1 januari 2000 door Ward van Alphen
Mijn zoon (aug '98) is bang om te poepen. Hij raakt helemaal in paniek. Begint hevig te transpireren, gaat schreeuwen en gillen. Hij houdt hierdoor zijn ontlasting zo lang mogelijk op waardoor hij last krijgt van verstopping. Wanneer hij het uiteindelijk niet meer op kan houden poept hij z'n anus tot bloedens toe kapot.
Op advies van de huisarts zit hij aan een laxerend dieet maar dat maakt de psychische ellende alleen maar groter. Hoe kunnen we hem het beste begeleiden in deze paniekaanvallen? We hebben al van alles geprobeerd. Maar niets helpt.
De angst die uw zoontje voor het poepen heeft, is heel vervelend. Dat het poepen nog niet zo gaat als het zou moeten, is op zich geen ramp bij een kind van twee. Er zijn nog aardig wat kinderen van drie, vier jaar oud die nog niet zindelijk zijn.
In het geval van uw zoontje vraag ik me af, of de poep-angst er altijd al geweest is (dat kan ik me niet voorstellen), of op een bepaald moment ontstaan is (dat lijkt me waarschijnlijker, en dan kan het van belang zijn om te weten op welk moment).
Veel kinderen krijgen op het pad naar zindelijkheid, tegenslagen te verwerken. Dat kan voortkomen uit angst. Angst voor het potje bijvoorbeeld, of angst voor het poepen op zich. Sommige kleine kinderen begrijpen niet hoe het kan dat ze iets dat uit hun eigen lichaam komt, kwijtraken, en worden er angstig van. Ze kunnen ook boos worden, willen hun product niet afstaan. Gekoppeld aan deze boosheid kan er ook een autonomiestrijd bij komen kijken, dan gaat het erom wie er de baas is, wie bepaalt hoe de dingen moeten gaan. Forceren tijdens de zindelijkheidsperiode kan deze strijd soms versterken. Nog iets later in het peuterleven komt de wc in beeld, dat kan ook weer allerlei ellende geven.
Als een kind de ontlasting gaat ophouden, dan komt er, zoals u beschrijft, weer een probleem bij, namelijk pijn door te harde ontlasting. De cirkel is dan rond: angst voor het poepen -- ontlasting ophouden -- pijn door harde ontlasting -- nog meer angst voor het poepen, etcetera. Die cirkel moet doorbroken worden, en daarom schrijft de huisarts een laxerend dieet voor.
Een hele goede beslissing, wellicht kan je nog de dosering van de laxerende voedingsbestanddelen verlagen als de ontlasting al te dun is, maar nu kost de stoelgang in elk geval geen moeite. Het is belangrijk dat u als ouders achter het beleid dat de cirkel doorbreekt, gaat staan. Als dat een stapje terug betekent -- de luier weer om bijvoorbeeld -- is dat geen ramp, want uiteindelijk komt alles weer goed.
U moet in elk geval uw best doen om uit te stralen dat het geen ramp is. Want ook het op het potje zitten is waarschijnlijk een beladen gebeurtenis geworden, en kan -- door de druk eraf te halen -- weer een neutrale of misschien zelfs leuke gebeurtenis worden. Soms kan het verstandig zijn hem wel op bepaalde momenten op het potje te laten zitten, bijvoorbeeld als hem dat nog enig gevoel van controle geeft. Maar als het alleen maar angst oproept, moet je het maar een tijdje zo laten, en geleidelijk aan weer terug invoeren.
Ik vraag me nog af of een beetje uitleg zin heeft, op een kindermanier uiteraard. Iets waaruit blijkt dat poepen normaal is, dat iedereen het doet, dat het zelfs leuk kan zijn (of gaat dat te ver?). Misschien heeft u al gezegd dat pappa en mamma ook poepen, daar hoeft hij niet per se bij te zijn, maar laat de wc-deur eens open staan om het idee dat daar iets engs gebeurt weg te nemen. Ook uitleg over wat er op de wc gebeurt, kan helpen.
Ik herinner me een verhaal van mijn opleidingstijd over een jongetje die bang was voor de wc. Hij dacht dat een leeuw uit de wc kon komen, dat had allerlei achtergronden, waarvan er één de angst voor het geluid van het doortrekken was. Dit als voorbeeld voor wat kinderen zich allemaal in hun hoofd kunnen halen.
Het kan soms helpen om er niet direct op in te gaan, maar een verhaaltje waarin iets over poepen voorkomt, voor te lezen. Of een spelletje te doen, met poppen die gaan poepen of zoiets, en te kijken hoe uw zoon reageert.
Poepen, is dat eigenlijk vies? Dat is natuurlijk een cultureel bepaald idee. Poep zelf vinden we vies, onder andere omdat het ziekten kan overbrengen. Sommige kinderen vinden poep helemaal niet vies, die moet je juist aanleren dat ze er van af moeten blijven. Ik hoop niet dat u het zelf al te vies vindt. Daar moest ik even aan denken toen u het over het psychisch welbevinden had, bij het laxerend dieet. Want dan zou het voor u extra moeilijk kunnen zijn om een sfeer van rust en normaliteit uit te stralen rond de tijdelijk dunne ontlasting. Als dat zo is, en dat hoeft helemaal niet zo te zijn, maar als het zo is, dan wens ik u extra veel sterkte toe, want dan heeft u er nog een klus bij, namelijk uw eigen weerzin enigszins opzij schuiven.
