niet waar is.
• De puber heeft als doel om degene tegen wie hij liegt met opzet te misleiden.

Af en toe liegen wordt overigens beschouwd als een normaal onderdeel van de ontwikkeling van een kind. Het wordt pas problematisch als een kind stelselmatig liegt. Dat wordt dan vaak gekoppeld aan een gedragsstoornis.

Opvoeding en gedrag

Hét gesprek voeren met je tiener over alcohol

Waarom liegen pubers?

Jonge kinderen liegen in eerste instantie om straf te ontlopen:

‘Heb jij dat koekje gegeten Pietje?’

‘Nee hoor!’, antwoordde Pietje met volle mond en koekkruimels op zijn gezicht 😊.

Bij pubers liggen de redenen om te liegen wat dieper:

• Zo liegen ze ook om te worden beloond ('Ik had een 9 voor mijn toets', met als resultaat trotse ouders/nieuwe schoenen/kleding/etc.)
• Om beter over te komen zodat ze zich beter gaan voelen over zichzelf (bijv. bij weinig zelfvertrouwen of depressieve gevoelens): uit onzekerheid dus.
• Om vrienden te beschermen (Ik ben geen snitch!).
• Om hun ouders te beschermen (Ik voel me echt depressed maar ik wil niet dat mijn ouders zich zorgen gaan maken over mij).

Pubers kunnen vaker gaan liegen omdat ze meer buitenshuis zijn met vrienden (lees: zonder toezicht van hun ouders). Daar komen ze eerder in aanraking met dingen zoals drugs, alcohol, criminaliteit, etc. Ze weten dat het niet oké is om daarin betrokken te raken, maar in deze ontwikkelingsfase krijgen nieuwe prikkels altijd voorrang boven de saaie, al bekende informatie. Hun hersenen zijn in de fase dat ze altijd voor nieuwe prikkels zullen gaan.

Dus nieuwe dingen uitproberen zoals drugs en alcohol zijn spannend en stoer. Ze weten heel goed dat het niet mag van hun ouders maar ja…wat weten die nou. Dus ze doen het toch. En omdat ze weten dat hun ouders het niet oké vinden en ze zeker geen zin hebben in ruzie of straf, liegen ze over hun activiteiten.

Zegt het wat over jou als ouder als je puber tegen je liegt?

In bovenstaande context kan jouw houding leiden tot vaker liegen van je kind. Als jij bijvoorbeeld bepaalde vriendschappen afkeurt van je kind, kan hij gaan liegen over met wie hij op straat uithangt. Dit kan ook gebeuren als hij wil drinken, roken of met andere zaken wil experimenteren. Als jij in hun ogen streng bent, zal hij hier eerder thuis over liegen dan een kind met ouders die ‘niet moeilijk doen’ of normaal gesproken niet veroordelend zijn in hun reacties.

Maar even een kritische noot: als je ontdekt dat jouw puber zich bezighoudt met zaken die jij niet goedkeurt, zoals drugsgebruik, alchoholgebruik of illegale activiteiten, is het logisch dat je dit afkeurt! Je bent dan niet streng, maar je neemt je opvoedtaken serieus. Het is dus niet meer dan logisch dat je jouw puber hierop aanspreekt en maatregelen neemt. Een puber kan deze opvoedstijl echter wél als streng ervaren en dus kiezen om erover te liegen, anders krijgt hij ‘gedoe’ en daar heeft hij geen zin in. Hij weet heus wel dat het niet goed is, maar hij neemt de gevolgen een stuk minder serieus dan zijn ouders dus hij snapt de ‘big deal’ niet zo goed (‘Experimenteren kan toch geen kwaad, zeg?!’).

Liegen jongens vaker dan meisjes?

Het is niet duidelijk of jongens vaker liegen dan meisjes. Men lijkt er in het algeheel wél vanuit te gaan dat dit zo is. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs voor.

Er is wel een verschil ontdekt in de soort leugens: jongens liegen meer om hun eigen hachje te reden, meisjes liegen meer om andermans gevoelens te sparen. Meisjes lijkt het belangrijker te vinden om anderen niet te kwetsen dan om de waarheid te vertellen.

Gevolgen van liegen op de relatie tussen ouders en kind

Als ouders zich ervan bewust zijn dat hun puber tegen ze liegt, kan het voorkomen dat ze minder met hun kind gaan communiceren uit angst dat ze weer worden voorgelogen. Hoe vaker kinderen liegen, des te meer ouders niets meer vragen, omdat ze simpelweg niet meer geloven dat hun kind de waarheid spreekt.

Een ander gevolg kan zijn dat ouders en pubers van elkaar vervreemden. Als er weinig vertrouwen is tussen de ouders en hun puber, kan de puber er tegenop zien om zijn ouders te vertellen over belangrijke gebeurtenissen in zijn leven of tegen ze gaan liegen.

Hoe vaker kinderen tegen hun ouders liegen, des te minder de ouders weten. Ouders kunnen daardoor niet goed opvoeden (als in: tijdig ingrijpen als een kind de mist in dreigt te gaan of aansturen als hij verkeerde keuzes maakt). Ouders hebben hierdoor minder gelegenheid om hun kinderen ‘goed’ op te voeden waardoor het kind belangrijke onderdelen van de opvoeding mist.

Wat kun je doen als je puber vaak liegt?

Probeer achter de reden van de leugen te komen. Meestal is er een dieper gelegen reden voor het liegen. Het is beter om eerst erachter te komen wat die reden is, in plaats van dat je gelijk gaat straffen. Dit kun je vervolgens doen:

• Haal eerst adem en schiet niet gelijk uit je slof. Blijf rustig.
• Vraag of je puber zijn verhaal wil vertellen. Val hem daarbij niet in de rede maar blijf luisteren.
• Als je vragen hebt, stel dan open vragen. Dus niet: "jij snapt toch ook wel dat dit niet normaal is?" Maar: "wat is de reden dat……"
• Als blijkt dat er inderdaad een diepere reden is, ga dan daarover in gesprek en laat de leugen even voor wat het is. De leugen was een middel om de reden te ontlopen, dus is het belangrijker dat jullie de oorzaak bespreken.
• Vraag je puber hoe hij zelf denkt dat hij dit beter had kunnen aanpakken.

Wat zeggen pubers erover?

Ik heb mijn eigen puberpanel een paar vragen gesteld over dit onderwerp. Ik kreeg zo'n 30 antwoorden en deel hieronder de reacties.

Ik heb het puberpanel vragen gesteld over dit onderwerp. Ik kreeg dit keer ongeveer 30 reacties. Hieronder de vragen en antwoorden.

1.     Lieg jij weleens tegen je ouders?: 93% nee, 7% ja

2.     Waarover lieg je dan? (Hier heb ik veel reacties op gekregen, sommige pubers zijn echt heel stout!) Maar het ging grofweg over:

• Alcoholgebruik
• Waar ze uithangen
• Met wie ze uithangen

3.     Wat denk jij: liegen jongens meer dan meisjes? 63% ja, 37% nee

4.     Om welke reden lieg je tegen je ouders? De reacties kwamen grofweg neer op de volgende redenen:

• Om gedoe/ruzie/drama met ouders te voorkomen
• Om teleurstelling (van ouders in hen) te voorkomen
• Omdat je soms dan meer voor elkaar krijgt: wél naar een feestje kunnen omdat ze niet weten dat er drank wordt geschonken. En als ze dat wisten, zou hij of zij niet mogen gaan.