1 oktober 2016
Ouders zéggen dat ze voorzichtig zijn met het online zetten van de foto's van hun kinderen, maar hoe je het krijgt zoals je wilt, is vaak nog onduidelijk. Dat is de belangrijkste conclusie uit het onderzoek dat we uitvoerden in samenwerking met RTL, over de manier waarop ouders omgaan met het online delen van kinderfoto's.
Ruim 1000 ouders namen deel aan het onderzoek. De populairste media voor het delen van kinderfoto's zijn Facebook (95%) en WhatsApp (90%). Daarna komen Instagram (35%), e-mail (32%) en Snapchat (11%). Video's worden relatief weinig gedeeld: YouTube scoort 4%.
Eigenlijk viel het reuze mee. Ouders delen weliswaar massaal hun kinderfoto's via social media (65% doet dat regelmatig, soms, of af en toe) maar ze gaan daar best zorgvuldig mee om. Ze zetten namelijk lang niet zomaar alles online. Bijvoorbeeld:
- Ik plaats alleen foto's en video's waarbij de kinderen volledig aangekleed zijn. Dus geen strand- en zwemfoto's, en anders alleen van onze hoofden.
- Ik zal mijn kind nooit naakt op internet zetten. Je weet maar nooit wat voor gekke mensen er meekijken.
- Met school zijn er afspraken gemaakt dat ze alleen 'normale' foto's erop zetten die kunnen. Dus niet als ze verschoond wordt, of als ze (met dit warme weer) plotseling een water-activiteit hebben en mijn dochter in d'r onderbroek loopt. Ouders/familie en wijzelf zullen nooit foto's erop zetten die later schadelijk kunnen zijn, zoals naakt in het zwembadje of op de wc bijvoorbeeld.
- Ik post geen beeldmateriaal van mijn kinderen waarop ze in zijn geheel van voren te zien zijn. [...] Ik ben me bewust van de gevaren. Ik heb op de opvang en op school aangegeven dat er geen beeldmateriaal van mijn kinderen op de openbare site of in brochures gebruikt mogen worden, en daar wordt goed mee omgegaan. [...] Ik heb de oppas en mijn familie ook gewezen op hoe wij omgaan met beeldmateriaal en gevraagd of zij dit ook zo willen doen.
- Ik denk dat het belangrijk is om altijd goed na te denken over wat je post. Zouden de kinderen het over een x aantal jaar nog leuk vinden om online te staan?
Wat ook duidt op zorgvuldigheid, is dat maar 7% van de ouders zegt dat hun foto's door iedereen gezien mogen worden. Meer dan 80% zegt dat ze de zichtbaarheid beperken tot bekenden. Maar hóe ze dat doen, is een beetje onduidelijk. Bij verzending via WhatsApp of per e-mail spreekt het tamelijk vanzelf dat maar een beperkt aantal mensen de foto's kan zien. Maar hoe men dat doet bij Facebook, daar kwamen we niet goed achter. In ieder geval wordt er weinig onderscheid gemaakt per foto; in de meeste gevallen (65%) zijn de privacy-instellingen voor alle foto's hetzelfde.
Ouders realiseren zich dat er twee soorten problemen zijn:
Bij datgene wat 'anderen' met dit soort foto's kunnen doen, wordt vooral gedacht aan engerds die zich kunnen verlustigen aan blootfoto's. Vandaar dat men vooral alert is op het (niet) publiceren van foto's waar kinderen naakt of schaars gekleed op staan. Zoals bad- of zwembadfoto's. Minder bekend zijn andere toepassingen, zoals het hergebruik van foto's voor reclamedoeleinden, of het gebruik van persoonsgegevens – waaronder foto's – voor identiteitsdiefstal (waarbij de persoonsgegevens van je kind bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden om uitkeringen of toeslagen aan te vragen).
Ouders maken zich wat minder druk om wat hun eigen kinderen ervan vinden (of later ervan zullen vinden), maar het besef is er wel degelijk. Bijvoorbeeld:
- Er zijn te veel ouders die hun kinderen online voor lul zetten, ook al is het goed bedoeld... Ze denken niet mee met hun (puber) kids.
- Ik zet alleen foto's van mijn zoon op het internet waar hij zich later niet voor hoeft te schamen.
- Ik zou nooit foto's online zetten waar mijn kinderen zich later voor zouden kunnen schamen.
En laat ook deze even goed tot je doordringen:
- Zo krijg je nog vóór je kinderen thuis zijn van een schoolreis, al talloze foto's doorgestuurd, die ook al op sociale media geplaatst zijn. [...] Heeft een kind niet recht op momenten zonder meekijken van al die volwassenen over zijn schouders? Dat hij nog met zijn eigen verhaal over die schoolreis thuis kan komen en jij niet al alles lijkt te weten?
