9 april 2005 door Miriam Lavell
Welke gegevens verhuizen er mee naar de brugklas? Miriam Lavell voegde een nieuw hoofdstuk toe aan ons dossier. Deze week: het Amsterdamse ELKK-project.
Even het geheugen opfrissen. Via het Forum van Ouders Online kwamen we er in september 2004 achter dat in Almere leerlinggegevens via een digitaal loket op Internet worden overgedragen van de basisscholen naar het voortgezet onderwijs. Dit project, bekend als Digidoor, rammelde aan alle kanten. Vooral op het gebied van de privacy. Ouders en leerlingen in Almere wisten er bovendien niets van.
Met een aantal actieve ouders dook Ouders Online in deze materie, ging praten met de makers van Digidoor, en publiceerde er artikelen over (zie de verwijzingen in de linker menubalk). Daarna gebeurde er het volgende:
Tijdens onze speurtocht naar wat nu eigenlijk wel en niet mag met digitale gegevensoverdracht, ontdekten we dat ook Amsterdam een digitaal loket had geopend, dat vanaf januari 2005 gebruikt zou gaan worden. Het gaat hier om het Elektronisch Loket Kernprocedure Keuzegids (ELKK) van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling van de Gemeente Amsterdam (DMO). Vragen aan deze dienst werden, net als destijds bij Digidoor, niet of onvoldoende beantwoord.
ELKK is nu volop in gebruik en er blijken nogal wat haken en ogen aan te zitten. Hieronder zal ik vertellen welke dat zijn. In de Amsterdamse Gemeenteraad zijn er inmiddels al vragen over gesteld.
Voor wie zich afvraagt wat het nu uitmaakt of gegevens digitaal of op papier worden doorgegeven, is de Amsterdamse situatie een prachtig voorbeeld. Daar bestaat namelijk al sinds 1998 de Kernprocedure waarin heel duidelijk is vastgelegd welke gegevens van belang zijn voor de toelatingsprocedure en zelfs hoe het formulier voor de overdracht van de gegevens eruit ziet. We weten precies hoe het was met een papieren overdracht en kunnen dat vergelijken met hoe het nu digitaal gaat.
Het eerste verschil is dat voorheen de ouders in feite zélf de gegevens overdroegen. Ze kregen ze mee op een aanmeld-formulier dat zij zelf naar de school voor voortgezet onderwijs brachten. Dit jaar hebben de ouders echter niets gekregen. De gegevens zijn door de leerkracht van de basisschool ingevoerd in het digitale loket ELKK en worden door de school voor voortgezet onderwijs uit die databank opgehaald.
Tot zover niets aan de hand. Tót een van de scholen tegen de ouders zei dat de gegevens in het oki doc mee zouden wegen bij de toelating. Wat is dat, een oki doc en wat staat daar in?
Oki doc blijkt de benaming van het dossier dat over elke leerling in ELKK wordt opgemaakt. Het blijkt een volle pagina aan gegevens méér te bevatten in vergelijking met het oude, gedrukte aanmeldformulier, waarbij de leerkracht op nogal wat plaatsen de gelegenheid heeft om in eigen bewoordingen van alles over de leerling te zeggen. In het Oki doc wordt de leerkracht expliciet uitgenodigd om alles op te schrijven wat er in hem of haar opkomt.
Stel je voor dat deze subjectieve gegevens van de leerkrachten, of het feit dat je wel eens bent blijven zitten op de basisschool, of didactische hulp hebt gehad, of niet in Nederland geboren bent, mogelijk doorslaggevend is bij de toelating van leerlingen tot de school van de keuze. Dat stemt de vaak toch al onzekere schoolkiezende ouders en leerlingen bepaald niet geruster.
Het gemeenteraadslid Karina Schaapman deelt de zorg van deze ouders en heeft er daarom deze week vragen over gesteld aan het college van B&W van de gemeente Amsterdam.
Digitale gegevensoverdracht leidt tot meer gegevens dan nodig is en tot meer geheimzinnigheid. Niet omdat de scholen daarop uit zijn, maar omdat het kán.
Het veranderen van een gedrukt formulier kan alleen na vreselijk veel vergaderen, waarbij vooral ook de vraag beantwoord moet worden wie dat zal betalen. Bij een wijziging moet alles overnieuw gedrukt worden, en een formulier van twee pagina's is duurder dan een formulier van één pagina. Maar bij de overgang van papier naar digitaal, lag de weg natuurlijk open om net zo veel vragen te stellen als men maar wilde. Want of je nu een database met 50 gegevens per leerling laat maken, of een met 100 gegevens, maakt qua prijs natuurlijk weinig uit.
Het lijkt zelfs een beetje zonde om maar zo weinig gegevens door te sturen, als je toch bezig bent... En je kunt er zelfs op het laatste moment nog wel iets aan toevoegen. Met een formulier dat gedrukt moet worden, kan dat allemaal niet. Vandaar waarschijnlijk dat er niets over het oki doc vermeld staat in de gedrukte exemplaren van de Kernprocedure en de Keuzegids. Men was waarschijnlijk nog digitaal aan het puzzelen toen het drukwerk al gereed moest zijn.
Tot zover de toegenomen hoeveelheid gegevens, nu de geheimzinnigheid. Op de papieren formulieren konden ouders nog zien wat er precies werd overgedragen. Bij de digitale overdracht is dat helaas onzichtbaar geworden. Denk daarbij vooral ook aan de expliciete uitnodiging aan leerkrachten om alles te noteren wat er maar in hen opkomt.
Aan het drukwerk viel nog iets op. Er bestaat een handleiding voor de (papieren) Kernprocedure 2003-2004, waarin heel duidelijk is beschreven hoe de gegevensoverdracht geregeld is voor leerlingen die het advies LeerwegOndersteunend- of PraktijkOnderwijs krijgen. Vanaf het jaar daarna staat er niets meer over deze overdracht. Alsof het geheim is geworden.
Na wat speuren blijkt er voor hen al sinds 2004 een digitaal loket te zijn, genaamd 'Schoolwisselaars'. Zouden de ouders van deze leerlingen dat weten? En wat wordt er eigenlijk precies overgedragen via dat loket?
U ziet, we zijn weer terug bij af. Het zal mij benieuwen welke geheimen we nu weer gaan ontrafelen. We houden u op de hoogte.
