5 juni 2009 door Luuk Kalverdijk
Mijn zoon van 10 jaar slikt sinds 3 dagen Concerta 36mg voor zijn mogelijke ADHD. Hij kan zich nu inderdaad goed concentreren en is ook erg rustig. Alleen is zijn spontaniteit er niet meer, en wil hij ook niet meer buiten spelen.
Hoe lang moeten wij dit aankijken? Is het een bijwerking die overgaat?
Als medicijnen iets doen wat je niet verwacht had, of waar je je zorgen over maakt: altijd erover praten met degene die de medicijnen heeft voorgeschreven! Hoe het zit in dit specifieke geval, met deze medicatie, zal ik hieronder uiteenzetten.
Concerta is een langer werkende variant van het bekende Ritalin. Er zijn ook andere varianten in de handel met andere namen, zoals Equasym en Medikinet. In al deze pillen zit de stof methylfenidaat. De werking en de bijwerkingen zijn min of meer hetzelfde; de verschillen zitten vooral in de frequentie van inname.
Concerta wordt inderdaad bij ADHD voorgeschreven. Deze medicatie heeft een direct effect op een aantal functies van de hersenen, met als gevolg:
Dit soort medicijnen heeft géén dempend effect op de hersenen, zoals wel eens wordt gedacht. Ze hebben vooral effect op de besturing van het gedrag en de aandacht. Dat komt doordat ze een versterkend, stimulerend effect hebbend op de onderdelen van de hersenen die daarvoor verantwoordelijk zijn. Een andere naam die ook wel wordt gebruikt voor deze medicijnen is dan ook 'stimulantia' (of gewoon 'pep').
De bijwerkingen van methylfenidaat zijn vooral:
De misselijkheid en de hoofdpijn worden na een tijdje meestal minder. De slaap en de eetlust daarentegen, kunnen over een langere tijd minder goed zijn. De bijwerkingen op het gedrag tenslotte, kunnen erg verschillend zijn. Sommige van deze effecten worden na een periode van gewenning ook anders, en vaak minder storend. Ik zal daar straks uitvoeriger op ingaan.
Hoe het allemaal uitpakt, verschilt van kind tot kind. Maar gelukkig zijn de belangrijkste effecten overwegend positief. Anders zou deze medicatie immers geen doel hebben bij ADHD.
Je kunt het geen echte bijwerking noemen, maar de nuttige en gewenste effecten van methylfenidaat kunnen wel een negatieve – dus minder gewenste – keerzijde hebben. Ik zal daar twee voorbeelden van geven, die aansluiten op de dingen die u zelf noemde.
Een kind met veel aandachtsproblemen, dat eerst impulsief overal op af stapte, kan zich door de medicatie opeens meer van zijn omgeving bewust worden. Daardoor kan zo'n kind onzekerder of zelfs wat angstig worden, gedurende een bepaalde periode. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat uw zoon op dit moment niet graag meer buiten speelt.
Of: een kind dat zich eerst niet goed kon concentreren, kan dat met de medicatie beter, waardoor het kind minder spontaan kan overkomen. Ook dat zou bij uw zoon het geval kunnen zijn, toen u zei dat hij zijn spontaniteit verloren heeft.
Het is wel de vraag natuurlijk wat je moet verstaan onder 'spontaniteit'. Is dat vrolijkheid, of het snel en gemakkelijk ingaan op prikkels uit de omgeving? Anders gezegd: gemakkelijk gesprekjes aanknopen ligt in het verlengde van de hele dag storend overal doorheen kwebbelen. In beide gevallen is er sprake van spontaniteit, maar de meeste ouders zullen het toch verschillend waarderen.
Soms wordt het verlies van spontaniteit of het niet meer vlot reageren op prikkels uit de omgeving als een storend effect beleefd. Ouders vinden hun kind dan mat, gedempt, of zelfs minder vrolijk. En jongeren vinden dat ze minder spontaan of minder grappig en gevat worden. Voor hen speelt ook de acceptatie door hun vrienden en klasgenoten een rol. Als een jongere voorheen de rol van clown van de klas had, betekent dit dat er een nieuw evenwicht gezocht moet worden.
Bij de bovengenoemde keerzijdes, die geen echte bijwerkingen zijn maar wel in het verlengde liggen van de gewenste werking, is een aantal zaken van belang.
Overigens leeft bij veel ouders angst voor deze medicatie. Dat kan de beoordeling beïnvloeden en extra zorgen geven. Het is altijd belangrijk om deze zorgen goed te bespreken met de behandelend arts.
Naast de eerder genoemde keerzijdes kunnen er ook echte bijwerkingen op het gedrag ontstaan, die losstaan van de primaire werking van methylfenidaat.
Methylfenidaat kent ook nog een aantal andere bijwerkingen op het gedrag, die zeldzamer zijn. Onder andere:
Al dit soort bijwerkingen op het gedrag – en ook de andere bijwerkingen – zijn reversibel. Dat wil zeggen dat ze weer verdwijnen bij het staken van de medicijnen.
Ook hier geldt weer dat het belangrijk is om eventuele klachten goed met de voorschrijver van de medicijnen te bespreken. In veel gevallen is er wel een oplossing mogelijk. Soms is het reden om uit te wijken naar een ander medicijn of een andere toedieningsvorm.
Ik hoop dat u hiermee iets beter kunt beoordelen hoe het met uw kind gaat. Ook hoop ik dat uw kind inmiddels al wat beter aan de medicijnen gewend is geraakt, of dat er een bevredigende andere oplossing is gevonden. Veel succes gewenst!