Hoe vaak er dingen mis gaan, is eigenlijk niet vast te stellen. Ongeveer 3% heeft daadwerkelijk ervaren dat er misbruik is gemaakt van hun foto's, en eveneens 3% kent wel iemand (persoonlijk) waarbij dat gebeurd is. Dat zijn harde getallen. Maar dat 85% nooit ergens last van heeft gehad, zegt eigenlijk niets. Het kan immers best zo zijn dat hun foto's wel degelijk misbruikt zijn, bijvoorbeeld als basismateriaal voor het fotoshoppen van kinderporno, zonder dat ze daar weet van hadden.
Maar hoe dan ook: 20% van de deelnemers heeft wel eens (of vaker dan eens) gevraagd aan een persoon of instantie om foto's van hun kinderen te verwijderen. Best veel, eigenlijk. Gelukkig had dat verzoek in de meeste gevallen (71%) een bevredigende tot redelijk bevredigende afloop. Maar: in 29% van de gevallen dus niet! Wat dan weer minder positief is.
In een beperkt aantal gevallen (8%) leidde het verzoek om foto's te verwijderen tot conflicten, en héél soms (1%) moesten ouders het hogerop zoeken, bijvoorbeeld door naar een klachtencommissie te stappen of door aangifte te doen.
Tot slot: bijna 5% van de ouders die een of meer foto's eigenlijk wel weg wilden hebben, bleef met de handen in hun haar zitten. Omdat ze niets durfden te zeggen, of omdat ze niet wisten wat ze moesten doen, of omdat ze ertegen opzagen om stappen te ondernemen.
Wat opviel, was dat er soms weinig begrip bestaat voor ouders die zorgvuldig met de foto's van hun kinderen willen omgaan. Bijvoorbeeld:
- Het is mijn ervaring dat je een beetje belachelijk wordt gemaakt als je vraagt om een foto van je kinderen te verwijderen. Ik heb dit meegemaakt met de basisschool van onze jongste, maar ook met iemand uit de familie. Ze vond dat ik zeurde. Alsof ik haar niet gunde om foto's van ons gezin te plaatsen.
- Het verbaast me altijd dat er zo'n discussie moet volgen als ik iemand verzoek geen foto's van mij of mijn kind op social media te plaatsen. Het zou niet uit moeten maken waarom. Mijn verzoek zou voldoende moeten zijn.
Ook niet prettig zijn dit soort situaties:
- Ons kind werd (en wordt eigenlijk nog steeds wel eens) buitengesloten, omdat wij 't niet fijn vinden hem herkenbaar online te hebben. Bij activiteiten wordt 'om ons kind heen' gefotografeerd. Niet fijn, maar beter dan dat hij als enige uit de groep wordt gehaald om te voorkomen dat hij op de foto staat, wat ook gebeurd is.
Je kunt je afvragen of al die privacy-zorgen inmiddels achterhaald zijn. Is het een achterhoedegevecht, of moeten we ons juist extra inzetten voor de bescherming van dit grondrecht, én de bescherming van onze kinderen?
Zoals te verwachten, zijn de meningen hierover sterk verdeeld. Enerzijds zijn er ouders die het allemaal maar geneuzel en gezeur vinden. Bijvoorbeeld:
- Heel de wereld mag meegenieten van mijn fantastische geweldige kinderen! Ik vind het maar moeilijk gedoe!
- De mensen moeten allemaal niet zo zeuren. Ze betuttelen de kinderen tegenwoordig veel te veel.
Maar anderzijds lijkt de bewustwording juist toe te nemen:
- Het valt mij op dat tijdens de zwemles iedereen foto's en video's mag maken. Ik vind dat dit eigenlijk niet kan en het zwembad hier een protocol in zou moeten hebben. Ben benieuwd wat andere ouders hiervan vinden.
- De sociale druk om foto's van je kinderen on line te zetten is groot. Ook school/bso willen graag laten zien wat ze doen en maken, door middel van foto's. Het zou goed zijn als er een 'nee tenzij'-beleid komt bij scholen en kinderopvangcentra.
Al met al vielen de cijfers ons mee. Het lijkt erop dat ouders echt hun best doen om problemen te voorkomen. Vooral door goed te letten op wat ze zelf plaatsen. Maar ook door anderen erop aan te spreken als die maar wat aanrotzooien. Al valt dat niet altijd in goede aarde.
Kortom: het bewustzijn groeit, dat is beslist te merken. Maar de mogelijkheden om te zorgen dat er gebeurt wat je zelf wil, zijn daar nog niet helemaal op afgestemd.
Tot slot een hartenwens: dat het gebruikelijker en normaler wordt dat ouders anderen kunnen aanspreken op het (niet) plaatsen dan wel verwijderen van foto's. Bij andere ouders, school, kinderdagverblijf en sportclubs. Zonder dat dat gezeur of oeverloze discussies geeft.
Leuk om te doen trouwens, dit onderzoek! En alle 1000 deelnemers ontzettend bedankt voor jullie medewerking!
