15 september 2017 door Henk Boeke
Scholen mogen alleen foto's van leerlingen maken, en online publiceren, als voldaan is aan strenge regels. Maar scholen kennen die regels niet of nauwelijks. Bijvoorbeeld omdat ze denken dat het alleen maar om 'portretrecht' gaat. Terwijl de privacy-wet (voorheen Wbp, nu AVG) nog veel belangrijker is. Foto's gelden namelijk als persoonsgegevens.
Let op: alles wat hieronder staat over scholen, geldt ook voor kinderdagverblijven, sportclubs, balletclubs, toneelclubs, musical-clubs, muziekscholen, pianoleraressen,fanfares, gezelligheidsverenigingen, recreatieparken, zuipkotten, jeugdhonken, buurtcentra, kerken, vakantie-organisaties, weekend-scholen, voedselbanken, cadeautjes-banken voor kansarme kinderen, enzovoorts.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft een brief gestuurd naar 'de onderwijskoepels' (waaronder de PO-Raad en de VO-Raad) waarin scholen nog eens gewezen worden op de privacy-regels voor het publiceren van foto's en video's van leerlingen. Scholen kennen de regels namelijk niet goed, of ze weten niet hoe ze toegepast moeten worden.
Omdat ook ouders vaak niet weten hoe het zit, vatten we hieronder de regels uit die brief nog even samen. Zodat ook u weet hoe het zit, en waar u de school aan kunt houden. Hier en daar hebben we zelf nog wat extra verduidelijkingen (en kritische noten) toegevoegd.
De regels gaan over twee dingen. Ten eerste moeten scholen toestemming vragen voor het publiceren van foto's en video's. En ten tweede moeten ze gepubliceerde foto's en video's goed beveiligen.
De school moet toestemming vragen voor elke leerling die herkenbaar in beeld is:
Verder zijn er een aantal belangrijke voorwaarden:
De AP zegt dus dat er specifieke toestemming gevraagd moet worden, met duidelijk omschreven doelen. Maar om dat nou van geval tot geval – voor elk schoolreisje, elk bezoekje aan een museum, of elke keer schoolzwemmen – te moeten doen, is misschien wat onpraktisch. Bovendien zou een docent dan nooit even een foto kunnen maken als er toevallig iets leuks in de klas gebeurt. Vandaar dat scholen vaak om eenmalige toestemming vragen, als een kind voor het eerst op school komt. Op zich lijkt ons dat wel kunnen, die eenmalige toestemming, mits aan alle voorwaarden (zie boven) is voldaan. Vooral dat heel duidelijk om toestemming wordt gevraagd, wat je met je handtekening moet bekrachtigen, en dat erbij wordt gezegd waar die foto's en video's voor gebruikt gaan worden. Maar het liefst zouden wij zien dat scholen elk schooljaar opnieuw om toestemming vragen. Omdat de gedachten van ouders (en hun kinderen) zich in de loop der tijd kunnen ontwikkelen, en omdat je natuurlijk vergeet om je toestemming in te trekken als je er anders over bent gaan denken. Elk schooljaar om toestemming vragen dwingt ouders om er telkens even over na te denken.
Wanneer scholen beeldmateriaal van leerlingen publiceren, moeten zij "passende technische en organisatorische maatregelen treffen om deze te beschermen". Zodat foto's en video's niet in verkeerde handen terecht komen. Van wie die verkeerde handen zouden kunnen zijn, zei de AP er niet bij, maar zelf geven we altijd het voorbeeld van gefotoshopte kinderporno. Van de politie weten we dat daar tegenwoordig vaak foto's van kinderen op Facebook en openbare schoolsites voor gebruikt worden. Een 'passende maatregel' kan zijn om foto's en video's van de leerlingen op een beveiligd deel van de school-site te zetten, dat alleen toegankelijk is met een inlognaam en een wachtwoord. Alles maar op een openbare Facebook-pagina van de school plempen, dat mág dus niet. Ook niet als de ouders toestemming hebben gegeven voor publicatie. Het is te hopen dat die 'scholenkoepels' deze informatie zullen doorgeven aan de scholen zelf. Anders weten ze nog steeds niet hoe het zit, en blijven ze nog steeds maar wat aanrommelen...
Op dit moment (september 2017) geldt alleen de Nederlandse privacy-wet (Wet bescherming persoonsgegevens, kortweg Wbp). Maar vanaf 25 mei 2018 is de Europese privacy-wet van toepassing (Algemene verordening gegevensbescherming, kortweg AVG). Voor die AVG komt dan een Nederlandse invoeringswet. Die invoeringswet is overigens niet triviaal: er zullen bijvoorbeeld nog bepaalde keuzes gemaakt moeten worden, die de AVG open heeft gelaten. Bijvoorbeeld of we de leeftijd van 16 jaar willen handhaven, tot waar ouders toestemming moeten geven aan hun kinderen om een account op een website of sociaal medium aan te maken, of dat die leeftijd verlaagd wordt naar 13 jaar. (Ouders Online pleit voor 13 jaar. Maar daarover later meer.) Onder de AVG wordt de bescherming van persoonsgegevens van kinderen nog belangrijker dan die nu al is. Zo moeten scholen niet alleen de regels voor toestemming en beveiliging naleven, maar dat ook kunnen aantonen. Ook komen er torenhoge boetes voor scholen die zich niet aan de regels houden.
Het belangrijkste, wat ons betreft, is dat scholen een mindset gaan ontwikkelen waarin ze de privacy van de leerlingen serieus gaan nemen. Dus dat ze zich bewust worden van de gevaren en risico's die al dat verzamelen, opslaan en doorgeven van leerlinggegevens (niet alleen foto's maar nog veel meer) met zich meebrengt. En dat ze ouders die zich daar zorgen over maken, niet wegzetten als zeurpieten of lastposten, maar dat ze gaan denken: "Hé, ze hebben wel een punt. Daar gaan we toch maar eens verder over nadenken." (Zie ook ons artikel Scholen verwaarlozen privacy en de bijbehorende vervolgartikelen.)
