14 april 2013 door Henk Boeke
Hoe zorg je ervoor dat je kind doet wat je zegt? De stroopkwast werkt beter dan de knoet. Dat wisten we al. Maar biologische factoren spelen ook een rol!
Soms moet je even doorlezen en doordenken voor je je realiseert wat er écht nieuw of belangrijk is. Zo ontvingen we een persbericht van de Universiteit van Leiden, met de gaap-verwekkende kop "Kinderen luisteren slechter naar barse moeder".
Natuurlijk. Hoe bozer je wordt, en hoe sneller je je geduld verliest, des te slechter je kind luistert. Dat weet iedere ouder al lang. (Al wordt er nooit bij verteld hóe je je geduld moet bewaren, maar dit terzijde.)
Toch zat er iets intrigerends in dat persbericht, waardoor we toch doorlazen:
"Door sensitief grenzen stellen, met uitleg en afleiding, leren kinderen beter hun emoties en gedrag beheersen. Maar biologische factoren bepalen mede of de opvoedstijl van hun moeders werkt."
Met 'sensitief grenzen stellen' wordt bedoeld dat je niet alleen zegt wat je wilt en daarmee basta, maar dat je ook kijkt hoe je kind omgaat met zo'n instructie, en dat je er ook weer adequaat op reageert. Prachtig. Maar onze aandacht werd vooral getrokken door de tweede zin, dat biologische factoren mede bepalen wat wel werkt en wat niet.
Rianne Kok onderzocht welke rol opvoeding én biologische factoren spelen in de ontwikkeling van 'zelfregulatie', oftewel het beheersen van eigen emoties en gedrag (door het kind).
De onderzoekster liet moeders en hun kinderen (peuters en kleuters) samen taken uitvoeren, zoals een moeilijke toren bouwen en speelgoed opruimen. Dat werd allemaal gefilmd en de filmpjes werden geanalyseerd.
Bij de kinderen keek Kok of ze begonnen met opruimen als hun moeder daarom vroeg, en bij de moeders keek ze naar de mate van sensitiviteit. Dat wil zeggen: hoe zij reageerden op signalen van hun kind, en of ze voldoende steun gaven bij lastige taken. Bijvoorbeeld of ze 'afleiden' als (nuttige) tactiek gebruikten om hun kinderen tot bedaren te krijgen.
Kok concludeert dat kinderen hun gedrag en hun emoties beter kunnen reguleren als hun moeders zich sensitief opstellen. Kinderen die zich veilig voelen bij hun moeder, verzetten zich minder als ze lastige opdrachten krijgen.
"Ze weten dat hun moeder beschikbaar is in stressvolle situaties," zegt Kok. "Als moeders hun kind commanderen en fysiek belemmeren, zoals speelgoed afpakken, gehoorzaamt het kind minder vaak op eigen initiatief."
Maar nu komt het. 'Ieder kind is anders,' hoor je altijd zeggen. Maar wat betekent dat nu eigenlijk? Het ziet ernaar uit dat er genetische verschillen zijn.
Kok onderzocht of een variatie in het COMT-gen effect heeft op de manier waarop een kind reageert op de opvoedstijl van de ouder. Het COMT-gen maakt deel uit van het dopaminesysteem in de hersenen en speelt een belangrijke rol bij het ervaren van welzijn en genot. Er zijn twee varianten van het COMT-gen:
Er blijken nu de volgende verschillen op te treden:
Oftewel: lief en aardig en meegaand opvoeden werkt bij het ene kind beter dan bij het andere. Het ziet ernaar uit dat dat genetisch bepaald is.
Maar je kunt het niet omdraaien! Kinderen die niet zo gevoelig zijn voor sensitief opvoeden, gehoorzamen niet beter als hun moeder zich autoritair gedraagt, volgens Kok.
Overigens is de maatschappelijke relevantie van dit onderzoek twijfelachtig. Misschien vinden professionals - en de overheid - het interessanter dan gewone ouders. Uit een enquete van het dagblad Trouw (van januari 2013) bleek dat ouders 'gehoorzaamheid' helemaal niet zo belangrijk vinden. Zie: Ouders van nu willen geen gehoorzaam kind.
