10 november 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
Als kinderen braken, denk je onmiddellijk aan een lichamelijke oorzaak. Bijvoorbeeld dat er iets mis is met het maag-darmkanaal. Een bezoek aan de huisarts zal helderheid moeten verschaffen. Maar ook kinderen die kerngezond zijn, kunnen overgeven. Wat is er dan aan de hand?
In modernere handboeken kom je het niet meer tegen, maar Benjamin Spock bespreekt het in zijn 'Baby- en kinderverzorging en opvoeding' als "het braken van verwende kinderen". Een peuter kan zo overstuur zijn, dat hij overgeeft. Spock: "De ouders worden daar ongerust van en vinden het natuurlijk erg naar voor het kind." Daarom reageren ze vaak heel zorgzaam, lief en troostend. Dat vindt hij begrijpelijk, maar gevaarlijk: "Soms treedt daardoor het overgeven steeds vlugger op; het kind wekt het als het ware zelf op."
De driejarige dochter van Angela braakt elke keer dat haar ouders haar slaapkamer verlaten. Zij moeten erbij blijven tot ze slaapt, anders raakt ze zo over haar toeren dat ze overgeeft. De dochter van Mariëlle wil 's avonds niet meer eten. Als haar ouders daar toch op aandringen, geeft ze over. Spock: "Kokhalzen blijkt voor een klein kind een minder onaangename ervaring te zijn dan voor een volwassene."
Ward van Alphen, werkzaam als kinder- en jeugdpsychiater in Den Haag, merkt op dat kinderen soms per ongeluk braken. Ze steken bijvoorbeeld hun vinger in hun mond omdat ze last van hun keel hebben, waarop een lichamelijke reactie volgt. Soms is de ontdekking dat ze kunnen braken zo fascinerend, dat ze er een tijdje opzettelijk mee doorgaan. Van Alphen: "Het is vergelijkbaar met kinderen die een tijdje met poep spelen. Of kinderen die masturberen. Dit soort handelingen komt voort uit het ontdekken van het eigen lichaam en heeft blijkbaar iets plezierigs."
Esther weet daar alles van: "Sem (16 maanden) heeft sinds een paar dagen de vervelende gewoonte om na het eten zijn vingers in zijn keel te stoppen en over te geven. Hij heeft er zelf de grootste lol om, maar ik kan er de humor niet van inzien. Minder eten geven helpt niet, boos worden ook niet." Ze vraagt andere ouders op het Forum van Ouders Online om een oplossing.
Van Alphen: "Soms houdt het op als ze ontdekken dat het niet hoort -- althans niet in het openbaar. Maar misschien gaat het na een tijdje ook wel vanzelf vervelen of ze ontdekken dat het eigenlijk helemaal niet prettig is." Ondertussen moet je natuurlijk wel voorkomen dat het kind het gaat gebruiken als machtsmiddel. Van Alphen: "Als het kind ontdekt dat hij door het overgeven aandacht krijgt of het kan gebruiken in zijn strijd om autonomie, dan kun je beter zo neutraal mogelijk reageren of zelfs negeren als dat lukt."
Je moet natuurlijk wel uitzoeken of er toch niet iets aan de hand is, vindt Mieke. Twee van haar kinderen braakten ook met regelmaat, maar ze ontdekte dat ze overgevoelig zijn voor onder andere varkensvlees, tomaten en chocolade. Ook braakten ze na het drinken van veel melk en het eten van roomijs. Mieke: "Houd eens een dagboekje bij met wat hij eet en wanneer hij spuugt."
"Gewoon zijn gezicht schoonmaken alsof er niets aan de hand is", tipt iemand. Maar Sabine wil meer doen. Haar zoontje (2,5) braakt elke keer als hij op het potje gepoept heeft. Soms is de geur al voldoende: "Ik heb nooit gedaan alsof het vies was en ik heb hem ook nooit gedwongen om op het potje te gaan zitten."
Nancy herkent het van haar neefje: "Het is begonnen toen hij zwaar verkouden was, en sindsdien geeft hij over van alles wat stinkt. Nu krijgt hij als hij naar de wc gaat een doekje met een lekker geurtje voor zijn neus en dat helpt tot nu toe."
Ook de dochter van Elmira braakte na de stoelgang: "Tot bleek dat ze op het potje niet goed recht zat en haar eten naar boven perste. Nu zit ze op de wc. We hebben haar uitgelegd hoe ze moet zitten, en het is over."
Ouders moeten inderdaad proberen te voorkomen dat het kind het poepen steevast associeert met overgeven. Het kan moeilijk zijn om het kind dat weer af te leren. Van Alphen: "Hier speelt conditionering een rol: het kind braakt na het poepen omdat hij en zijn omgeving dat verwachten. Dat moet je doorbreken. Bijvoorbeeld door tijdelijk op luiers terug te vallen, of een kind op de grote wc te zetten, met een brilverkleiner. Je zou kunnen proberen het kind te belonen voor poepen zonder braken. En steeds moet het opruimen van alles zo neutraal mogelijk gebeuren. Hoe meer walging je als ouder tentoonspreidt, hoe lastiger het is."
