29 mei 2014
Van de 61 onderzochte anti-pestprogramma's werd er niet een goedgekeurd, en 48 werden afgewezen. Onze conclusie: de mens is minder maakbaar dan we zouden willen.
Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) heeft vernietigend geoordeeld over zo'n beetje alle anti-pestprogramma's die op scholen gebruikt worden. De onderzoekers beoordeelden 61 programma's op hun effectiviteit. Met als resultaat:
De criteria waarop de programma's beoordeeld werden, waren bijvoorbeeld 'theoretische onderbouwing' en 'empirische onderbouwing', dus of het aantoonbaar werkt. Zo viel een maatregel als 'keihard straffen van de pesters' meteen al af, omdat algemeen aanvaard is dat pesten een groepsproces is, waarbij ook de meelopers een belangrijke rol spelen. Sterker nog: het straffen van de pesters kan juist een averechts gevolg hebben, omdat ze dan wraak kunnen gaan nemen op hun slachtoffers. Wat het probleem nog groter maakt dan het al was.
Het onderzoek werd uitgevoerd op verzoek van staatssecretaris Sander Dekker van het Ministerie van Onderwijs. Die wil scholen nu verplichten om uitsluitend goedgekeurde (of voorlopig goedgekeurde) programma's te gaan gebruiken. Wat hem meteen op harde kritiek kwam te staan, vooral van de scholen. Die willen de vrijheid hebben om te doen wat hen zelf goeddunkt, of waar ze zelf goede ervaringen mee hebben. Ook maakt zo'n verplichting om alleen evidence based programma's te gebruiken het onmogelijk om nieuwe dingen uit te proberen. Binnenkort zal de Tweede Kamer hier een uitspraak over doen.
Ook op het onderzoek zelf kwam veel kritiek. Vooral van de makers van de programma's natuurlijk, die hun levenswerk in de prullenbak zagen belanden. (Ze mogen overigens nog wel in beroep gaan tegen de huidige beoordelingen.)
Een van de belangrijkste kritiekpunten is dat de beoordelingscommissie alleen desk research heeft gedaan, en geen veldwerk. Dat is onder andere bezwaarlijk omdat al die programmma's niet alleen op papier bestaan maar omdat er ook in de praktijk mee gewerkt wordt. Pesten bestrijden is mensenwerk. De ene docent kan bijvoorbeeld veel beter uit de voeten met een bepaald programma dan de andere, en kan het programma ook helemaal naar zijn eigen hand zetten. Dat zie je niet, als je aan je bureau blijft zitten.
Ook op de criteria kwam kritiek. Die lijken voor de hand te liggen maar zijn soms helemaal niet van toepassing. Zo kwamen 'gastlessen' bijvoorbeeld in de categorie 'afgewezen' terecht. Ja, allicht. Als een ervaringsdeskundige een aangrijpend verhaal komt vertellen, dan is daar per definitie geen 'theoretische onderbouwing' voor (het zijn immers praktijkverhalen) en ook geen 'empirische onderbouwing' (welke school gaat nou wetenschappelijk onderzoek laten doen naar een gastles van persoon X of Y). Laat staan dat er voldaan is aan de 'randvoorwaarden', zoals de beschikbaarheid van een handleiding. (Ooit een handleiding voor gastdocenten gezien?)
Dus: ook al zouden gastlessen perfect werken, dan nog zouden ze niet door de beugel van de anti-pestpolitie kunnen.
Na lezing van het onderzoeksrapport kun je maar een ding concluderen, namelijk dat het een illusie is om te denken dat alle problemen opgelost kunnen worden met protocollen en programma's. De mens is domweg niet maakbaar.
Want wat betékent het nu eigenlijk dat er geen enkel programma is goedgekeurd? Heel simpel: dat er gewoon niets bestaat wat aantoonbaar werkt.
Goedgekeurd
Geen enkel programma.
Voorlopig goedgekeurd
KiVa
PRIMA
Kanjertraining
Vreedzame school
Programma Alternatieve Denkstrategieën (PAD)
Taakspel
Alles Kidzzz
Plezier op school
Sta sterk (training)
Vooralsnog afgewezen
School Wide Positive Behavior Support (SWPBS)
Omgaan met elkaar
Zippy's vrienden
Pestkoppen stoppen
Afgewezen
Anti-pestprogramma Boon
Bas+
Basis Veilig
Challenge Day
Fides
Gastlessen
Gelijk = Gelijk
Geweldige klas
It's up to you
Join us
Klasse(n)spel
Kompasland
Kracht In Controle
Kracht van 8
Krachtige klas
Leef+
Leerlingbemiddeling
Lessen in geluk
Levensvaardigheden
Love and Respect
M5-pestaanpak
Marietje Kessels Project
Online veiligheid
Ook zo omgaan met elkaar
Oplossingsgericht omgaan
Oplossingsgerichte steungroep
Pestbriefje
Pestcheck Nederland
Pestkop hou op!
Pestvrij
Plezierige klas
Positive Action
Protocol tegen ongewenst gedrag
Regenboogtraining
Respect 4All
Rots & Water
Schooleigen specifieke methode
Spiegel
Sta op tegen pesten
Survivors!
TOPs
Tweede wereldoorlog in perspectief
Veilige sfeer op school
Veiligheidsonderzoek
Voel je sterk
Your true colors
Zand erover
Zeven lessen in geluk
Bron: Beoordeling anti-pestprogramma’s (NJi, 2014)
